پاسخ قرآن
مقدمه قرآن کریم، به عنوان کتاب مقدس مسلمین، همواره بر نکات اخلاقی و انسانی تأکید داشته و مهربانی و نیکوکاری را به عنوان بنیادهای اساسی رفتار انسانی معرفی کرده است. در آیات مختلف این کتاب، مفهوم مهربانی و نیکوکاری نه تنها به عنوان یک عمل خیری بلکه به عنوان یک عبادت و ارتباط نزدیک با خداوند مطرح شده است. در این مقاله به بررسی تاکیدات قرآن بر مهربانی و نیکوکاری و تأثیر آن بر جامعه و فرد خواهیم پرداخت. اولین بخش این بحث، ارزیابی معنای نیکوکاری در قرآن است. در سوره بقره آیه 177، خداوند به وضوح بیان میکند که نیکوکاران واقعی کسانی هستند که ایمان دارند به خدا و روز قیامت و همچنین دست در دست دیگران میگذارند تا در مسیر خیر و نیکی حرکت کنند. این آیه نه تنها به اهمیت نیکوکاری اشاره دارد بلکه پیوندی عمیق میان ایمان و اعمال نیک به وجود میآورد. بدین معنا که نیکوکاری باید از دل ایمان به خداوند نشأت گیرد و پیوندی عمیق با باورها و اعتقادات فرد داشته باشد. در سوره انعام آیه 151، خداوند بر لزوم مهربانی تأکید بیشتری میکند و به بندگان خود میفرماید که از مهربانی به دیگران غافل نشوند. در این آیه، خداوند انسانها را دعوت به مهربانی و حمایت از یکدیگر میکند، و این اشاره به این نکته میکند که مهربانی نه تنها برای خود انسان دارای ارزش و ثواب است، بلکه به نوعی به وحدت و انسجام جامعه بشری نیز تعلق دارد. با انتشار مهربانی در جامعه، محیطی صلحآمیزتر و عادلانهتر برای تمامی افراد به وجود میآید. دبیر نیکوکاری و تمرکز بر اهمیت مهربانی در سوره غافر آیه 60 خود را نشان میدهد. در این آیه، خداوند بندگان خود را به دعا دعوت میکند و این دعا باید با نیت مهربانی در قلب انسانها شکل بگیرد. دعوت به مهربانی از طرف خداوند نشاندهنده ضرورت این رفتار در زندگی انسانهاست و آنگاه که ما به مهربانی دعوت میشویم، این به منزله یک مسئولیت و تکلیف اجتماعی بر دوشمان قرار میگیرد. تأثیر مثبت مهربانی بر فرد و جامعه مهربانی به عنوان یک عمل نیکوکاری تأثیرات عمیق و مثبتی بر روی فرد و جامعه دارد. شاید یکی از بدیعترین ابعاد این تأثیرات، احساس رضایت و آرامش درونی باشد. هنگامی که فردی به دیگران کمک میکند، احساس میکند که در زندگی خود به یک هدف ارزشمند دست یافته است. این احساس نه تنها عزت نفس فرد را افزایش میدهد بلکه به او کمک میکند تا مشکلات و چالشهای زندگی را بهتر تحمل کند. در واقع، عمل نیکوکارانه به فرد این حس را میدهد که زندگی او معنیدار است و او تأثیر مثبتی بر روی دیگران دارد. از سوی دیگر، مهربانی موجب ایجاد انسجام اجتماعی و همبستگی در میان افراد میشود. جامعهای که بر پایه مهربانی و نیکوکاری بنا شده است، جامعهای است که در آن همگان به یکدیگر احترام میگذارند و ارزشهای انسانی را گرامی میدارند. در چنین جامعهای، مقابله با مسائل اجتماعی و اقتصادی، مثل فقر و بیعدالتی، به مراتب آسانتر خواهد بود. افراد با یکدیگر همکاری میکنند و در راستای رفع مشکلات مشترک به یکدیگر کمک مینمایند. نقش مهربانی در خانواده مهربانی در سطح خانواده نیز جلوههای خاص خود را دارد. فرزندان در محیطی که محبت و مهربانی حاکم است بزرگ میشوند و این مهربانی و محبت به عنوان یک ارزش مهم اجتماعی به آنها منتقل میشود. خانواده، اولین محیط اجتماعی است که انسانها در آن رشد میکنند و ارزشها و اخلاقیات را میآموزند. اگر پدر و مادر مهربان و نیکوکار باشند، فرزندان نیز این رفتار را از آنان تقلید کرده و به یک نسل نیکوکار تبدیل میشوند. نیکوکاری در جامعه به ویژه در زمانهای بحرانی، همچون بلایای طبیعی یا بحرانهای اقتصادی، جلوه بیشتری پیدا میکند. در این زمانها، افراد جامعه برای کمک به یکدیگر پیشقدم میشوند و با انجام اعمال خیر پیشرفت بیشتری در راستای بهبود وضعیت جامعه مشاهده میشود. نتیجهگیری در نهایت، میتوان گفت که مهربانی و نیکوکاری از اصول مهم اخلاقی در قرآن کریم محسوب میشوند که تأثیرات عمیق بر زندگی فردی و اجتماعی هر انسان دارند. از آیات مختلف قرآن میتوان دریافت که مهربانی نه تنها یک رفتار ارزشمند است بلکه به عنوان یک عمل عبادتی بزرگ مورد تأکید قرار گرفته است. با پیروی از آموزههای قرآن و ترویج مهربانی در زندگی روزمره، میتوانیم به فرهنگ نیکوکاری و محبت در جامعه خود کمک کنیم و برای ساختن دنیایی بهتر و عادلانهتر گامی مؤثر برداریم.
