پاسخ قرآن
در قرآن کریم، به صراحت به این موضوع اشاره نشده است که خداوند انسان را صرفاً برای سختی آفریده باشد. بلکه در آیات مختلف، زندگی را به عنوان فرصتی برای آزمون و تربیت معرفی کرده است. در واقع، مفهوم زندگی در قرآن از ابعاد مختلفی مورد بررسی قرار گرفته و به ما درک عمیقتری از اهداف آفرینش میدهد. این نوشتار قصد دارد به بررسی مباحث مرتبط با هدف از آفرینش انسان، ارتباط سختیها و مشکلات با رشد روحانی و اخلاقی، و نقش ایمان و عمل صالح در این فرآیند بپردازد. در سوره ملک آیه 2 آمده است: "الذی خلق الموت و الحیات لیبلوکم ایکم احسن عملاً"؛ یعنی خداوند فرق بین زندگی و مرگ را برای آزمایش انسان قرار داده است. این آیه بیانگر این است که زندگی فرصتی است که انسان میتواند با ایمان و عمل صالح در آن امتحان خود را پس دهد. شرط اصلی این امتحان، آگاهی از هدف از آفرینش و نحوه برخورد با چالشها و سختیهاست. در واقع، زندگی در دنیا تنها معبر و فرصتی برای رشد و پیشرفت است. در سوره البقره آیه 155، خداوند میفرماید: "و لنبلوکم بشیء من الخوف و الجوع و نقص من الاموال و الانفس و الثمرات". این آیه نشان میدهد که در زندگی، آزمونها و مشکلات جزئی از ذات زندگی انسانی هستند. وجود مشکلات، مثلاً بیماری، فقر، یا فقدان عزیزان، دلایل محبت و رحمت الهی نیستند، بلکه نشانهای از راهی هستند که از طریق آن انسانها میتوانند حقیقت وجود خود را بشناسند و به رشد و تعالی برسند. توجه به آیات قرآن نشان میدهد که سختیها و مشکلات نه تنها نشانهای از عدم محبت الهی نیستند، بلکه فرصتی برای رشد و تعالی روحی و معنوی هستند. این در واقع یکی از اصول بنیادین در تعلیمات اسلامی است. این موضوع به وضوح در داستانهای انبیاء و اولیاء الهی نیز مشهود است. بسیاری از آنها در طول زندگی خود با چالشها و سختیهای زیادی روبرو شدهاند، اما این تجربیات به آنها امکان رشد و تقویت ایمان را داده است. به عنوان مثال، کسی که در سختیها صبر کند، قویتر و با ایمانی تر میشود. این صبر و استقامت در برابر مشکلات نشاندهندهای از نیت خالص و تقوای فرد است. در قرآن کریم، خداوند به مومنین وعده داده است که با صبر و استقامت، پاداش آنها را برایشان دوچندان خواهد کرد. در سوره آل عمران آیه 146 نیز میفرماید: "که بسیاری از پیامبران و مومنان با آنها در راه خدا جنگیدند و از خداوند یاری خواستند; و خداوند در این راه صبوری کنندگان را وعده پاداش داده است." این ارتباط میان سختیها و قدرت روحی انسان، پس از بررسی دقیقتر آیات قرآنی، به مسئله بارزتری میرسد: آزمایش الهی. خداوند در آیات مختلف به ما گوشزد میکند که ما در این دنیا مورد آزمایش قرار داریم، نه به خاطر سختی یا فساد، بلکه به خاطر پرورش و تکامل روحی و اخلاقی. در واقع، خداوند با ایجاد چالشها و صحنههای مختلف زندگی، زمینهای را برای ارتقاء و تربیت انسان فراهم کرده است. به همین ترتیب، ایمان و عمل صالح در این فرایند بسیار حائز اهمیت هستند. بر اساس قرآن، فهم و باور به توحید و عدالت الهی در کنار انجام اعمال نیکو، درستترین مسیر برای برخورد با مشکلات و سختیها هستند. در حقیقت، چالشها و مصائب راهی برای تقویت ایمان محسوب میشوند. هنگامیکه انسان در مقابل مشکلات قرار میگیرد، اگر ایمان قوی داشته باشد و به خداوند توکل کند، این ممکن است باعث شکلگیری تقوای بیشتری در او شود. زندگی دقیقا به همین دلیل است که انسان تحت آزمایش قرار میگیرد تا فضایل اخلاقی و انسانی خود را تقویت کند. به عبارت دیگر، هدف از آفرینش ما تنها سختی نیست، بلکه تعالی و پرورش روح و نزدیکتر شدن به خداوند هدف اصلی است. در این راستا، قرآن کریم به ما امکان میدهد که از هر چالشی به عنوان یک فرصت برای رشد استفاده کنیم. این امر مستلزم آگاهی و شناخت از اصول اسلامی و تفکر صحیح در مواجهه با چالشهاست. بسیاری از انسانها به ویژه در شرایط دشوار زندگی ممکن است احساس نومیدی کنند. اما برای یک مومن، هر سختی باید به فرصتی برای یادآوری بندگی خدا تبدیل شود. در واقع، این نوع نگاه به زندگی است که انسان را در طول مسیر به فرشتهای تبدیل میکند تا بتواند بر هر چالشی غلبه کند. با توجه به بیان آیات قرآن، سختیها نه تنها میانبرها و موانع در مسیری هستند که در آن قرار داریم، بلکه گامهایی هستند که ما را به سوی تعالی و رشد بیشتر هدایت میکنند. بنابراین، ترسیم یک تصویر واضح از آفرینش انسان به ما کمک خواهد کرد تا با درکی عمیقتر از این موضوع، زندگی را با چشمان خود ببینیم. در این راستا، توجه به الهاماتی که قرآن ارائه میدهد، به طور واضح نیازمند شناخت عمیق و عمیقتری از اهداف معنادار آفرینش بشری در این دنیا است. بدین ترتیب، در قرآن کریم، زندگی به عنوان فرصتی برای آزمون و تربیت و رشد انسان معرفی شده است. در نهایت، ایمان و عمل صالح، ابزارهای اصلی در این مسیر خواهند بود. زندگی در دنیا تنها یک شرایط اساسی برای تربیت روحانی و انسانی فرد است و در این مسیر، سختیها به عنوان ابزاری برای پرورش روح و نزدیک شدن به خداوند تلقی میشوند.
آیات مرتبط
الَّذِي خَلَقَ الْمَوْتَ وَالْحَيَاةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا
کسی که مرگ و زندگی را آفرید تا شما را بیازماید که کدامیک از شما بهتر کار میکند.
ملک : 2
وَلَنَبْلُوَنَّكُم بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ
و ما شما را به چیزی از ترس و گرسنگی و نقصان در اموال و جانها و ثمرات آزمایش میکنیم.
بقره : 155
داستانی دلنشین
روزی روزگاری، مردی بود که در زندگیاش با مشکلات زیادی روبهرو شده بود. او به یاد آیات قرآن میافتاد و به این فکر میکرد که چه هدفی از این آزمایشها نهفته است. در نهایت فهمید که هر سختی و مشکلی که با آن روبرو میشود، فرصتی است برای رشد و یادگیری. او تصمیم گرفت که به جای ناامیدی، به خداوند تضرع کند و از مشکلات خود درسی عبرتآموز بگیرد. با این تغییر نگرش، احساس آرامش بیشتری در زندگیاش یافت.