چرا برخی کارهای خوب ما بی‌اثر می‌شوند؟

در قرآن کریم، مسأله نیت و خلوص آن به عنوان یکی از اصول بنیادی در پذیرش اعمال نیک انسان‌ها مطرح شده است. این مفهوم در آیات متعددی ذکر شده و به طور خاص در سوره توبه آیه 53 بیان گردیده است: 'وَإِنَّهُمْ لَن يُغربوا بَعْدَ الأَفِيَةِ.' این آیه به ما یادآوری می‌کند که هر عمل نیک باید با نیتی خالص و صادق انجام شود. نیت، به عنوان محرک اصلی پشت هر عمل، نشان‌دهنده طبع داخلی انسان است و این اینکه او می‌خواهد به کجا برود و چه نتایجی را از عمل خود انتظار دارد. اگر نیت فرد محقق نگردد و او قصد انجام عمل نیک را صرفاً برای جلب توجه دیگران یا به قصد منافع شخصی داشته باشد، آن عمل به احتمال زیاد با بی‌اثر بودن رو به رو خواهد شد. علاوه بر نیت، عامل دیگری که می‌تواند در بی‌اثر کردن کارهای نیک انسان مؤثر باشد، گناه و خطا است. در سوره بقره، آیه 25 می‌خوانیم: 'وَبَشِّرِ الَّذينَ آمَنوا وَعَمِلُوا الصّالِحاتِ أنَّ لَهُمْ جنّاتٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهارُ.' این آیه به ما یادآوری می‌کند که ایمان و عمل صالح باید در کنار هم قرار داشته باشند. به عبارت دیگر، اگر چه انسان تصمیم بگیرد کار نیکی را انجام دهد، اما در عین حال باید توجه داشته باشد که اگر از گناهان غفلت ورزد یا مرتکب آنها شود، در واقع در مسیر تناقض قرار گرفته است. در سوره یونس، آیه 85 نیز به این موضوع پرداخته شده است: 'وَإِذَا أَنْتُمْ تَتَمَارَوْنَ فَلا تَحْسَبُوا أَنَّ اللَّهَ غَافِلًا عَمَّا تَعْمَلُونَ.' این آیه به فرد هشدار می‌دهد که از کردارهای ناپسند خود غفلت نکند، زیرا خداوند از اعمال انسان‌ها آگاه است و هیچ عمل خوبی بدون توجه به رفتارهای ناپسند و گناه‌آلود پذیرفته نخواهد شد. این درک و فهم از آیات قرآن، انسان را به سمت توبه و بازگشت به خداوند سوق می‌دهد و این به همین سادگی نیست که فردی بخواهد گناه کند و سپس انتظار داشته باشد که اعمال نیک خود بی‌اثر نمانند. نکته حائز اهمیت دیگر، رابطه مستقیم میان تقوا و اعمال نیک انسان‌ها است. برای آنکه اعمال نیک انسان به سرمنزل مقصود برسند و تأثیر لازم را داشته باشند، لازم است انسان همواره به تقوای الهی پایبند باشد. تقوا به معنی حفظ خود از گناهان و انجام خوبی‌هاست و این همان چیزی است که در آیات مختلف قرآن به آن توجه شده است. به ویژه در سوره آل‌عمران، آیه 179 می‌فرماید: 'وَأَنْ تَتَّقُو اللَّهَ هُوَ خَيْرٌ لَكُمْ.' این آیه تأکید دارد که زندگی بر مدار تقوا و پایداری در اعمال نیک، کلید دستیابی به موفقیت‌های دنیوی و اخروی است. عمل کردن به دستورات الهی و حفظ تقوا نه تنها از بی‌اثر شدن کارهای خوب جلوگیری می‌کند، بلکه حتی جوایز و پاداش‌های بیشتری را برای انسان به ارمغان می‌آورد. در حقیقت، زندگی بر اساس اصولی که قرآن کریم بیان کرده، انسان را به سمت کمال و تعالی سوق می‌دهد و تأثیر کارهای نیک او را صدچندان می‌کند. به این ترتیب، می‌توان گفت که در قرآن کریم، سه مؤلفه اصلی در بی‌اثر شدن کارهای نیک انسان مطرح شده است: ابتدا نیت خالص و صادق، سپس دوری از گناه و خطا، و در نهایت توجه به تقوا و عمل به دستورات خداوند. این مسأله یادآور آن است که فرد باید همواره در رفتار خود جنبه‌های مختلف را مدنظر قرار دهد و از خود بپرسد آیا عمل نیک او از خلوص نیت نشأت می‌گیرد یا خیر؟ آیا در زندگی خود از گناهان و رفتارهای ناپسند جلوگیری نموده؟ و آیا به دستورات الهی پایبند بوده است؟ با توجه به این ابعاد، انسان می‌تواند در تلاش‌های خود برای انجام کارهای نیک به نتایج پایدارتری دست یابد و از رحمت و انعام الهی بهره‌مند شود.