پاسخ قرآن
در آموزه‌های جامع و وسیع قرآن کریم، که کتاب هدایت و راهنمایی برای تمامی ابعاد زندگی بشر است، می‌توان اصول و مبانی مهمی را برای هر عملی، از جمله نوشیدن آب، استخراج کرد. با این حال، باید توجه داشت که قرآن به طور مستقیم و با جزئیات دقیق به آداب فیزیکی خاصی برای نوشیدن آب، مانند نشستن، نوشیدن در چند جرعه یا گفتن ذکر خاصی در حین نوشیدن، نپرداخته است. این جزئیات بیشتر در سنت و احادیث نبوی یافت می‌شوند که مکمل و مفسر قرآن هستند. اما این به معنای عدم وجود رهنمودهای قرآنی در مورد نوشیدن آب نیست، بلکه قرآن بر مبانی عمیق‌تر و معنوی‌تری تأکید دارد که به هر عملی، از جمله نوشیدن آب، ارزش و معنای عبادی می‌بخشد. قرآن کریم آب را به عنوان یکی از بزرگترین آیات و نعمت‌های الهی معرفی می‌کند. در آیات متعدد، به اهمیت حیاتی آب اشاره شده است. به عنوان مثال، خداوند در سوره انبیاء، آیه 30 می‌فرماید: «وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاءِ كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ ۖ أَفَلَا يُؤْمِنُونَ» (و هر چیزی را از آب زنده گردانیدیم؛ آیا ایمان نمی‌آورند؟). این آیه به وضوح نقش بنیادی آب را در حیات تمامی موجودات زنده بیان می‌کند. این حقیقت علمی که ریشه در کلام الهی دارد، به ما یادآوری می‌کند که هر قطره آبی که می‌نوشیم، منشأ حیات ما و تمامی اطراف ماست و از این رو، یک معجزه و نشانه عظمت خالق است. از منظر قرآن، «طریقه صحیح آب خوردن» را باید در چهارچوب کلی تعالیم قرآنی درباره نعمت‌های الهی و شکرگزاری از آنها تفسیر کرد. اولین و مهم‌ترین اصل، شکرگزاری است. در سوره واقعه، آیات 68 تا 70، خداوند با لحنی پرسشگرانه و بیدارگر می‌فرماید: «أَفَرَأَيْتُمُ الْمَاءَ الَّذِي تَشْرَبُونَ أَأَنتُمْ أَنزَلْتُمُوهُ مِنَ الْمُزْنِ أَمْ نَحْنُ الْمُنزِلُونَ لَوْ نَشَاءُ جَعَلْنَاهُ أُجَاجًا فَلَوْلَا تَشْكُرُونَ» (آیا آبی را که می‌نوشید، دیده‌اید؟ آیا شما آن را از ابر فرو می‌فرستید یا ماییم که فرو فرستنده هستیم؟ اگر بخواهیم، آن را تلخ و شور می‌گردانیم؛ پس چرا شکرگزاری نمی‌کنید؟). این آیات به صراحت از انسان می‌خواهد که در برابر نعمت آب، به شکرگزاری و سپاسگزاری بپردازد. شکرگزاری صرفاً به گفتن «الحمدلله» خلاصه نمی‌شود، بلکه شامل درک عمیق از منشأ الهی این نعمت، قدردانی قلبی و استفاده صحیح و مسئولانه از آن است. وقتی آب می‌نوشیم، لحظه‌ای توقف کنیم و به این فکر کنیم که این مایع حیاتی، چگونه از ابرها فرود آمده، از دل زمین جوشیده و تصفیه شده تا به آسانی در دسترس ما قرار گیرد. این تفکر خود بخشی از شکرگزاری است. اصل دوم، توجه و تأمل در عظمت آفرینش است. آب نه تنها مایه حیات است، بلکه یکی از نشانه‌های آشکار قدرت و حکمت خداوند است. در سوره نحل، آیه 65 می‌خوانیم: «وَاللَّهُ أَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا ۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لِّقَوْمٍ يَسْمَعُونَ» (و خداوند