پاسخ قرآن
قرآن کریم، به عنوان کتاب مقدس مسلمانان، در بسیاری از مسائل زندگی بشر راهنماییهایی ارائه میدهد که یکی از مهمترین آنها، موضوع زبان و کنترل آن است. زبان انسانی ابزاری قوی و تأثیرگذار است که نه تنها میتواند زندگی فردی انسان را تحت تأثیر قرار دهد، بلکه بر روابط اجتماعی و تعاملات بین افراد نیز تأثیر بهسزایی دارد. در این مقاله، به بررسی تعلیمات قرآن درباره زبان و کنترل آن خواهیم پرداخت و به آیات مختلفی از قرآن کریم در این زمینه اشاره میکنیم. زبان، به عنوان یک ابزار ارتباطی، میتواند تأثیرات مثبت و منفی را بر زندگی انسانها و دیگران بگذارد. سخنان مثبت و سازنده میتوانند به ارتقاء روحیه، ایجاد دوستی و محبت، و بهبود روابط منجر شوند. اما دقت در اینکه کدام واژهها و عبارات را انتخاب کنیم، بسیار مهم است. در سوره حجرات، آیه 11، خداوند به صراحت میفرماید: "ای کسانی که ایمان آوردهاید، اجازه ندارید از دیگران تمسخر کنید." این آیه به ما این نکته را یادآوری میکند که ما باید مراقب صحبتها و واژههای خود باشیم و به هیچوجه دیگران را مورد تمسخر و تحقیر قرار ندهیم. تمسخر و تحقیر نهتنها روابط اجتماعی را به هم میزند، بلکه بر روح و روان فرد مورد تمسخر نیز تأثیرات مخربی خواهد داشت. در ادامه، سوره بقره، آیه 83 نیز به ما یادآوری میکند که زبان باید در راستای گفتن حق و نیکی به کار رود. در این آیه، خداوند به بنیاسرائیل میفرماید تا از هر نوع دروغ و افترا دوری کنند. این آیه نشان میدهد که استفاده نادرست از زبان، به ویژه دروغگویی و افترا، میتواند عواقب وخیمی داشته باشد و بر روابط اجتماعی تأثیر منفی بگذارد. بلکه در دین اسلام، زبان باید وسیلهای برای صداقت، نیکی و ارتقای روابط انسانی باشد. اهمیت این موضوع تا حدی است که در سوره آل عمران، آیه 186، خداوند به ما یادآوری میکند: "قطعاً شما را با زبانهایتان آزمایش میکنیم." این آیه به خوبی نشاندهنده اهمیت و دشواری کنترل زبان و واژههاست. ما با هر کلمهای که بیان میکنیم، در واقع خود را در معرض آزمایش قرار میدهیم و باید مسئولیت هر آنچه را که به زبان میآوریم، بپذیریم. این آزمایش میتواند به عنوان فرصتی برای رشد و تعالی نیز تعبیر شود، چرا که با کنترل زبان میتوانیم شایستگی و توانمندیهای خود را نشان دهیم. اصولاً، قرآن کریم بر اهمیت کنترل زبان تأکید میکند و ما را تشویق میکند تا از گفتن سخنان بیهوده و مضر خودداری کنیم. نهتنها سخنان مکمل و نیکو در بهبود روابط اجتماعی مؤثرند، بلکه سخنان مضر و بیهوده نیز میتوانند موجب بدبینی، کدورت و جدایی میان افراد شوند. بنابراین، توجه به انتخاب کلمات و ارتقای فرهنگ گفتوگو باید در زندگی روزمره ما مورد توجه قرار گیرد. بهتازگی نیز در دنیای مدرن، اهمیت زبان و کلام مطلوب روز به روز بیشتر احساس میشود. رسانههای اجتماعی و فضای مجازی به ابزاری برای بیان افکار و نطرات تبدیل شدهاند. اما این ابزارها همچنین تهدیدات جدیدی را نیز به وجود آوردهاند؛ از جمله گفتارهای تنفرآور، دروغ و تهمت. در این زمینه باید به یاد داشته باشیم که هرگونه اظهارنظری که به زبان میآوریم، میتواند به سرعت در فضای مجازی منتشر شود و به بهای زندگی اجتماعی افراد تمام شود. بنابراین، برای حفظ حرمت و شان انسانی، باید از زبانی سالم، مناسب و با زبان الگوهای اخلاقی استفاده کنیم. در نتیجه، میتوان گفت که قرآن کریم نهتنها به مسئله زبان و کنترل آن تأکید کرده، بلکه در راستای ایجاد یک جامعه صمیمی، سالم و اخلاقمدار یاری میکند. پیامهای قرآن در این زمینه نشان میدهد که چگونه کنترل زبان و استفاده صحیح از آن میتواند زندگی فردی و اجتماعی ما را متحول کند. هر یک از ما باید این مسئولیت را بپذیریم که در گفتار خود دقت کنیم و زبانمان را به ابزاری برای حسن نیت و محبت تبدیل کنیم. این هدف، نهتنها به خیر و صلاح خودمان بلکه به خیر و صلاح جامعه نیز منجر خواهد شد.
آیات مرتبط
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِّن قَوْمٍ عَسَى أَنْ يَكُونُوا خَيْرًا مِّنْهُمْ
ای کسانی که ایمان آوردهاید، اجازه ندارید از دیگران تمسخر کنید.
حجرات : 11
وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا
و وقتی که از بنیاسرائیل میثاق گرفتیم، که جز خدا را نپرستید و به والدین نیکی کنید.
بقره : 83
لَتُبْلَوُنَّ فِي أَمْوَالِكُمْ وَأَنفُسِكُمْ
مسلماً میگوییم که خداوند شما را با زبانهایتان آزمایش میکند.
آل عمران : 186
داستانی دلنشین
روزی روزگاری، یکی از دوستان نوشیدنی آورد و گفت که این بهترین نوشیدنی دنیاست. دیگر دوستان شروع به تمسخر او کردند و گفتند که چه کسی به این نوشیدنی اهمیتی میدهد! ناگهان همه به یاد آیات قرآن افتادند و تصمیم گرفتند به یکدیگر احترام بگذارند و از این به بعد به دقت در استفاده از زبان خود فکر کنند.