پاسخ قرآن
فروتنی در برابر پدر و مادر از جمله مهمترین اصول اخلاقی در دین اسلام است که در قرآن کریم به آن اشاره شده است. سوره اسراء آیه 23 به صراحت میفرماید: «و پروردگارت فرمان داده است که جز او را نپرستید و به والدین نیکی کنید». این فرمان الهی نشاندهنده این است که خداوند، بندگانش را به پاس قدردانی از زحمات والدین تشویق میکند. والدین در زندگی انسان نقش بسزایی دارند و محبت و زحمات آنها نمیتواند نادیده گرفته شود. بنابراین، احترام به والدین به عنوان یکی از ارزشهای اساسی در تربیت، فرهنگ و اعضای خانواده مورد توجه قرار میگیرد. عشق و زحمات والدین برای بزرگ کردن فرزندان از بدو تولد آغاز میشود. آنها شبها بیدار میمانند تا فرزندانشان را آرام کنند، از جان و دل برای تأمین نیازهای مادی و معنوی آنها تلاش میکنند و در هر مرحلهای از زندگی، مشاوران و حامیان اصلی فرزندان خود هستند. والدین در واقع اولین آموزگاران فرزندان هستند که ارزشهای اخلاقی، اجتماعی و دینی را به آنها تعلیم میدهند و به همین سبب، احترام و محبت به آنها به عنوان یک اصل محوری در زندگی شناخته میشود. از طرف دیگر، سوره لقمان آیه 14 نیز بر ارزش و اهمیت والدین تأکید میکند و میفرماید: «و وصیتت به والديه أن اشكر لي ولوالديك». شکرگزاری از والدین نشان از عشق و احترام عمیق به آنها دارد. در این آیه، خداوند به بندگانش یادآوری میکند که شکرگزاری از والدین در حقیقت شکرگزاری از خداست. زیرا در واقع، محبت و حمایت والدین به عنوان یک نعمت الهی در نظر گرفته میشود و شکرگزاری از این نعمت، از اصول مهم اخلاقی است. در قرآن و احادیث، احترام به والدین به عنوان یکی از واجبات دینی محسوب میشود. عبد الله بن مسعود در حدیثی میگوید: "از پیامبر اکرم پرسیدم: کدام عمل از همه اعمال محبوبتر است؟ حضرت فرمود: نماز در وقت خود. گفتم: سپس چه چیزی؟ فرمود: نیکی به والدین." (صحیح بخاری و مسلم) این نوع توصیهها نشان میدهد که دین اسلام به نیکی کردن به والدین اهتمام ویژهای دارد و در واقع این احترام و نیکی به والدین، نه تنها در عرصه مذهبی بلکه در مسائل اجتماعی و فردی نیز تأثیرگذار است. فردی که به والدین خود احترام میگذارد، در دنیای اجتماعی به عنوان فردی متعهد، مسئول و با ارزش شناخته میشود. اما مفهوم فروتنی در برابر والدین فقط به معنای احترام کردن به آنان نیست. این فروتنی نشانگر تسلیم و خاضع شدن در برابر ایشان و همچنین پذیرش مسئولیت در قبال حمایت و مراقبت از آنان در هنگام پیری و نیازمندی است. در واقع، احترام به والدین یک فرآیند دو سویه است که باید از سوی فرزندان و والدین وجود داشته باشد. والدین نیز باید با محبت و درک نسبت به فرزندان خود رفتار کنند و این به معنای یک همکاری و ارتباط پیچیده و انعطافپذیر بین والدین و فرزندان است. به یاد داشته باشید که احترام به والدین نه تنها در خانه بلکه در مکانی که فرزندان در جامعه قرار دارند نیز اهمیت دارد. فرزندان باید بیاموزند که نسبت به دیگر افراد نیز که به نوعی نقش والدینی را ایفا میکنند، احترام بگذارند. بدین صورت، این الگوهای رفتاری میتوانند نسل به نسل منتقل شوند و به وجود آمدن جامعهای پر از محبت و همدلی را فراهم آورند. جدا از ابعاد دینی و معنوی، احترام به والدین میتواند اثرات مثبتی در زندگی فردی و حرفهای نیز داشته باشد. افرادی که به والدین خود احترام میگذارند، معمولاً از مهارتهای بین فردی قویتری برخوردار هستند. آنها یاد میگیرند که چگونه به دیگران احترام بگذارند و این ویژگی در رفتارهای اجتماعی آنها تأثیر مثبت میگذارد. همچنین، چنین افرادی به احتمال زیاد در آینده والدین بهتری نیز خواهند بود، زیرا آنها تجربههای مثبت والدین خود را به فرزندان خود منتقل میکنند. در نهایت، میتوان گفت که احترام و فروتنی در برابر والدین نه تنها یک اصل اخلاقی در دین اسلام است، بلکه میتواند به عنوان معیاری برای رشد فردی و اجتماعی شناخته شود. به همین دلیل، لازم است که همگان به این موضوع توجه ویژهای داشته باشند و در زندگی خود ارزشهای حقیقی نیکی به والدین را پیادهسازی کنند. در گذشته، درسهای اخلاقی که به این مقوله مربوط میشود همیشه در میان نسلهای مختلف با همدیگر به اشتراک گذاشته شده و باید به عنوان یک میراث فرهنگی و اخلاقی ادامه یابد. این توجه به والدین میتواند هم به نفع فرزندان باشد و هم به سود خانواده و جامعه، زیرا آغوش مهر و محبت والدین همیشه بر همه چیز حاکم خواهد بود. در پایان، لازم است که فرزندان با همت و تمام وجود به والدین خود عشق و احترام بگذارند و این احساس را در جامعهای از همدلی، احترام و همکاری ترویج کنند. زیرا در درازمدت، احترام به والدین و نیکی به آنها میتواند به ساختن جامعهای بهتر و انسجام اجتماعی منجر شود.
آیات مرتبط
وَقَضَى رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا ۚ إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِندَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلَاهُمَا فَلَا تَقُل لَّهُمَا أُفٍّ وَلَا تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلًۭا كَرِيمًۭا
و پروردگارت فرمان داده است که جز او را نپرستید و به والدین نیکی کنید؛ اگر یکی از آنها یا هر دوی آنها در نزد تو به سالخوردگی برسند، پس به آنها اف نگو و آنها را تار نکن و با آنها سخنی پسندیده بگو.
اسراء : 23
وَوَصَّيْنَا الْإِنْسَانَ بِوَالِدَيْهِ ۚ أَن اشْكُرْ لِي وَلِوَالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصِيرُ
و به انسان درباره والدینش سفارش کردیم که شکرگزاری از من و از والدینت واجب است و به سوی من بازگشت خواهد بود.
لقمان : 14
داستانی دلنشین
روزی روزگاری، جوانی به نام رضا در دل خود سوالی عمیق داشت. او همیشه با خود میاندیشید که راز موفقیت چیست. روزی با پدر و مادرش نشسته بود که گفتمانی در خصوص زندگی و شکرگزاری از زحمات آنها داشتند. پدرش گفت: 'پسرم، احترام به والدین و شکرگزاری از آنان بنیادیترین ارزشهای زندگی هستند.' رضا با دقت به حرفهای پدرش گوش داد و تصمیم گرفت از آن پس به پدر و مادرش احترام بگذارد و محبت بیشتری نسبت به آنها نشان دهد. روز به روز زندگیاش بهتر شد و احساس خوشبختی بیشتری کرد.