چرا برخی انسان‌ها مغرور به دانش خود می‌شوند؟

در قرآن کریم، خداوند به اهمیت علم و دانش تأکید ویژه‌ای دارد و در آیات مختلف، این واقعیت را روشن می‌سازد که علم، یکی از بزرگترین نعمت‌های الهی است. اما در کنار این تأکید بر اهمیت علم، خداوند همواره انسان‌ها را به تواضع و دوری از غرور فرا می‌خواند. غرور ناشی از دانش یکی از خطرات جدی برای انسان است که می‌تواند وی را از مسیر درست زندگی منحرف کند. این موضوع، به‌ویژه در دنیای معاصر که با پیشرفت‌های علمی و تکنولوژیکی مواجه هستیم، اهمیت بیشتری پیدا کرده است. آیات قرآن به ما یادآوری می‌کنند که علم، نه‌تنها مسئولیت‌هایی بر دوش ما می‌گذارد، بلکه ایمان و تواضع را نیز برمی‌انگیزد. در سوره لقمان آیه 18، خداوند به‌وضوح می‌فرماید: "و لا تصعر خدك للناس". این آیه به ما هشدار می‌دهد که از خودخواهی و تکبر پرهیز کنیم. در واقع، تکبر به دلیل دانش می‌تواند ما را از رحمت و هدایت الهی دور کند و ما را در دنیای مادی و ظاهری محبوس سازد. علم، به عنوان یکی از بزرگ‌ترین ابزارهای شناخت خدا و حقیقت هستی، باید ما را به سوی تواضع و شکرگزاری سوق دهد. در این راستا، خداوند در سوره بقره آیه 47 نیز به ما یادآوری می‌کند که علم باید انسان را به خدا نزدیک کند و از غرور و خودپسندی دور سازد. این نکته اهمیت بالایی دارد زیرا علم نه‌تنها برای بشریت یک نعمت است، بلکه باید ما را به درک عمیق‌تری از حقیقت وجود و خالق آن برساند. غرور ناشی از علم به واقعیت‌هایی اشاره دارد که انسان به دنبال دستاوردهای علمی خود، فراموش می‌کند که علم از سوی خداوند به او عطا شده است. این نوع غرور می‌تواند موجب گمراهی و دوری از حقیقت شود. در واقع، وقتی فردی خود را برتر از دیگران می‌داند به دلیل داشتن دانش و تجربه، به راحتی به گمراهی می‌افتد و این خود می‌تواند آسیب‌های جدی به فرد و جامعه وارد کند. در دنیای امروزی، با توجه به پسوند تحصیلات و دانش‌های دانشگاهی، برخی افراد به خاطر مدرک یا اطلاعاتی که دارند، خود را از دیگران بالاتر می‌دانند. این تفکر به نوعی یک بیماری روحی است که باید از آن دوری کرد. تواضع و ایمان به خدا باید یکی از ویژگی‌های اصلی هر انسانی باشد. اما در عوض، ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که گاهی بیشتر به ظواهر و مدرک‌ها توجه می‌شود و نه به عمق و حقیقت علمی. اکثر افرادی که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم در دنیای علمی و دانشگاهی مشغول به کار هستند، باید بدانند که علم به خودی خود ارزش نیست، بلکه ارزشی که دارد به نحوه استفاده از آن بستگی دارد. انسان‌های با اندیشه و مؤمن، کسانی هستند که به‌واسطه علم خود به تواضع و شکرگزاری خداوند می‌رسند و می‌دانند که علم، آن‌ها را با خدا نزدیک‌تر می‌کند. برخی از نکات مهم که باید در نظر داشت این است که اولاً باید به یاد داشته باشیم که علم یک پرتوی از نور خداوند است و ما تنها وسیله‌ای برای دریافت و انتقال آن هستیم. دومین نکته این است که خطرات موجود در جامعه ما با تأکید بر علم و دانش می‌تواند با بازنگری در خویشتن و از بین بردن غرور ناشی از آن، رفع شود. به‌عنوان مثال، اگر ما جامعه‌ای عادل و سالم بسازیم که در آن علم تنها ابزار تقویت روح انسان‌ها و نه ابزاری برای برتری‌جویی باشد، به‌طور حتم می‌توانیم به پیشرفت‌های علمی و معنوی چشمگیری دست پیدا کنیم. از دیگر نکاتی که می‌توان به آن اشاره کرد، تأکید بر اینکه علم تنها با تحصیل کتابی و دانشگاهی به دست نمی‌آید. بلکه تجربه، علم و شناخت واقعی از زندگی نیز جزءهای مهم علم هستند. این نوع علم، ما را با تواضع در برابر زندگی و خالق آن آشنا می‌سازد و به ما یادآور می‌شود که حقیقت در ساده‌ترین شکل ممکن زندگی می‌کند. بنابراین، هر کسی باید به یاد داشته باشد که علم یک نعمت الهی است و باید در حین استفاده از آن، به یاد خداوند باشد. هر گامی که در جهت علم و دانش برمی‌داریم باید ما را بیشتر به درک ایزد نزدیک کند و روح تواضع را در ما پرورش دهد. در این راستا، برگزاری جلسات علمی و فرهنگی که در آن‌ها تبادل نظر و احترام به نظرات دیگران در اولویت است، می‌تواند به رفع غرور و خودپسندی کمک کند. در پایان می‌توان گفت که علم و ایمان دو پدیده مکمل هستند. در قرآن کریم، ایمان به خداوند و علم به عنوان دو مؤلفه اصلی انسانی معرفی شده و باید در زندگی روزمره ما حکمرانی داشته باشند. هر انسانی باید به یاد داشته باشد که علم، نعمتی است که باید با تواضع و شکرگزار بودن در برابر خداوند، به راه درست خود ادامه دهد و همواره در جستجوی حقیقت باشد. در نتیجه، قرآن به ما می‌آموزد که علم باید ما را هدایت کند و در دل ما روح تواضع و شکرگزاری را تقویت نماید. تنها در این صورت است که می‌توانیم از علم خود به بهترین شکل استفاده کنیم و به سمت کمال و رشد روحانی و معنوی گام برداریم.