پاسخ قرآن
در قرآن کریم، انصاف و عدالت در گفتار یکی از اصول اساسی است که بر آن تأکید شده است. این مفهوم نه تنها در زندگی فردی قائل اهمیت است، بلکه بر روی روابط اجتماعی و نحوه تعامل انسانها با یکدیگر نیز تأثیر بسزایی دارد. در سوره نساء آیه 135، خداوند به مؤمنان فرمان میدهد که در شهادت و انصاف، باید عدالت را رعایت کنند. آیه فوق میفرماید: 'ای کسانی که ایمان آوردهاید! برای خدا، حتی اگر بر علیه خود یا والدین و نزدیکانتان باشد، شهادت دهید. و اگر غنی یا فقیر باشد، خداوند از این دو به آنها نزدیکتر است. پس از هر دو جانب، انصاف را پیروی کنید.' این آیه به وضوح نشان میدهد که انصاف در گفتار نه تنها یک وظیفه دینی است، بلکه به عنوان عاملی برای ایجاد صلح و آرامش در سطح جامعه نیز شناخته میشود. زمانی که افراد در گفتار خود انصاف را رعایت کنند، اعتماد عمومی افزایش مییابد و به اینکه دیگران به حقیقت اعتماد کنند، کمک میکند. انصاف در گفتار به عنوان یک اصل انسانی به شمار میرود. این اصل موجب میشود تا افراد نسبت به یکدیگر احترام بگذارند و در تعاملات روزمره خود، با رعایت اصول اخلاقی عمل کنند. با ایجاد فرهنگ انصاف در جامعه، فضای مثبتی برای گفتوگو و تبادل نظر بین افراد ایجاد میشود. به طور مثال، وقتی افراد در مواقع اختلاف نظر، با انصاف و احترام به نظرات دیگران پاسخ دهند، احتمال برقراری ارتباطات سالم و مثبت افزایش مییابد. در سوره مائده آیه 8، خداوند از مؤمنان میخواهد که در برابر خصم و دشمن نیز انصاف را رعایت کنند و به هیچ وجه تحت تأثیر احساسات خود قرار نگیرند. این مطلب بیانگر عمق و گستردگی مفهوم انصاف در قرآن است. دشمنی و نزاع همواره در زندگی انسانها وجود دارد، اما قرآن کریم به ما میآموزد که در چنین شرایطی نیز باید انصاف در گفتار را فراموش نکنیم. به عنوان مثال، ممکن است در مواجهه با یک دشمن شخصی، احساساتی نظیر خشم و نفرت در ما شکل بگیرد. اما قرآن به ما توصیه میکند که در این مواقع نیز به انصاف پایبند بمانیم و از اعمال فراقانونی و غیرانسانی دوری کنیم. به عبارت دیگر، رعایت انصاف در این شرایط، علاوه بر حفظ شخصیت انسانی، میتواند به ایجاد شرایط بهتر برای گفتوگو و آشتی منجر شود. جالب است که در منابع دینی به خصوص در قرآن، بر این نکته تأکید شده است که انصاف در گفتار نه تنها موجب بهبود روابط فردی میشود، بلکه در سطح کلان نیز میتواند بر جامعه تأثیرات مثبتی بگذارد. در جوامعی که افراد به انصاف در گفتار پایبندند، همبستگی اجتماعی تقویت شده و زمینههای فساد و بیعدالتی کاهش مییابد. از سوی دیگر، جوامع فاقد عدالت و انصاف در گفتار به سرعت به سمت بیاعتمادی و تنشهای اجتماعی پیش میروند. رعایت انصاف در گفتار به انسان کمک میکند تا بر پایه صداقت و راستگویی حرکت کند و از آثار سوء دروغ و بیانصافی در زندگیاش به دور باشد. فردی که در گفتار خود انصاف را رعایت میکند، به عنوان یک فرد قابل اعتماد در نظر دیگران شناخته میشود. این موضوع میتواند باعث تقویت روابط اجتماعی و شکلگیری یک جامعه سالم و بانشاط شود. در نهایت، انصاف در گفتار باعث تقویت جامعه و کاهش تنشها و درگیریها میشود و همه افراد را در مسیر درست زندگی قرار میدهد. این موضوع میتواند به مثابه یک چرخه مثبت عمل کند: هر چه عقلانیت و انصاف در صحبت، مباحثات و روابط اجتماعی افزایش یابد، در مقابل آن، تنشها و مشکلات اجتماعی کمتر میشود و افراد با آرامش بیشتری به زندگی روزمره خود ادامه میدهند. با توجه به موارد فوق، میتوان نتیجه گرفت که انصاف در گفتار نه تنها یک وظیفه دینی و انسانی است، بلکه به عنوان یکی از ارکان اساسی جامعه سالم محسوب میشود که برای پایداری و توسعه روابط انسانی لازم و ضروری است. به همین دلیل، باید به شکلگیری فرهنگ انصاف در جامعه توجه ویژهای داشته باشیم و آن را به عنوان یک ارزش بنیادین در نظر بگیریم.
آیات مرتبط
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاءَ لِلَّهِ وَلَوْ عَلَى أَنفُسِكُمْ أَوِ الوَالِدَيْنِ وَالأَقْرَبِينَ. إِن يَكُن غَنِيًّا أَوْ فَقِيرًا فَاللَّهُ أَوْلَى بِهِمَا. فَلَا تَتَّبِعُوا الْهَوَى أَنْ تَعْدِلُوا.
ای کسانی که ایمان آوردهاید! برای خدا، حتی اگر برعلیه خود یا والدین و نزدیکانتان باشد، شهادت دهید. و اگر غنی یا فقیر باشد، خداوند از این دو به آنها نزدیکتر است. پس از هر دو جانب، انصاف را پیروی کنید.
نساء : 135
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ لِلَّهِ شُهَدَاءَ بِالْقِسْطِ وَلَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ أَلَّا تَعْدِلُوا. اقْسِطُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَىٰ.
ای کسانی که ایمان آوردهاید، برای خدا، شاهدان و قوام باشید و مباد (شما را) دشمنی یک قوم به این که انصاف را رعایت نکنید وادارد؛ انصاف را، که نزدیکتر به تقواست.
مائده : 8
داستانی دلنشین
روزی روزگاری، در یک روستا مردی به نام حسن زندگی میکرد. او همیشه با انصاف و عدالت صحبت میکرد. یک روز، در جمع دوستانش، درباره یک موضوع بحث شد و عدهای شروع به قضاوت نادرست درباره شخصی کردند. حسن با استفاده از آیات قرآن به آنها یادآوری کرد که انصاف را در گفتار خود رعایت کنند و حقایق را بیان کنند. او گفت: 'بر خداوند، حق است که ما مسئولیم و باید به حقیقت پایبند باشیم.' این سخنان باعث شد که دوستانش به خود بیایند و در بحثهای آینده به انصاف و حقیقت بیشتر بها دهند.