پاسخ قرآن
مهربانی با حیوانات در قرآن کریم و سنت پیامبر اسلام (ص) به عنوان یکی از اصول مهم تعالیم اسلامی به شمار میرود. در حالی که ممکن است در برخی از آیات به طور صریح به این موضوع اشاره نشده باشد، اما با دقت در محتوای کتاب مقدس و احادیث نبوی میتوان دریافت که اهمیت رفتار نیک با همه موجودات زنده به ویژه حیوانات در تاروپود تعالیم اسلامی نهفته است. در این مقاله به بررسی ابعاد مختلف مهربانی با حیوانات در قرآن و سنت خواهیم پرداخت و نشان خواهیم داد که چگونه دین اسلام به این موضوع اهمیت میدهد. بخش اول: قرآن و مهربانی با حیوانات قرآن کریم به عنوان کلام خداوند متعال، در بسیاری از آیات به رفتار نیک انسانها با موجودات زنده از جمله حیوانات اشاره کرده است. به عنوان نمونه، در سوره انعام آیه 38 خداوند میفرماید: "وَما مِن دَآبَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا طَائِرٍ يَطِيرُ بِجَناحَيْهِ إِلَّا أُمَمٌ أَمْثَالُكُمْ ۚ مَا فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِن شَيْءٍ ۖ ثُمَّ إِلَى رَبِّهِمْ يُحْشَرُونَ" (و هیچ جنبندهای در زمین و هیچ پرندهای که با بالهایش پرواز میکند، نیست مگر اینکه آنها نیز امتی مانند شما هستند. ما در این کتاب هیچ چیزی را از قلم نینداختهایم و سپس به سوی پروردگارشان محشور خواهند شد). این آیه به وضوح نشان میدهد که تمام موجودات زنده آفریده خداوند هستند و شایسته احترام و توجه ویژهای میباشند. در قرآن کریم، به ویژه در سورههایی مانند انعام و نحل، توجه به خلقت و غریزههای حیوانات بهطور خاص مورد اشاره قرار گرفته است. در این آیات به انسانها هشدار داده میشود که نسبت به حیوانات و محیط زیست خود بیتوجه نباشند. به عنوان مثال، در سوره نحل آیه 8 میخوانیم: "وَأَنْعَامٌ لَّهُمْ فِيهَا مَنَافِعُ وَمَشَارِبُ ۚ أَفَلَا يَشْكُرُونَ" (و در چهارپایان برای آنها منافع و نوشیدنی است. آیا شکرگزاری نمیکنند؟). این آیه نشاندهنده مسئولیت انسانی در برابر حیوانات و استفاده مناسب از آنهاست. بخش دوم: آموزههای حدیثی علاوه بر قرآن، در احادیث پیامبر اسلام (ص) نیز به عدم کارد زدن بر حیوانات و لزوم مهربانی با آنها اشاره شده است. یکی از احادیث معروف میگوید: "هر کس بر حیوانی سخت بگیرد، خداوند بر او سخت خواهد گرفت". این جمله به خوبی نشاندهنده این است که رفتار نیکو با حیوانات یکی از اصول اساسی در دین اسلام است و بیرحمی نسبت به آنها نه تنها موجب جریحهدار شدن احساسات این موجودات میشود بلکه نارضایتی خداوند را نیز به همراه خواهد داشت. در احادیث متفاوت دیگری نیز آمده است که پیامبر (ص) به صحابه تاکید میکردند که در هنگام ذبح حیوانات باید به آنها آسیبی نرسانند و با لطافت و مهربانی عمل کنند. یکی از این احادیث میگوید: "بیش از نیاز نخورید، و زمانی که برای کشتار حیوان میروید، آن را در وضعیتی آرام و با محبت نوازش کنید". این توصیهها به وضوح نشان میدهد که دین اسلام نهتنها به رفتار محترمانه با انسانها بلکه به رفتاری نیکو با حیوانات نیز اهمیت میدهد. بخش سوم: سیره عملی مسلمانان در تاریخ اسلام، نمونههای زیادی از مهربانی و عطوفت مسلمانان نسبت به حیوانات دیده میشود. به عنوان مثال، برخی از صحابه پیامبر (ص) به محبت و نوازش حیوانات معروف بودند. این رفتارها، خود شاهدی بر روح بلند و مهربان مسلمانان است که در چهارچوب تعالیم اسلامی پرورش یافتهاند. مسلمانان همواره در تلاش بودهاند تا با ارائه کمک و خدمات به حیوانات، همحسنان خود را در دنیای زنده گی، خاموش و بیصدا کرده و احساس امنیت و آرامش را در آنان ایجاد کنند. بسیاری از مسلمانان در جوامع خود به تلاش برای نجات حیوانات آسیبدیده مشغول بوده و نهادهایی را برای حمایت از حقوق حیوانات تأسیس کردهاند. این تغییرات نهتنها در تعاملات فردی بلکه در جنبههای اجتماعی نیز مؤثر بوده و باعث افزایش آگاهی جامعه نسبت به حقوق حیوانات شده است. بخش چهارم: نتیجهگیری در نهایت، میتوان گفت که قرآن کریم و احادیث پیامبر اسلام (ص) به روشنی ضرورت مهربانی و احترام به حیوانات را مورد تأکید قرار دادهاند. این مهربانی تنها به معنای عدم خشونت در برابر آنها نیست، بلکه شامل عشق، دلسوزی و کمک به نیازهای حیوانات نیز میباشد. دستوراتی که در اسلام برای رفتار نیکو با حیوانات وجود دارد، در واقع انعکاسی از تعالیم عمیق انسانی و روح عطوفت در دین الإسلام است. با توجه به این آموزهها و سیره عملی مسلمانان، میتوان انتظار داشت که نسلهای آینده نیز نسبت به حیوانات رفتار محترمانه و مهربانانهای داشته باشند و این منش در زندگی روزمرهشان جریان پیدا کند. در نهایت، توجه به حقوق حیوانات در فرایند ترویج اخلاق انسانی و ارتقاء کمال انسانی نقش اساسی ایفا میکند و مسلمانان باید همواره به این رسالت عمل کنند.
آیات مرتبط
وَإِنْ مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا طَائِرٍ يَطِيرُ بِجَنَاحَيْهِ إِلَّا أُمَمٌ أَمْثَالُكُمْ ۚ مَا فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِن شَيْءٍ ۖ ثُمَّ إِلَى رَبِّهِمْ حَشَرُونَ
و هیچ جنبندهای در زمین و هیچ پرندهای نیست که با دو بال خود پرواز کند، مگر این که مانند شما اُمّتی هستند. ما در کتاب چیزی را فروگذار نکردهایم؛ سپس به سوی پروردگارشان محشور میشوند.
أنعام : 38
داستانی دلنشین
روزی روزگاری، مردی در حال گذر از یک جنگل بود که ناگهان صدای زانو زدن حیوانی را شنید. او به سمت صدا رفت و دید که یک کبوتر در لای شاخهها گیر کرده است. این مرد بدون هیچ تردیدی کبوتر را آزاد کرد و از آن به بعد، هر بار که به آن جنگل میرفت، آن کبوتر به او نزدیک میشد. این داستان به ما یادآوری میکند که مهربانی به حیوانات ممکن است زندگی را به طرز شگفتانگیزی تغییر دهد.