پاسخ قرآن
قرآن کریم به عنوان یک کتاب آسمانی، همواره به مفاهیم والای اخلاقی و انسانی اهمیت داده و آموزه‌های متعددی در زمینه رشد و بهبود درون انسانها ارائه کرده است. مفاهیمی نظیر وجدان، تقوا و احساس مسئولیت نسبت به دیگران در این کتاب مقدس به بارها ذکر شده‌اند و در واقع، با استفاده از این مفاهیم، درخت حقیقت و انسانیت در دل مؤمنان ریشه‌دار می‌شود. این مقاله در تلاش است تا به بررسی این مفاهیم و تأثیر آنها بر رفتار انسانها بپردازد. ■ **وجدان و عواطف انسانی** وجدان به عنوان حس درونی که انسان را به نیکی و درست‌کاری هدایت می‌کند، یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های وجود آدمی است. در واقع، وجدان در جوامع مذهبی، به منزله راهنمایی است که ما را به سوی راستگویی، اخلاق و انسانیت رهنمون می‌کند. اما در صورتی که فرد ارتباط خود با خداوند و آموزه‌های دینی را فراموش کند، ممکن است به بیوجدان بودن و رفتارهای غیر انسانی دچار شود. در سوره بقره آیه 143، خداوند مؤمنان را به پیروی از ایمان و پرکردن باطن خود با تقوا و رحمت توصیه می‌کند: "وَ كَذَٰلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِّتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًا". این آیه بیانگر اهمیت تقوا و پرهیزگاری به عنوان علل اصلی و درونی است که انسانها را به فعالیت‌های نیکو و خیرخواهانه وامی‌دارد. به عبارت دیگر، هنگامی که فردی از تقوا و ایمان دور می‌شود، زمینه‌ساز بروز رفتارهایی غیراخلاقی و ناکارآمد می‌شود. ■ **تقوا و ارتباط با خدا** تقوا یکی دیگر از مفاهیم کلیدی در قرآن است که به معنای پرهیز از گناه و نزدیک شدن به خداوند است. در سوره توبه آیه 67، خداوند در مورد ریاکاران می‌فرماید: "وَ الْمُرَاءُونَ غَيْرُ حَسَنِينَ". این عبارت نشان می‌دهد که افرادی که در اعمال خود ریاکاری می‌کنند، به مرور زمان از احساس انسانیت و وجدان خود دور می‌شوند. ریاکاری موجب می‌شود که انسان در پی منافع شخصی خود برآید و از دیگران فاصله بگیرد. به همین دلیل، قرآن کریم بارها بر اهمیت تقوا تأکید می‌کند و به پرهیز از ریاکاری به عنوان یکی از عواملی که موجب دوری از وجدان و انسانیت می‌شود، اشاره می‌کند. ■ **احساس مسئولیت و همدردی** احساس مسئولیت نسبت به دیگران یکی دیگر از ویژگی‌های بارز انسانیت است. هنگامی که انسانها به همدیگر احترام می‌گذارند و مسئولیت خود را در قبال دیگران احساس می‌کنند، محیطی امن و پرمحبت به وجود می‌آید. در حقیقت، جامعه‌ای که در آن افراد بدون احساس مسئولیت نسبت به یکدیگر زندگی می‌کنند، دچار مشکلات و بحران‌هایی خواهد شد. قرآن بر این نکته تأکید دارد که اگر انسانها به خدا نزدیک‌تر شوند و تقوا را سرلوحه زندگی خود قرار دهند، توانایی بهتری برای نشان دادن انسانیت و وجدان خود خواهند داشت. در واقع، درک مسئولیت‌های اجتماعی و همدردی نسبت به دیگران جزء ضروری‌ترین تعالیم اسلامی است که میتواند روح همکاری و همبستگی را تقویت نماید. ■ **نتیجه‌گیری** به طور کلی، قرآن کریم به عنوان یک منبع نورانی برای انسانها، همواره ما را به تقوا، وجدان و احساس مسئولیت دعوت می‌کند. بیوجدان بودن و رفتارهای غیر انسانی، نتیجه دوری از خدا و بی‌توجهی به آموزه‌های دینی است. لذا، در زندگی روزمره خود باید به این نکته توجه کنیم که تقوا و وجدان باید در اولویت قرار گیرد و همواره تلاش کنیم تا با عمل به آموزه‌های دینی، از ضعف ایمان و دوری از اصول اخلاقی در امان باشیم. در نهایت، باید بررسی کنیم که چگونه می‌توانیم با تقویت وجدان و احساس مسئولیت، به رابطه‌ای عمیق‌تر با خداوند و دیگر انسانها دست یابیم. باید ارتباط خود را با خداوند عمیق‌تر کنیم و با تقویت تقوا و وجدان، به انسانی بهتر تبدیل شویم. درنتیجه، بیوجدان بودن نه تنها به خود آسیب می‌زند، بلکه ضرر آن به جامعه نیز می‌رسد. بنابراین، برای دستیابی به زندگی‌ای با کیفیت و معنوی، لازم است که توجه ویژه‌ای به این مفاهیم داشته باشیم و آنها را در زندگی روزمره‌مان پیاده‌سازی کنیم.
آیات مرتبط
وَكَذَٰلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًۭا لِّتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ وَيَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهِيدًۭا ۚ وَمَا جَعَلْنَا الْقِبْلَةَ الَّتِي كُنتَ عَلَيْهَا إِلَّا لِنَعْلَمَ مَن يَتَّبِعُ الرَّسُولَ مِمَّن يَنْقَلِبُ عَلَى عَقِبَيْهِ ۚ وَإِن كَانَتْ لَكَبِيرَةً إِلَّا عَلَى الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ ۗ وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِيعَ إِيمَانَكُمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَؤُوفٌ رَّحِيمٌ
و نیز شما را امتی میانه قرار دادیم تا بر مردم گواه باشید و پیامبر نیز بر شما گواه باشد. و قبله‌ای که بر آن بودید، جز برای این قرار دادیم که آن کس که پیامبر را پیروی می‌کند، از آن کس که برمی‌گردد به عقب، معلوم شود. و البته این امر بر کسانی که خدا هدایت کرده، بزرگ است. و خداوند ایمان شما را ضایع نخواهد کرد، به درستی که خداوند نسبت به مردم رحمت و رؤوف است.
بقره : 143
وَٱلْمُرَآءُونَ غَيْرُ حَسَنِينَ
ریاکاران خوب نیستند.
توبه : 67
داستانی دلنشین
روزی مردی در کنار رودخانه نشسته بود و به آب نگاه می‌کرد. او به این فکر می‌کرد که زندگی‌اش پر از موفقیت بوده اما چقدر بی‌احساس و بیوجدان است. او تصمیم گرفت که دعا کند و از خداوند بخواهد تا به او حس انسانی و محبت به دیگران بدهد. ساعاتی بعد، او دید که یک کودک در آب افتاده و برای نجاتش جلو رفت و او را نجات داد. آن روز، او آموخت که انسانیت و وجدان، زندگی را زیباتر می‌کند.