پاسخ قرآن
در قرآن کریم و آموزههای اسلامی، احترام به دیگران و جلوگیری از آسیب به آنها به شدت مورد تأکید قرار گرفته است. اگر برگردیم به مفاهیم اساسی دین اسلام، خواهیم دید که این دین پایهگذاری شده بر اخلاق، صداقت و همدلی است؛ ویژگیهایی که به انسانها کمک میکند تا در کنار هم زندگی مسالمتآمیز و مبتنی بر محبت و احترام برقرار کنند. از همین رو، موضوع احترام به دیگران در آموزههای اسلامی وابستگی تنگاتنگی با مؤلفههای انسانی و اجتماعی دارد. درک این موضوع، به فهم عمیقتری از دین، اخلاق و تعاملات انسانی منتهی خواهد شد. خداوند متعال در قرآن کریم مؤمنان را به رفتار نیکو با یکدیگر فراخوانی میکند و نه تنها از آسیب زدن به یکدیگر نهی میکند، بلکه انسانی را که اسباب دلشکستن و آزار دیگران را فراهم کند بر نمیتابد. در سوره حجرات آیه 11، خداوند میفرماید: «ای مؤمنان! هیچ قومی نباید قومی دیگر را مسخره کند» و این تأکید نشاندهنده اهمیت نیکرفتاری و دوری از جملات تحقیرآمیز است. مسخره کردن یا توهین به دیگران، نه تنها نشانهای از بیاحترامی است، بلکه میتواند به روح و روان آن شخص آسیب برساند، و این به هیچ وجه مورد پسند خداوند نیست. از سوی دیگر، در سوره بقره آیه 177 به صفات مؤمنان حقیقی پرداخته شده است. در این آیه خداوند به صداقت، نیکوکاری و احسان در تعاملات با دیگران تأکید میکند. ریشههای این صفات در بنیانهای انسانی، خانوادگی و اجتماعی ما نهفته است. وقتی شیوههای احسان و صداقت در زندگی ما برجسته شود، قطعاً زمینهای برای رشد و پرورش جامعهای سالم و توأم با صلح و آرامش به وجود خواهد آمد. واژه «دلشکستن» خود میتواند به روشهای مختلفی تعبیر شود. این عمل میتواند به معنای آسیب زدن به احساسات دیگران، ایجاد تنشهای عصبی یا حتی در سطح وسیعتر، دور کردن افراد از یکدیگر باشد. حال اگر این اکشن و عواطف را در چارچوب دینی قرار دهیم، میبینیم که اسلام به شدت بر مهربانی، همدلی و محبت به یکدیگر تأکید داشته است. این نکته باید همواره در یادها باقی بماند که هراندازه که دل کسی بشکند، ممکن است او به یاد خدا و رحمت او بیفتد. این میتواند به نوعی تلنگری برای ما باشد که به زخمها و دلشکستگیها توجه کنیم و برای التیام آنها تلاش نماییم. در دنیای امروز، با وجود ارتباطات گسترده، کارهای کوچک میتواند اثرات عظیمی بر روی دیگران داشته باشد. به عنوان مثال، یک کلمه نیکو میتواند شگفتیها ایجاد کند و عشق و دوستی را گسترش دهد، در حالی که یک کلمه منفی یا توهینآمیز میتواند عواقب جبرانناپذیری بر جای بگذارد. بر این اساس، در تعالیم اسلامی ما نسبت به خطای دلشکستن دیگران و آسیب زدن به آنها حساسیت زیادی داریم. در واقع، بر اساس آیات قرآن و تعالیم پیامبر اسلام، دلشکستن دیگران نه تنها عذاب و گناهی بزرگ شمرده میشود، بلکه به خود شخص نیز آسیب میزند. به عبارتی، دلهای شکسته نشانهای از روح آسیب بالای انسان است و تعاملات منفی میتواند خویشتن فرد را نیز دچار بحران کند. همچنین، ایجاد فضایی برای همدلی و احترام متقابل در زندگی روزمره میتواند به استحکام روابط خانوادگی و اجتماعی بینجامد. افرادی که در محیطی از احترام و محبت بزرگ میشوند، در بزرگسالی نیز ارزشهای پیشین را حفظ خواهند کرد و به نوبه خود به دیگران هم لبخند خواهند زد. این نوع ارتباطات در نهایت منجر به ایجاد یک جامعهای میشود که در آن افراد نه تنها برای خود، بلکه برای یکدیگر نیز دلسوز هستند. در اسلام، مسئله حق الناس به موضوعی