پاسخ قرآن
قرآن کریم به عنوان کلام آخر و جامع خداوند، مجموعهای از اصول اخلاقی، اجتماعی و انسانی را در زندگی بشر تبیین میکند. این اصول نه تنها تأثیر عمیقی بر رفتار فردی و اجتماعی مؤمنان دارند، بلکه راهنمای مهمی برای تحقق عدالت و صلح در جامعه نیز به شمار میروند. یکی از این اصول مهم و اساسی، پرهیز از افراط و تفریط است که در آیات مختلف قرآن به وضوح بیان شده است. به طور خاص، خداوند در قرآن به مؤمنان توصیه میکند که در تمامی امور زندگی خود میانهروی و اعتدال را سرلوحه کارشان قرار دهند. ### مفهوم افراط و تفریط افراط و تفریط به معنای خروج از میانهروی و اعتدال است. افراط به معنای زیادهروی و تجاوز از حد، و تفریط به معنای کمکاری و نکاستن از حد نیاز و دشواریهای زندگی است. هر دو حالت میتوانند عوارض منفی به همراه داشته باشند و شخص را از مسیر صحیح دور کنند. در قرآن کریم، خداوند به صراحت به مؤمنان میفرماید که باید در تمامی جوانب زندگی از جمله امور مالی، اجتماعی، اخلاقی، و حتی احساسات، میانهروی و تعادل را رعایت کنند. ### اهمیت اعتدال در امور مالی یکی از آیات مهم در زمینه میانهروی در امور مالی، آیه 67 سوره فرقان است که میفرماید: 'وَالَّذِينَ إِذَا أَنفَقُوا لَم يُسْرِفُوا وَلَم يَقْتُرُوا وَكَانَ بَيْنَ ذَٰلِكَ قَوَامًا'. این آیه به صراحت بیان میکند که مؤمنان در زمان انفاق باید به هیچ یک از دو حالت افراط (اسراف) و تفریط (تنگنظری) دچار نشوند و بین این دو حالت میانهروی را انتخاب کنند. این تعادل در خرج کردن و استفاده از منابع نه تنها برای فرد بلکه برای جامعه نیز مفید است، زیرا درک صحیح از ضرورتها و نیازها باعث میشود که منابع به شکل بهینهتری مورد استفاده قرار گیرند. ### نقطه نظر قرآن دربارهٔ مسئولیتها از طرف دیگر، در آیه 30 سوره بقره نیز خداوند به این نکته اشاره میکند که انسان به عنوان خلیفه خدا در زمین باید در مسئولیتها و رفتارهای خود مسئولانه عمل کند. این مسئولیت به معنای آن است که انسان باید به گونهای رفتار کند که هم خود و هم جامعه به سمت رشد و پیشرفت هدایت شوند. این آیه یادآور میشود که مؤمنان باید همواره در تلاش داخلی و بیرونی خود برای ایجاد تعادل و اعتدال باشند. ### موقعیت اجتماعی و اعتدال میانهروی نه تنها در امور مالی بلکه در رفتار اجتماعی و ارتباطات انسانی نیز ضروری است. عدم تعادل در ارتباطات میتواند به سوءتفاهمها، نارضایتی و حتی خشونت منجر شود. قرآن کریم مؤمنان را به احترام و محبت در روابط اجتماعی دعوت میکند و میآموزد که باید در رفتار خود با دیگران نیز میانهرو باشند. این رفتار میتواند در ایجاد آرامش و اتحاد در جامعه تأثیر بسزایی داشته باشد. ### تأثیر میانهروی بر احساسات علاوه بر جنبههای مالی و اجتماعی، قرآن تأکید میکند که میانهروی باید در احساسات نیز رعایت شود. افراط در احساسات میتواند به بروز تندخویی، سایر رفتارهای منفی و در نتیجه بر هم خوردن آرامش روانی منجر شود. در مقابل، تفریط نیز میتواند به بیاعتنایی، سردی و عدم ارتباط صحیح با دیگران منجر شود. به همین دلیل است که قرآن مؤمن را به اعتدال در احساسات و هیجانات دعوت میکند. ### اهمیت آرامش در زندگی با رعایت این اصل مهم در زندگی فردی و اجتماعی، انسان به آرامش و زندگی مطلوب دست مییابد. آشفتگی ناشی از افراط و تفریط میتواند به زندگی فردی زیان برساند و موجب شکست در روابط اجتماعی شود. بنابراین قرآن کریم ما را به جلوگیری از این دو حالت دعوت میکند تا در زندگی فردی و جمعیمان به مطلوبیت و بهروزی برسیم. ### نتیجهگیری نتیجهگیری از این اصول قرآنی به ما یادآوری میکند که میانهروی و اعتدال نه فقط در امور مالی، بلکه در تمامی جنبههای زندگی ضروری است. این اصول به ما کمک میکنند تا در دنیای پر از چالشهای روزمره به یک زندگی موفق، سالم و متوازن دست یابیم. با عمل به این تعلیمات الهی و رعایت اعتدال میتوانیم نه تنها زندگی خود را بهبود بخشیم، بلکه به دیگران نیز کمک کنیم تا در جستجوی آرامش و سعادت باشند. در نهایت، قرآن ما را راهنمایی میکند تا با پرهیز از افراط و تفریط در پراکندگی نیروهای انسانی، به تحقق بهتر خود و جامعهمان برسیم.
آیات مرتبط
وَالَّذِينَ إِذَا أَنفَقُوا لَم يُسْرِفُوا وَلَم يَقْتُرُوا وَكَانَ بَيْنَ ذَٰلِكَ قَوَامًا
و کسانی که هنگامی که انفاق میکنند، نه اسراف میکنند و نه تنگنظری، و در میان آنها اعتدال وجود دارد.
فرقان : 67
وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ في الْأَرْضِ خَلِيفَةً
و زمانی که پروردگارت به فرشتگان گفت: من در زمین خلیفهای قرار میدهم.
بقره : 30
داستانی دلنشین
روزی روزگاری، مردی به نام حسن در جستجوی آرامش در زندگی بود. او همیشه در حال بحث و جدل بود و نمیتوانست از افراط و تفریط در رفتارهایش دست بکشد. یک روز، در راه خانه، به یک قرآن قدیمی برخورد کرد و آیات آن را خواند. آنگاه به این نکته پی برد که میانهروی در زندگی کلید آرامش و خوشبختی است. او تصمیم گرفت تا در همه امور زندگیاش اعتدال را رعایت کند و از آن روز به بعد احساس آسایش بیشتری در زندگی خود حس کرد.