پاسخ قرآن
ظلم و ستم به عنوان یکی از زشتترین و ناپسندترین رفتارهای انسانی در ادیان، فرهنگها و جوامع مختلف شناخته میشود. در قرآن کریم، موضوع ظلم بهخصوص در قالب تأکید بر عدل و انصاف بهکرات مورد بحث قرار گرفته است. خداوند متعال در آیات مختلف به مظاهر این پدیده شوم اشاره کرده و عواقب وعذابهای مربوط به ظالمین را ذکر کرده است. در این مقاله، به بررسی مفهوم ظلم، عواقب آن و اهمیت دوری از آن، به ویژه بر اساس آموزههای قرآن میپردازیم. در قرآن کریم، از ظلم و ظالم بهعنوان عملی ناپسند و مورد نکوهش یاد شده است. خداوند در سوره بقره آیه 188 میفرماید: 'وَ لَا تَأْكُلُوا أَمْوالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ وَلَا تَدْفَعُوا بِهَا إِلَى الْحُكَّامِ لِتَأْكُلُوا فَرِيقًا مِّنْ أَمْوالِ النَّاسِ بِالإِثْمِ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ'. این آیه اشاره دارد به اینکه در هرگونه تعامل اقتصادی و اجتماعی، باید به اصول اخلاقی و قانونمند پایبند باشیم و از حقوق دیگران جلوگیری نکنیم. ظلم تنها به معنای آزار رساندن به دیگران نیست، بلکه میتواند شامل تضعیف حقوق عمومی و مداخله در امور دیگران نیز باشد. این آیات دلالت بر این دارد که ظلم و استفاده از موقعیت دیگران تنها به ضرر خود ظالم میانجامد. به بیان دیگر، ظلم نهتنها آثار و پیامدهای ناگواری برای دیگران به همراه دارد، بلکه ظالم نیز در نهایت آسیب خواهد دید. در سوره آلعمران آیه 21 آمده است: 'إن الذين كفروا بآيات الله ويقتلون الأنبياء بغير حق ويقتلون الذين يأمرون بالقسط من الناس فبشرهم بعذاب أليم'. این آیه به وضوح بیان میکند که ظالمین و کسانی که ظلم و جنایت را برگزیدهاند، در دنیا و آخرت با عذابهای سنگین مواجه خواهند شد. از منظر قرآن، مفهوم ظلم تنها به آزار و اذیت دیگران محدود نمیشود بلکه شامل هر نوع نقض حقوق بشر و عدم رعایت عدالت نیز میشود. خداوند نهتنها ظالمین را مورد تهدید قرار داده، بلکه همچنین به شکایت و استغاثه مظلومین گوش فراداده و بر اهمیت رسیدگی به آنها تاکید کرده است. در این راستا، قرآن به مومنان دستور میدهد که در مقابل ظلم و ستم بایستند و در حمایت از مظلومین کوشش کنند. مفهوم ترس از ظالم بهخصوص در جامعه اسلامی، به معنای آگاهی و هوشیاری ما در قبال خطرات و عواقب ناشی از ظلم و ستم است. ترس از ظالم میتواند به معنای احساس خطر از عواقب اقدامات ناپسند و غیر اخلاقی باشد که ممکن است به بروز مسائل اجتماعی و اقتصادی بزرگتری منجر شود. به همین دلیل، این ترس ما را به سمت رعایت عدالت و انصاف سوق میدهد و لذا توجه به این نکته ضروری است که همواره در زندگی خود بر اساس اصول اخلاقی عمل کنیم و از ظلم به دوری کنیم. ظلم نهتنها به عنوان یک عمل فردی بلکه به عنوان یک پدیده اجتماعی و فرهنگی نیز شناخته میشود. در جوامع مختلف، میتوانیم شاهد رفتارهای ظالمانهای باشیم که سهمهای اجتماعی را تحتالشعاع قرار میدهند. این قبیل رفتارها، نهتنها به تضعیف اعتماد میان افراد منجر میشوند بلکه از پیشرفت و توسعه اجتماعی جلوگیری میکنند. بنابراین، برای ایجاد و حفظ یک جامعه سالم و پایدار، میبایست از بروز ظلم جلوگیری کرده و زمینهای را فراهم سازیم که در آن عدالت و انصاف حاکم باشد. آموزههای اسلام و تشیع همچنین بر اهمیت عدالت و انصاف و دوری از ظلم تأکید میکنند. یکی از اصول کلیدی در دین اسلام، تعاون و یاری رساندن به یکدیگر است. خداوند بر این نکته تأکید دارد که مؤمنان باید همواره در راه کمک به دیگران و برقراری عدالت گام بردارند. این تعالیم به ما یادآوری میکند که همواره باید نسبت به حقوق دیگران حساس باشیم و از وقوع ظلم جلوگیری کنیم. در پایان، میتوان نتیجهگیری کرد که ظلم به گونهای شوم و ناخواسته در جوامع انسانی بروز پیدا میکند، اما آگاهی از عواقب آن و رعایت عدالت و انصاف میتواند به کاهش این پدیده کمک کند. بنابراین، ضروری است که ما به آموزشهای اسلامی و قرآنی توجه کنیم و از اصول اخلاقی پیروی نماییم تا برقراری یک جامعه عادلانه و صلحآمیز ممکن گردد. در نهایت، هیچکس نباید تحت ظلم و ستم قرار گیرد و این جزء آموزههای کلیدی تشیع و اسلام است.
آیات مرتبط
وَ لَا تَأْكُلُوا أَمْوالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ وَلَا تَدْفَعُوا بِهَا إِلَى الْحُكَّامِ لِتَأْكُلُوا فَرِيقًا مِّنْ أَمْوالِ النَّاسِ بِالإِثْمِ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ
و از اموال یکدیگر به ناحق نخورید و اموال خود را به حاکمان ندهید که بخواهند بخشی از اموال مردم را به ناحق بخورند، در حالی که خودتان میدانید.
بقره : 188
إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بِآيَاتِ اللَّهِ وَيَقْتُلُونَ الْأَنْبِيَاءَ بِغَيْرِ حَقٍّ وَيَقْتُلُونَ الَّذِينَ يَأْمُرُونَ بِالْقِسْطِ مِنَ النَّاسِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ
اینها کسانی هستند که به آیات خدا کافر شدهاند و پیامبران را به ناحق میکشند و کسانی را که مردم را به عدالت دعوت میکنند، میکشند. پس آنها را به عذاب دردناک بشارت بده.
آل عمران : 21
داستانی دلنشین
روزی مردی به نام علی در شهری کوچک زندگی میکرد. او با ظلم و ستمی که در جامعهاش وجود داشت، به شدت ناخشنود بود. علی تصمیم گرفت که به صدای کسانی که مورد ظلم قرار گرفتهاند، گوش دهد. او به قرآن مراجعه کرد و با آیات آن آشنا شد و فهمید که ظلم همواره پیآمدهای بدی دارد. او در تلاش بود تا به دیگران یادآوری کند که برای جلوگیری از ظلم، باید صدای خود را بلند کنند و از حقوقشان دفاع کنند. علی بر این باور بود که باید از ظلم بترسد و صدای مظلومان باشد.