پاسخ قرآن
حیا به عنوان یک صفت انسانی ارزنده، به معنای شرم، وقار و احتیاط در رفتارها و گفتارها یکی از ارزشهای مهم در جامعه انسانی است. این صفت نه تنها جنبههای فردی فرد را تحت تأثیر قرار میدهد بلکه در سطح اجتماعی نیز تأثیرات عمیقی دارد. حیا به عنوان یک مفهوم برجسته در ادبیات اسلامی و فرهنگی ایران، همواره مورد تأکید واقع شده و از آن به عنوان نشانهای از شخصیت و اخلاق انسانی یاد میشود. در ادامه این مقاله به بررسی حیا، جوانب مختلف آن و تأثیراتش در زندگی روزمره خواهیم پرداخت. از نظر لغوی، حیا به معنای واژههای شرم و احتیاط است و به نوعی نگرانی از رفتارها و اعمالی که ممکن است غیرقابل قبول یا ناپسند قلمداد شوند، اشاره دارد. این صفت به انسانها کمک میکند تا در روابط اجتماعی خود با دیگران، با احتیاط رفتار کنند و از ارتکاب اعمالی که میتواند موجب آزار و خشم دیگران شود، پرهیز کنند. حیا، به عنوان یک فضیلت انسانی، در طول تاریخ همواره در میان جوامع مختلف مورد توجه قرار گرفته و به عنوان یک اصل اخلاقی و اجتماعی شناخته شده است. قرآن کریم به عنوان منبع اصلی آموزههای اسلامی، حیا را به عنوان یک ویژگی کلیدی برای انسانها معرفی کرده و در آیات مختلف بر ضرورت آن تأکید میکند. در سوره انعام آیه 151، خداوند خطاب به بندگان خود میفرماید: "بگو: بیایید بخوانید آنچه را که پروردگارتان برای شما حرام کرده، این که چیزی را با او شریک نگردانید و نسبت به پدر و مادر نیکی کنید و هیچ کس را جز به حق نکشید." در این آیه به طور غیرمستقیم بر حیا تأکید شده است، زیرا حیا ناشی از پایبندی به اصول اخلاقی و احکام الهی است. همچنین در سوره نور، خداوند رسماً به هر دو جنس مردان و زنان توصیه میکند که حیا را رعایت کنند. در آیه 30 و 31 این سوره، به مردان دستور داده میشود که چشمان خود را پایین بیندازند و از زنان خواسته میشود که خویش را با پوششی مناسب بپوشانند. این توصیهها نشان دهنده این است که حیا امری است که مختص به یک جنس نیست و برای هر دو جنس ضروری است. در حقیقت، حیا به عنوان یک ارزش عمومی باید مورد توجه همه افراد قرار گیرد. حیا نه تنها یک رفتار فردی است بلکه باید به عنوان یک ویژگی اجتماعی در نظر گرفته شود. جوامع با رعایت اصول حیا میتوانند به سمت یک زندگی سالمتر و به دور از تنشهای اجتماعی حرکت کنند. حیا باعث ایجاد احترام متقابل و اعتماد بین افراد میشود و روابط اجتماعی را تقویت میکند. ما در زندگی روزمره خود باید همواره به این نکته توجه داشته باشیم که حیا بر اساس آموزههای اسلامی مختص به یک جنس نیست. در حقیقت، این یک ویژگی مشترک میان همه انسانهاست که باید پرورش یابد. خانوادهها باید از همان آغاز کودکی به شکلگیری حیا در فرزندان خود توجه کنند. آموزش حیا باید در تمام مراحل زندگی فرد، از کودکی تا بزرگسالی ادامه یابد. از سوی دیگر، حیا نه تنها نشانهای از شخصیت و ادب است، بلکه بر اساس آموزههای دینی و فرهنگی ما، پایبندی به اصول اخلاقی و دینی نیز محسوب میشود. در این راستا، پیروی از آموزههای دینی، به ویژه در زمینه حیا، میتواند به عنوان یک فراوانی فرهنگی در جامعه ما عمل کند. خانوادهها، مدارس و مراکز آموزشی باید تأکید بیشتری بر پرورش حیا در جوانان داشته باشند و از آن به عنوان یک اصل در تعلیم و تربیت استفاده کنند. در نتیجه، میتوانیم بگوییم که حیا یک صفت عمومی و ضروری در فرهنگ و دین ما است. همه انسانها چه مرد و چه زن باید از این ویژگی بهرهمند شوند و سعی کنند که آن را در زندگی روزمره خود به کار ببرند. با پرورش حیا، جامعهای سالمتر، با احترام و اعتماد بیشتر نسبت به یکدیگر خواهیم داشت. حیا به عنوان یک ارزش مشترک، نه تنها در زندگی فردی فرد بلکه در زندگی اجتماعی و فرهنگی ما تأثیرگذار است و نباید نادیده گرفته شود. زندگی بر اساس حیا میتواند به ما کمک کند تا به عنوان افرادی با شخصیت و ارزشهای انسانی بالاتر شناخته شویم و دنیایی بهتر برای خود و نسلهای آینده بسازیم.
آیات مرتبط
قُلْ تَعَالَوْا أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّكُمْ عَلَيْكُمْ أَلَّا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا
بگو: بیایید بخوانید آنچه را که پروردگارتان برای شما حرام کرده، این که چیزی را با او شریک نگردانید و نسبت به پدر و مادر نیکی کنید.
انعام : 151
قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَيَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ۚ ذَٰلِكَ أَزْكَىٰ لَهُمْ ۗ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا يَصْنَعُونَ
بگو به مؤمنان که چشمان خود را [از نگاه به محرمات] پایین بیندازند و شرمگاه خود را حفظ کنند؛ که این برای آنها پاکیزهتر است، بهدرستی که خداوند به آنچه انجام میدهند، آگاه است.
نور : 30
وَقُل لِّلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا
و به مؤمنات بگو که چشمان خود را [از نگاه به محرمات] پایین بیندازند و شرمگاه خود را حفظ کنند و زینت خود را جز آنچه نمایان است، نشان ندهند.
نور : 31
داستانی دلنشین
روزی روزگاری، عابری در کوچههای شهر با دو دختری رو به رو شد که لباسهای زیبا و مناسبی پوشیده بودند. آنها به عابر سلام کردند و او هم آنها را مورد خطاب قرار داد و گفت: 'چقدر زیبا هستید که هم خود را میپوشانید و هم به دیگران نیکو رفتار میکنید.' دخترا در پاسخ گفتند: 'این برخورد و رفتار، بخشی از شخصیت ماست و حیا برای همه اجباری است نه فقط برای زنان.' عابر با لبخند به آنها پاسخ داد و از این آگاهی آنها خوشحال شد.