پاسخ قرآن
نیکی به دشمنان یکی از موضوعات عمیق و مهم در قرآن کریم است که به نوعی به اخلاق اسلامی و تعاملات انسانی مرتبط میشود. این آموزه در آیات مختلف قرآن به طور ضمنی و صریح مورد تأکید قرار گرفته است. یکی از آیات کلیدی در این زمینه، آیه 34 سوره فصلت است که میفرماید: 'وَ لَا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَ السَّيِّئَةُ ۖ ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِي بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ عَدَاوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ'. این آیه به انسانها یادآوری میکند که نیکی و پاسخ به بدی با احسان میتواند موجب دوستی و آشتی شود. به زبان ساده، اگر ما به جای انتقام گرفتن و پاسخ بدی با بدی، سعی کنیم با محبت و نیکی به دیگران پاسخ دهیم، میتوانیم روابط خود را بهتر کنیم و ممکن است کسی که نسبت به ما دشمنی دارد، به دوستی بدل شود. جالب است که در سوره آل عمران نیز خداوند مؤمنان را دعوت به انجام کارهای نیک میکند. آیه 133 این سوره میفرماید: 'وَ سَارِعُوا الْخَيْرَاتِ'. این دعوت به انجام کارهای خیر برای همه افراد، حتی برای دشمنان، یک مفهوم کلیدی در آموزههای اسلامی است. در واقع، خداوند میخواهد به ما یاد دهد که برای برقراری صلح و آرامش در جامعه، باید به نیکی و احسان رو بیاوریم. نیکی به دشمنان، نه تنها نشانهای از بزرگواری و اخلاق اسلامی است، بلکه میتواند به عنوان یک استراتژی مؤثر در کاهش تنشها و درگیریها در جوامع مختلف تلقی شود. وقتی که ما به دشمنان نیکی میکنیم، این عمل ممکن است از شدت خصومتها بکاهد و فضایی برای گفتگو و تفاهم فراهم سازد. این نگرش باعث میشود که انسان به جای تلافی کردن، در فکر اصلاح روابط باشد. به عبارت دیگر، نیکی کردن به دیگران میتواند به نوعی یک ابزار برای مدیریت اختلافات و بهبود روابط میان افراد و گروهها باشد. این آموزه در زندگی روزمره ما نیز میتواند تأثیر مثبتی داشته باشد. در مواجهه با مشکلات و دشواریهایی که هر روز با آنها روبرو میشویم، به جای اینکه به شدت عکسالعمل نشان دهیم، میتوانیم از این تعالیم استفاده کنیم و به دنبال جستجوی راههای مسالمتآمیز و مثبت باشیم. در بسیاری از موارد، بروز خشم و خشونت تنها منجر به ایجاد دشمنی و تضاد بیشتر میشود؛ در حالی که نیکی و محبت میتواند چرخهای از دوستی و همدلی را ایجاد کند. البته باید به این نکته توجه داشت که نیکی کردن به دشمنان به معنای تساهل در برابر ظلم نیست. بلکه باید به شکلی هوشمندانه و درست صورت بگیرد. به این معنی که ما نمیتوانیم بپذیریم که ظلم و ستم به راحتی ادامه یابد و نسبت به آن بیتفاوت باشیم. در واقع، نیکی به دشمنان نباید ما را از مبارزه با ظلم و نابرابری بازدارد. بلکه هدف از این نیکی، ارتقاء سطح انسانیت و اخلاق در جامعه است. در نهایت، باید گفت که نیکی به دشمنان، یک رویکرد الهی و انسانی است که میتواند به ما در ساخت جامعهای بهتر و صلحآمیزتر کمک کند. با ترویج این فرهنگ نیکوکاری و محبت، میتوانیم به تدریج به سوی یک دنیای بهتر و با آرامشتر پیش برویم. به این ترتیب، نیکی و احسان به دشمنان فراتر از یک عمل فردی، به یک حرکت اجتماعی تبدیل میشود که میتواند به تحول و اصلاح در سطح جامعه منجر گردد. بنابراین، با ایمان به این آموزههای قرآنی و عمل به آنها، میتوانیم به ساختن جهانی مملو از محبت و دوستی کمک کنیم.
آیات مرتبط
وَلَا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَالسَّيِّئَةُ ۖ ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِي بَيْنَكَ وَبَيْنَهُ عَدَاوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ
و نیکی و بدی یکسان نیستند. بدی را با نیکی دفع کن، پس ناگهان او که میان تو و او دشمنی بود، چون دوست صمیمی میشود.
فصلت : 34
وَ سَارِعُوا الْخَيْرَاتِ
و به کارهای نیک شتاب کنید.
آل عمران : 133
داستانی دلنشین
روزی روزگاری، جوانی به نام امیر با مردی از قبیله دیگر دچار اختلاف شد. او میخواست انتقام بگیرد. اما روزی تصمیم گرفت به یک سخنران معروف گوش کند که از قرآن میگفت. در آنجا شنید که نیکی به دشمنان چه اثر شگفتانگیزی دارد. از آن به بعد تصمیم گرفت به مرد یاری کند و پس از چندی، مشکلاتشان برطرف شد و دوستی عمیقی میانشان شکل گرفت.