پاسخ قرآن
در قرآن کریم، خدمت به خلق به عنوان یک عبادت ارزشمند و موضوعی مهم در دین اسلام تلقی میشود. آموزههای اسلامی بر اهمیت خدمت به دیگران و نیکی به خلق خداواره تأکید ویژهای دارند. در واقع، این مقوله چنان ارزشی دارد که تمام جنبههای زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان را در برمیگیرد. خداوند در آیات متعدد از قرآن کریم به انسانها توصیه میکند که در زندگی خود، همواره به دیگری نیکی کنند و سوای از دین و مذهب، به عنوان یک وظیفه اخلاقی به کمک همدیگر بیایند. در سوره الممتحنه آیه 8، خداوند میفرماید: "خداوند شما را از آنچه که در برابر دین شما اقدام میکند، نهی نکرده؛ از آنهائی که با شما جنگ نکرده و شما را از دیارتان بیرون نکردهاند، نیکوئی کنید و با آنها عدالت ورزید؛ زیرا خداوند عدالتپیشگان را دوست دارد." این آیه نه تنها بر لزوم نیکی به دیگران تأکید دارد، بلکه ایجاب میکند که انسانها تحت هر شرایطی رفتار اخلاقی و انسانی خود را در قبال یکدیگر حفظ کنند. در واقع، نیکی و خدمت به دیگران معیاری از اصول اخلاقی در دین اسلام است و جزو بندگی و عبادت محسوب میشود. خدمت به دیگران باید از دل و با نیت خالص انجام شود. زمانی که انسانی با نیت پاک و قصد خیر به خلق خدا خدمت میکند، این عمل او، در نظر خداوند، به منزله عبادتی بزرگ و ارزشمند است. از سوی دیگر، در آیه بعدی (آیه 60 سوره التوبه) خداوند به مصارف زکات اشاره میکند و میفرماید: "زکات مخصوص فقرا و مسکینها و عملگزاران بر آن و دلخوشیهای قلوب آنها و آزاد کردن بردگان و مؤسسههایین و در راه الله و مسافران است." با چشمپوشی از مذهب و دین، کمک به افراد نیازمند و خدمت به آنان یک عبادت و شاخصهای از انسانیت است. خدمت به خلق یکی از مؤلفههای مهم ایمان است و میتواند سبب تقرب به خداوند شود. این عقیده که اهمیت انسانها در پیوند با خدمت به یکدیگر نهفته است، یک تفکر اسلامی عمیق است که در آموزههای پیامبر اسلام (ص) به وضوح بیان شده است. به طوری که در حدیثی از ایشان آمده است: "بهترین مردم، کسانی هستند که مفیدترین آنان برای دیگران هستند." این جمله نشاندهنده آن است که میزان پذیرش جامعه از ما، به میزان خدمت و کمک ما به همدیگر بستگی دارد. ارزشمند بودن انسانی از هر حیث یعنی خدمت به دیگران و نیکی به آنها. خدمت به خلق تنها به معنای توجه به نیازمندان و کمک به فقرا نیست، بلکه به نوعی باید شامل هر گونه فعالیتی باشد که به رفع مشکلات دیگران و بهبود زندگی افراد جامعه کمک کند. از کمک به یک همسایه بیمار تا فعالیتهای خیریه و مشارکت در کارهای اجتماعی، همگی از مصادیق خدمت به خلق به شمار میرود. بر این اساس، خدمت به خلق جزء واجبات دینی نیز محسوب میشود و از جنبههای مختلفی چون اخلاقی، اجتماعی و دینی در زندگی مسلمانان نمود پیدا میکند. خدمتی که از روی اخلاص و با انگیزههای خیرخواهانه صورت میگیرد، میتواند آثار مثبتی بر روح و روان انسانها بگذارد. علاوه بر این، جامعهای که در آن افراد به یکدیگر خدمت میکنند، از همبستگی و روحیه همیاری بیشتری برخوردار است. این تعاملات اجتماعی و همکاریها در نهایت منجربه ایجاد یک جامعه سالم و پررونق میشود. با توجه به تأکیدات مکرر دین اسلام بر این امر، باید بدانیم که خدمت به خلق نه تنها یک راه نجات از عذاب الهی است، بلکه میتواند در این دنیا نیز باعث آرامش و سعادت فردی و اجتماعی شود. به علاوه، دعای خیر برای خدمتگزاران و نیکوکاران نیز از جمله فضیلتهایی است که در آموزههای اسلامی آمده است. در دعای خیر به آنها، خداوند را شاهد بر محبت و نیکی به دیگران قرار میدهیم. این حقوق متقابل بین انسانها باعث پیشرفت اجتماعی و تقویت روابط انسانی خواهد شد. وقتی انسانها به فکر دیگران باشند و سعی کنند که در مسیر رفع مشکلات آنها گام بردارند، بهطور طبیعی موانع فردی و اجتماعی را آسانتر خواهند کرد. به عنوان نتیجهگیری، خدمت به خلق یک عمل اخلاقی و دینی است که در آموزههای اسلامی بر آن تأکید بسیار شده است. ثواب و اجر این عمل نه تنها در دنیا بلکه در آخرت نیز نصیب فرد میشود. انسانها باید همواره به یاد داشته باشند که هر کمکی به دیگران، نه تنها بر زندگی خود آنها اثرگذار است، بلکه جامعه را به سوی بهتر شدن سوق میدهد. در حقیقت، هرکس که در راه خدمت به دیگران گام بردارد، راهی به سوی بهشت را پیش روی خود میگشاید و برکات الهی را در زندگی خود شاهد خواهد بود.
آیات مرتبط
لَا يَنهاكُمُ اللَّـهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَلَمْ يُخْرِجُوكُمْ مِنْ دِيَارِكُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ ۚ إِنَّ اللَّـهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ
خداوند شما را از آنچه که در برابر دین شما اقدام میکند، نهی نکرده؛ از آنهائی که با شما جنگ نکرده و شما را از دیارتان بیرون نکردهاند، نیکوئی کنید و با آنها عدالت ورزید؛ زیرا خداوند عدالتپیشگان را دوست دارد.
ممتحنه : 8
إِنَّمَا الصَّدَقاتُ لِلْفُقَرَاءِ وَالْمَسَاكِينِ وَالْعَامِلِينَ عَلَيْهَا وَالْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَفِي الرِّقَابِ وَالْغَارِمِينَ وَفِي سَبِيلِ اللَّـهِ وَابْنِ السَّبِيلِ ۚ فَرِيضَةً مِّنَ اللَّـهِ ۗ وَاللَّـهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ
زکات مخصوص فقرا و مسکینها و عملگزاران بر آن و دلخوشیهای قلوب آنها و آزاد کردن بردگان و مؤسسههایین و در راه الله و مسافران است. این فریضهای از جانب خداوند است و او باخبر و حکیم است.
توبه : 60
داستانی دلنشین
روزی مردی در کوچههای شهر میگذشت که چشمش به کودکی افتاد که برای یافتن نانی به دنبال خانوادهها میدوید. مرد بیدرنگ ایستاد و کاسهای از خوراکی که با خود داشت، به کودک داد. او بیشتر از این که به نیاز خود فکر کند، به محبت خداوند توجه داشت. پس از روزها، مرد در خواب دید که به خاطر این عمل نیکو، به بهشتی فراوان از نعمتها و رحمتهای الهی رسیده است. این قصه نشان میدهد که خدمت به خلق میتواند عبادت باشد و در راستای نزدیک شدن به خداوند قرار دارد.