پاسخ قرآن
قرآن کریم، به عنوان کتاب مقدس مسلمانان، در بسیاری از آیات خود بر اهمیت نیکی به دیگران تأکید کرده است. مسأله نیکی به دشمنان نیز یکی از موضوعات مهمی است که بهویژه در سیره پیامبر اکرم (ص) به وضوح مورد تاکید قرار گرفته است. این موضوع در جامعه امروزی نیز قابل توجه و بحثانگیز است. در این مقاله، به بررسی آیات قرآن در این زمینه، پیامهای اخلاقی حاکم بر نیکی به دیگران و بهویژه دشمنان، و تاثیرات مثبت این نوع رفتار خواهیم پرداخت. یکی از آیات کلیدی قرآن کریم در این زمینه سوره فصلت آیه 34 است که در آن خداوند میفرماید: "وَ لَا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَ الْسَّيِّئَةُ ۗ إِدْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِي بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ عَدَاوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ". این آیه به مؤمنان توصیه میکند که در برابر بدیهای دیگران، نیکی کنند و با اخلاق و حسن رفتار به آنها پاسخ دهند. در واقع، قرآن به ما میآموزد که نیکی در مقابل بدی نه تنها یک اصل اخلاقی، بلکه یک راهکار عملی برای از بین بردن دشمنیها و کینههاست. به بیان دیگر، قرآن تأکید میکند که نیکی و بدی برابر نیستند و انسان باید در رفتار با دیگران، به خصوص با کسانی که نسبت به او خصومت دارند، سطحی از احساس احترام و ادب را حفظ کند. این بدان معناست که اگر فردی با دشمن خود به نیکی رفتار کند، ممکن است رابطه منفی بین آنها را دگرگون سازد و این امر به دوستی تبدیل شود. در واقع، نیکی میتواند نیرویی باشد که افراد را به هم نزدیکتر کرده و از تنشها و درگیریها جلوگیری کند. سوره مومنون آیه 96 نیز به تأکید بر این موضوع میپردازد و میفرماید: "ادفع بالتی هي احسن"، یعنی باید با بهترین روشها و به بهترین شکل با دیگران رفتار کرد. در حقیقت، اسلام بر این نکته تأکید میکند که رفتاری متناسب با شان و شخصیت انسانها مطلوب است و میتواند موجب رشد و ارتقاء روابط میان افراد شود. این تأکید بر نیکی به دیگران در قرآن بهطور کلی به عنوان یک اصل اخلاقی و انسانی در نظر گرفته میشود و میتواند در جامعه کنونی ما مورد بهرهبرداری قرار گیرد. نیکویی به دیگران و به ویژه به دشمنان تنها از نظر اخلاقی مهم نیست، بلکه میتواند به لحاظ اجتماعی نیز نتایج مثبتی به دنبال داشته باشد. یکی از بزرگترین چالشهای جوامع امروزی، افزایش کینهوری و دشمنیها است. بنابراین، اگر افراد و جوامع بر اساس آموزههای قرآن به یکدیگر نیکی کنند، میتوانند از شدت کینهورزی کاسته و در نهایت به ترویج محبت و دوستی بپردازند. در تاریخ اسلام، نمونههایی از رفتارهای نیک پیامبر اکرم (ص) با دشمنان خود مشاهده میشود. به عنوان مثال، در زمان جنگهای مختلف، پیامبر به دشمنان خود پیشنهاد صلح و همبستگی میداد و این رفتار نشان از هنر دیپلماسی و نیکخواهی ایشان دارد. این نوع رفتارها منجر به تغییر رفتار بسیاری از دشمنان و در نهایت استقبال از دین اسلام توسط آنان گردید. این خود نشاندهنده این حقیقت است که نیکی میتواند به عنوان یک ابزار قدرتمند برای دگرگونی روابط اجتماعی عمل کند. علاوه بر پیامبر اکرم (ص)، صحابه و بزرگواران اسلامی نیز در تاریخ خود با دشمنان خود به نیکی رفتار کردهاند و این موضوع شاهدی بر تاثیرات مثبتی است که نیکی به وجود میآورد. درواقع، برخوردهای انسانی و رفتارهای نیک به دشمنان میتواند به عنوان یک الگویی مناسب برای ما در زندگیهای روزمره باشد. در نتیجه، نیکی به دشمنان نه تنها در قرآن کریم مورد تأکید است، بلکه میتواند در زندگیهای روزمره ما نیز اثرات مفیدی داشته باشد. اگر هر یک از ما بتوانیم در مواجهه با دشواریها و پرخاشگریها با نیکی و حسن نیت رفتار کنیم، میتوانیم به جامعهای سالمتر و صلحآمیزتر دست یابیم. بنابراین، دعوت به نیکی و حسن رفتار با دیگران، به ویژه با دشمنان، نه تنها یک اصل اسلامی، بلکه یک ضرورت اجتماعی نیز به شمار میآید. این موضوع نیازمند تلاشی مستمر است تا همگان بتوانند از تعالیم قرآن بهرهبرداری نمایند و نوعی شراکت در محبت و دوستی را در جامعه ایجاد کنند.
آیات مرتبط
وَلَا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَالسَّيِّئَةُ ۚ إِدْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِي بَيْنَكَ وَبَيْنَهُ عَدَاوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ.
و نیکوئی و بدی یکسان نیستند؛ بدی را با آنچه بهتر است دفع کن، پس ناگهان کسی که بین تو و او دشمنی است گویا دوستی نزدیک است.
فصلت : 34
ادفع بالتي هي أحسن.
با آنچه بهتر است پاسخ ده.
مؤمنون : 96
داستانی دلنشین
روزی مردی به نام حسن بود که در روستایی زندگی میکرد. او با یکی از همسایگانش دچار مشکل شد و کینهای در دل گرفت. اما با مرور زمان، حسن تصمیم گرفت که به جای دشمنی، با همسایهاش نیکی کند. او شروع به کمک به او در کارهای منزلش کرد و با محبت با او رفتار کرد. کمکم کینهها فراموش شدند و این دو به دوستانی نزدیک تبدیل شدند.