بسیار مهم و حساس تبدیل شده است. هرگونه آزار به دیگران، بهخصوص در صورتی که با سوء نیت انجام شده باشد، به عنوان حق الناس شناخته میشود و جبران آن بر عهده فرد خواهد بود. درواقع، دین اسلام تنها به حرمت افراد تأکید نمیکند، بلکه ارتباط انسانها با یکدیگر را نفی میکند و بر دوستی، محبت و همدلی در جامعه تأکید دارد. انسانها باید مسئولانه رفتار کنند و نه تنها از دلشکستن دیگران پرهیز نمایند، بلکه در جهت ایجاد مکانهای امن و تسکینبخش در زندگی برای یکدیگر تلاش کنند. در نهایت، میتوان گفت که دین اسلام به ما آموخته که چگونه میتوانیم زندگی با آرامش و مهربانی را تجربه کنیم. احترام به دیگران و جلوگیری از دلشکستن آنها از اصول بنیادین اخلاقی ماست. این تلاشها نه تنها زندگی فردی ما را غنیتر خواهد کرد، بلکه میتواند به ایجاد عواطف مثبت در جامعهای که در آن زندگی میکنیم، بیانجامد. در نتیجه، با رعایت این اصول، احتمالاً به آرامش فردی و اجتماعی بیشتری دست خواهیم یافت و در واقع سعی خواهیم کرد که دنیای بهتری بسازیم.
آیات مرتبط
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِّن قَوْمٍ عَسَى أَن يَكُونُوا خَيْرًا مِّنْهُمْ ۖ وَلَا تَلْمِزُوا أَنفُسَكُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالأَلْقَابِ ۚ بِئْسَ الاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِيمَانِ ۚ وَمَن لَمْ يَتُبْ فَأُو۟لَـٰئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ
ای کسانی که ایمان آوردهاید! هیچ قومی نباید قومی دیگر را مسخره کند. شاید آنها بهتر از آنها باشند. و یکدیگر را سرزنش نکنید و با لقبهای زشت نام نکنید. و بر شما بد نامی بعد از ایمان، چه بد نامی است. و هر کس توبه نکند، پس چنین کسانی هستند که ستمکارند.
حجرات : 11
لَّيْسَ الْبِرَّ أَن تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَن آمَنَ بِاللَّهِ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالْكِتَـٰبِ وَالنَّبِيِّينَ وَآتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنَ السَّبِيلِ وَالْسَّائِلِينَ وَفِي الرِّقَابِ وَأَقَامَ الصَّلَاةَ وَآتَى الزَّكَوَةَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا وَالصَّابِرِينَ فِي الْبَأْسَاءَ وَالضَّرَّاءَ وَحِينَ الْبَأْسِ ۚ أُو۟لَـٰئِكَ الَّذِينَ صَدَقُوا ۖ وَأُو۟لَـٰئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ
نیکی آن نیست که روی خود را به سمت مشرق و مغرب کنید، ولی نیکی واقعی این است که به خدا و روز قیامت و ملائکه و کتاب و پیامبران ایمان بیاورید و مال خود را در حالیکه به آن عشق دارید، به خویشاوندان و یتیمان و مسکینان و مسافران و سائِلین و در آزادی بردگان بدهید و نماز را برپا دارید و زکات بدهید و به عهد خود وفا کنید و در سختیها و مشکلات و جنگ صبر کنید. آنان که صدق دارند و پرهیزکارند.
بقره : 177
داستانی دلنشین
روزی روزگاری، دو دوست به نامهای امیر و سامان در کنار یکدیگر نشسته بودند و در مورد دوستی و محبت صحبت میکردند. امیر به سامان گفت: 'دوستی یعنی حفظ قلبهای یکدیگر، نه شکستن آنها.' سامان با تأمل جواب داد: 'دقیقا، هر کجا که بریم باید همیشه مراقب احساسات دیگران باشیم. چراکه هر کدام از ما به نوعی بندگان خدا هستیم و باید محبت را ترویج کنیم.' این گفتگو باعث شد تا آنها تصمیم بگیرند در زندگی خود همیشه مهربانی را در نظر داشته باشند و از دلشکستن یکدیگر پرهیز کنند.