پاسخ قرآن
احترام به والدین یکی از اصول بنیادین در اخلاق اسلامی است که نه تنها در متون دینی بلکه در فرهنگهای مختلف نیز به عنوان یکی از ارزشهای اجتماعی و انسانی به شمار میرود. والدین، نه تنها مسئولیت پرورش و تربیت فرزندان را دارند بلکه در شکلگیری شخصیت و هویت آنها نیز نقش کلیدی ایفا میکنند. در این مقاله، به بررسی اهمیت نیکی و احترام به والدین در اسلام و همچنین چالشهایی که فرزندان ممکن است با آنها مواجه شوند، میپردازیم. قرآن کریم، کتاب مقدس مسلمانان، در آیات متعددی بر اهمیت نیکی به والدین تاکید کرده است. برای مثال، در سوره اسراء، آیه 23 آمده است که 'و پروردگارت فرمان داده است که جز او را نپرستید و به والدین نیکی کنید.' این آیه به روشنی نشان میدهد که نیکی به والدین در کنار عبادت خداوند قرار دارد و از اهمیت بالایی برخوردار است. در واقع، این دو عمل به هم مرتبطاند و نشاندهندهی یک مفهوم کلیدی در دین اسلام هستند: ارزش انسانی و احترام به هویت دیگران. نیکی به والدین تنها به معنای احترام ظاهری نیست. این عمل نیازمند درک عمیق و آگاهی از شرایط والدین است. ممکن است برخی از والدین به دلیل شرایط زندگی، مشکلات روانی یا حتی نادانی رفتار مناسبی نداشته باشند. اما با وجود این، وظیفه ماست که به آنها احترام بگذاریم و محبت و توجه لازم را به آنها اعمال کنیم. در واقع، والدین منبع محبت و پرورش ما هستند و حتی در شرایط دشوار نیز باید این محبت را در قلب خود نگه داریم. در جوامع اسلامی، عموماً احترام به والدین به عنوان یک ارزش اجتماعی نیز شناخته میشود. رفتارهای نیکو نسبت به والدین نه تنها در دین، بلکه در فرهنگ نیز به عنوان نشانهای از دیانت و حسن نیت فرد تعریف میشود. در حدیثی از پیامبر اسلام (ص) آمده است که 'بهترین اعمال، نماز در وقت آن و سپس نیکی به والدین است.' این بیان نشان میدهد که نیکی به والدین از بزرگترین اعمال محسوب میشود و میتواند موجب رضایت و خوشنودی خداوند گردد. چالشهایی که فرزندان ممکن است در احترام به والدین با آنها مواجه شوند نیز مورد توجه است. والدین ممکن است در مواقعی دچار رفتارهای نادرست شوند یا فشارهای اقتصادی و اجتماعی بر آنها تاثیر منفی بگذارد. در این شرایط، فرزندان باید با صبوری و همدلی با والدین خود رفتار کنند. این مهربانی و صبوری نه تنها به والدین کمک میکند، بلکه به فرزندان نیز در یادگیری درسهای انسانی و اخلاقی کمک مینماید. از طرف دیگر، احترام به والدین نه تنها در زندگی دینی بلکه در زندگی روزمره نیز مهم است. والدین از لحاظ عاطفی و روحی نیازمند حمایت و توجه فرزندان هستند و این حمایت میتواند به تقویت روابط خانوادگی منجر شود. بنابراین، ما باید به عنوان فرزندان، نسبت به والدین خود مسئولیتپذیر باشیم و در هر شرایطی، حتی با وجود چالشها و فشارها، سعی کنیم که به آنها احترام بگذاریم. از این رو، نیکی به والدین یک مسئولیت بزرگ است که فرزندان برای خود برمیگزینند. این مسئولیت نه تنها به نفع والدین بلکه به نفع خود فرزندان نیز هست. فرزندان با احترام و محبت به والدین، نه تنها زمینههای آرامش و آسایش والدین را فراهم میکنند بلکه میتوانند الگوی مناسبی برای نسلهای آینده باشند. خلاصه اینکه، احترام به والدین در اخلاق اسلامی و انسانی از جایگاه بسیار مهمی برخوردار است. این عمل نه تنها مضمون دینی دارد بلکه نشاندهندهی فرهنگ و سنتهای انسانی نیز میباشد. والدین، با محبت و فداکاری خود به تربیت فرزندان میپردازند و فرزندان نیز موظف هستند که با نیکی و احترام به آنها، دین و فرهنگ خود را به بهترین شکل نشان دهند. در نهایت، ما نمیدانیم چه عواملی ممکن است باعث رفتار والدین شوند، اما اهمیت مهربانی و صبوری در زندگی ما به عنوان فرزندان باید همواره در اولویت قرار گیرد. با نیکی به والدین خود، میتوانیم نه تنها احترام خود را نشان دهیم بلکه به رضایت خداوند نیز دست پیدا کنیم.
آیات مرتبط
وَقَضَى رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا ۚ إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِندَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلَاهُمَا فَلَا تَقُل لَّهُمَا أُفٍّ وَلَا تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلًۭا كَرِيمًۭا
و پروردگارت فرمان داده است که جز او را نپرستید و به والدین نیکی کنید؛ اگر یکی از آنها یا هر دوی آنها در نزد تو به سالخوردگی برسند، پس به آنها اف نگو و آنها را تار نکن و با آنها سخنی پسندیده بگو.
اسراء : 23
وَوَصَّيْنَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَيْهِ ۚ أَنِ اشْكُرْ لِي وَلِوَالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصِيرُ
و به انسان سفارش کردیم که به والدینش نیکی کند. و شکرگزاری کن برای من و برای والدینت؛ به سوی من بازگشت است.
لقمان : 14
قُلْ إِن كَانَ آبَاؤُكُمْ وَأَبْنَاؤُكُمْ وَإِخْوَانُكُمْ وَأَزْوَاجُكُمْ وَعَشِيرَتُكُمْ وَأَمْوَالٌ اقْتَرَفْتُمُوهَا وَتِجَارَةٌ تَخْشَوْنَ كَسَادَهَا وَمَسَاكِنُ تَرْضَوْنَهَا أَحَبَّ إِلَيْكُمْ مِّنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَجِهَادٍ فِي سَبِيلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتَّى يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ ۚ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفَاسِقِينَ
بگویید: اگر پدران و پسران و برادران و همسران و خویشاوندان شما و اموالی که جمع کردهاید و بازاری که از کساد آن میترسید و خانههایی که آنها را میپسندید، برای شما محبوبتر از خدا و رسول و جهاد در راه اوست، پس در انتظار باشید تا خداوند با امر خود بیاید و خداوند قوم فاسق را هدایت نمیکند.
توبه : 24
داستانی دلنشین
سعید پسری بود که همیشه از رفتار سختگیرانه پدرش ناراحت بود. اما یک روز در حین خواندن قرآن با آیهای مواجه شد که میگفت 'به والدین نیکی کنید' و به او یادآوری کرد که محبت والدین همیشه مهم است. پس تصمیم گرفت تا به پدرش احترام بیشتری بگذارد و در برابر رفتارهایش صبوری کند. پس از گذشت مدتی، پدرش نیز تغییر رفتار داد و به سعید عشق و محبت بیشتری نشان داد.