آیات مرتبط
لَيْسَ الْبِرَّ أَن تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَن آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالْكِتَابِ وَالنَّبِيِّينَ وَآتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنَ السَّبِيلِ وَالسَّائِلِينَ وَفِي الرِّقَابِ وَأَقَامَ الصَّلَوٰةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا وَالصَّابِرِينَ فِي الْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاء وَحِينَ الْبَأْسِ أُولَـئِكَ الَّذِينَ صَدَقُوا ۖ وَأُولَـئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ
نیکی و پارسایی فقط این نیست که روی خود را به شرق و غرب کنید، بلکه نیکوکار کسی است که به خدا و روز قیامت و فرشتگان و کتاب و پیامبران ایمان دارد و مال خود را با وجود محبتش به آن به خویشاوندان و یتیمان و مسکینان و مسافران و سائلین و برای آزادی بندگان (بدهد) و نماز را برپا دارد و زکات بدهد و به عهد خود وفا کند و در سختیها و مشکلات صبر ورزد. این افراد راستگویند و ایشان پرهیزکارانند.
بقره : 177
وَقُلْ تَعَالَوْا أَتْلُ عَلَيْكُمْ مَا حَرَّمَ رَبُّكُمْ عَلَيْكُمْ أَلَّا تَشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا ۖ وَلَا تَقْرَبُوا مَالَ الْيَتِيمِ إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ حَتَّى يَبْلُغَ أَشُدَّهُ ۖ وَأَوفُوا الْكَيْلَ وَالْمِيزَانَ بِالْقِسْطِ ۚ لَا نُكَلِّفُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا ۚ وَإِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا وَلَوْ كَانَ ذَا قُرْبَىٰ ۚ وَبِعَهْدِ اللَّهِ أَوْفُوا ۚ ذَٰلِكُمْ أَمَرَكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ
بگو بیایید، آنچه را که پروردگارتان بر شما حرام کرده است، بخوانم؛ اینکه چیزی را با او شریک نکنید و به والدین نیکوی کنید و به مال یتیم نزدیک نشوید، مگر به بهترین روش، تا به سن خود برسد و پیمانه و وزن را به عدالت به جا بیاورید. هیچکس را جز به قدر وسعش تکلیف نمیکنیم و هرگاه سخن بگویید، باید عدالت را رعایت کنید، هرچند که این شخص نزدیک باشد، و به عهد خدا وفا کنید. اینها دستورات خداوند به شماست، شاید متذکر شوید.
انعام : 151
وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِلِينَ
و پروردگارتان گفت: مرا بخوانید تا شما را اجابت کنم. آنهایی که از عبادت من تکبر میورزند، به زودی داخل جهنم خواهند شد.
غافر : 60
داستانی دلنشین
روزی مردی در حال عبور از بازار بود که متوجه شد یک کودک در حال گریه کردن است. او نزدیک شد و از کودک پرسید که چرا ناراحت است. کودک گفت که مادرش مریض است و به دارو احتیاج دارد اما پولی ندارد. مرد با Compassion و محبت به کودک کمک کرد و علاوه بر خرید دارو، مقداری پول هم به او داد. او احساس کرد که با این کار نه تنها به کودک کمک کرده، بلکه در واقع به عبادت خدا نیز پرداخته است.