پاسخ قرآن
در طول تاریخ بشر، توجه به خانواده و بنیانهای آن همواره از اهمیت ویژهای برخوردار بوده است. والدین به عنوان بزرگترین معلمان و راهنماهای زندگی فرزندان، نقشی بسیار حیاتی در شکلدهی شخصیت و رفتار آنان ایفا میکنند. در این خصوص، دین اسلام به ویژه در قرآن کریم، تاکیدات فراوانی بر احترام به والدین کرده و بیاحترامی به ایشان را امری ناپسند و حتی گناهی بزرگ شمرده است. قرآن به عنوان شریعت الهی، دستوراتی را به پیروان خود میدهد که رعایت آنها نه تنها زمینهساز یک زندگی موفق و پر بهره برای فرد، بلکه موجب تحکیم روابط خانوادگی و اجتماعی کمک میکند. یکی از بارزترین آیات قرآن که به موضوع احترام به والدین اشاره دارد، آیه 23 سوره اسراء است. در این آیه آمده است: "و پروردگارت فرمان داده است که جز او را نپرستید و به والدین نیکی کنید؛ اگر یکی از آنها یا هر دوی آنها در نزد تو به سالخوردگی برسند، پس به آنها اف نگو و آنها را تار نکن و با آنها سخنی پسندیده بگو." این آیه نه تنها به وضوح اهمیت احترام به والدین را بیان میکند، بلکه در آن به جزئیات نحوه رفتار با والدین در سنین پیری نیز اشاره شده است. در حقیقت، این آیه به ما یادآوری میکند که والدین ما در روزگار جوانی با زحمات و فداکاریهای فراوان به ما محبت و عشق ورزیدهاند و حال وظیفه ماست که در دوران پیری و ضعف آنها، حمایت و احترام بیشتری به آنها داشته باشیم. آیه 23 سوره اسراء به نوعی مرز بین احترام و بیاحترامی را مشخص میسازد. در این آیه، خداوند به وضوح پیام میدهد که تنها نهی از نپرستیدن غیر خدا کافی نیست، بلکه باید فرزندان در کنار پرستش خداوند به والدین خود نیز احترام بگذارند و به آنها نیکی کنند. صفت "اف نگو" به وضوح نشان دهندهی حداقل میزان ادب و احترام است که فرزند باید در برخورد با والدین خود رعایت کند. این عبارت فقط به معنای گفتن کلامی زشت نیست، بلکه به نوعی منع از هر گونه رفتار ناشایسته چه در کلام و چه در عمل به شمار میآید. در این راستا، سوره لقمان نیز محتوای بسیار آموزندهای دارد. در آیه 14 این سوره آمده است: "و ما وصّینا الإنسان بوالدیه...". خداوند در این آیه متذکر میشود که شکرگزاری از والدین، یکی از واجباتی است که بر دوش انسان قرار داده شده است. این نکته نشاندهندهی ارجحیت والدین در زندگی فرزندان است و اهمیت بسیار بالایی دارد. در واقع، شکرگزاری از نیکیهایی که والدین به فرزندان کردهاند، باید به عنوان یک اصل در زندگی هر فرد نهادینه شود. فرزندان باید همواره در ذهن خود این موضوع را در نظر داشته باشند که زندگی و موفقیت آنها در بسیاری از موارد وابسته به زحمات و فداکاریهای والدینشان است. از طرف دیگر، در سوره توبه آیه 24، خداوند بیان میفرماید که محبت به خدا و رسولش باید از هر چیزی در زندگی فرد مهمتر باشد. این بدان معناست که ما باید در تمام زمینهها عشق و محبت به خدا را در اولویت قرار دهیم، ولی این محبت به معنی نادیده گرفتن حقوق والدین نیست. در حقیقت، احترام به والدین نیز یکی از نشانههای عشق به خدا محسوب میشود. بنابراین، در عمل به تعالیم دینی، فرزندان باید با رفتار محبتآمیز و نیکو با والدین خود، نشان دهند که هم به خداوند و هم به والدین خود عشق و محبت دارند. بیاحترامی به والدین فقط به اثرات منفی بر روی روابط خانوادگی ختم نمیشود، بلکه میتواند تاثیرات عمیقتری بر روحیه و زندگی فرد داشته باشد. فرزندان ممکن است با رفتارهای ناشایست نسبت به والدین خود، احساس گناه و عذاب وجدان را تجربه کنند. به طور غیر مستقیم، این بیاحترامی میتواند بر تصمیمگیریها و روابط آنها با دیگران نیز تاثیر بگذارد. در جوامع مختلف، دیدگاههای شخصی و اجتماعی شکل میگیرد و اگر این نگرشها بر مبنای بیاحترامی به والدین بنیانگذاری شود، میتواند زنجیرهای از مشکلات را به دنبال داشته باشد. علاوه بر این، باید توجه داشت که بیاحترامی به والدین نه تنها از لحاظ دینی ناپسند است بلکه از نظر اجتماعی و فرهنگی نیز این مسئله به شدت مورد انتقاد قرار میگیرد. در جوامع مختلف، احترام به والدین به عنوان یک اصل فرهنگی و اجتماعی در نظر گرفته میشود و بیاحترامی به آنها میتواند به کاهش اعتبار فرد و حتی انسانیت او منجر شود. این امر نشاندهندهی اهمیت روابط خانوادگی و اخلاقی در ساختار اجتماعی است. در نهایت، باید خاطرنشان کرد که بیاحترامی به والدین نه تنها بدعتی خطرناک است، بلکه میتواند باعث کاهش برکت در زندگی انسان شود. قرآن کریم در این زمینه بیان میکند که والدین، از منابع برکت و رحمت الهی هستند و نیکی به آنها در واقع نیکی به خود در نظر گرفته میشود. فرزندانی که به والدین خود احترام میگذارند و با آنها چگونه رفتار میکنند، در واقع در مسیر درستی گام برمیدارند که منجر به خوشبختی و کامیابی بیشتر در زندگی میشود. به همین دلیل، باید همواره برای والدین خود احترام قائل شویم و در رفتار و گفتار خود با آنها نیکی و مهربانی را فراموش نکنیم. این مسئله کلیدی در حفظ روابط خانوادگی و ارتقای زندگی فردی و اجتماعی ما خواهد بود.
آیات مرتبط
وَقَضَى رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا ۚ إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِندَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلَاهُمَا فَلَا تَقُل لَّهُمَا أُفٍّ وَلَا تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلًۭا كَرِيمًۭا
و پروردگارت فرمان داده است که جز او را نپرستید و به والدین نیکی کنید؛ اگر یکی از آنها یا هر دوی آنها در نزد تو به سالخوردگی برسند، پس به آنها اف نگو و آنها را تار نکن و با آنها سخنی پسندیده بگو.
اسراء : 23
وَوَصَّيْنَا الإِنْسَانَ بِوَالِدَيْهِ ۚ أَن اشْكُرْ لِي وَلِوَالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصِيرُ
و ما وصِّيْنَا انسان به والدینش کردیم که شکرگزار من و والدینت باش.
لقمان : 14
داستانی دلنشین
یکی از روزها، جوانی به نام علی در مورد رفتار خود با والدینش فکر کرد. او متوجه شد که همیشه رفتار مناسبی با آنها ندارد و این موضوع باعث ناراحتی آنها شده است. او تصمیم گرفت از امروز به بعد به والدینش احترام بیشتری بگذارد و با محبت بیشتری با آنها صحبت کند. علی به زودی متوجه شد که این تغییر در رفتار او، زندگی او را شادتر کرده و رابطهاش با والدینش بسیار بهبود یافته است.