از آسمان آبی فرود آورد و با آن زمین را پس از مرگش زنده کرد؛ یقیناً در این (کار) نشانه‌ای است برای مردمی که گوش فرا می‌دهند). این آیه ما را به تأمل در چرخه حیات و نقش آب در آن دعوت می‌کند. نوشیدن آب، می‌تواند فرصتی برای تدبر در این آیه الهی باشد؛ اینکه چگونه خداوند با یک مایع ساده، زمین مرده را زنده می‌کند و انواع محصولات و میوه‌ها را می‌رویاند. این تدبر، نوشیدن آب را از یک عمل صرفاً بیولوژیکی، به یک تجربه معنوی و ارتباط با خالق تبدیل می‌کند. اصل سوم، پرهیز از اسراف و زیاده‌روی است. هرچند قرآن به طور خاص در مورد اسراف در نوشیدن آب آیه مستقیمی ندارد، اما اصل کلی اجتناب از اسراف در تمام نعمت‌های الهی را به شدت مورد تأکید قرار می‌دهد. در سوره اعراف، آیه 31 می‌فرماید: «وَكُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا ۚ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ» (و بخورید و بیاشامید، ولی اسراف نکنید؛ چرا که او اسراف‌کنندگان را دوست ندارد). این آیه اگرچه در مورد خوردن و آشامیدن به طور کلی است، اما شامل آب نیز می‌شود. بنابراین، نوشیدن آب نیز باید با اعتدال و بدون هدر دادن باشد. این بدان معناست که در مصرف آب چه برای نوشیدن و چه برای سایر مصارف، باید مراقب باشیم و از زیاده‌روی که به هدر رفتن این نعمت الهی منجر می‌شود، بپرهیزیم. در دنیای امروز که بسیاری از مناطق با کمبود آب مواجه هستند، این اصل قرآنی اهمیت مضاعفی پیدا می‌کند و به ما یادآوری می‌کند که چگونه باید مسئولانه از منابع طبیعی استفاده کنیم. بنابراین، طریقه صحیح آب خوردن از منظر قرآن کریم، بیش از آنکه به فیزیک عمل بپردازد، به روح و نیت آن توجه دارد. این طریقه شامل: اولاً، نوشیدن با قلبی آکنده از شکر و سپاسگزاری نسبت به پروردگار که این نعمت حیاتی را فراهم آورده است. ثانیاً، تأمل در عظمت آفرینش و قدرت بی‌پایان خداوند که از آب، منشأ حیات قرار داده است. ثالثاً، مصرف آب با اعتدال و پرهیز از هرگونه اسراف و هدر دادن. وقتی انسان با این دیدگاه معنوی به نوشیدن آب می‌پردازد، حتی یک عمل ساده روزمره به یک عبادت و فرصتی برای تقرب به خداوند تبدیل می‌شود. این رویکرد، نه تنها به سلامتی جسم کمک می‌کند، بلکه روح را نیز تغذیه کرده و باعث افزایش آگاهی و اتصال به حقیقت وجود می‌شود. این یعنی زندگی در هر لحظه با یاد خدا و قدردانی از نعمات او، حتی در ساده‌ترین کارها، مانند نوشیدن یک لیوان آب خنک. این شیوه، نه تنها برای فرد آرامش و برکت به ارمغان می‌آورد، بلکه او را در مسیر حفظ محیط زیست و احترام به منابع طبیعی نیز هدایت می‌کند، چرا که همه این‌ها نعماتی از جانب پروردگار هستند.
آیات مرتبط
أَوَلَمْ يَرَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ كَانَتَا رَتْقًا فَفَتَقْنَاهُمَا ۖ وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاءِ كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ ۖ أَفَلَا يُؤْمِنُونَ
آیا کسانی که کفر ورزیدند، ندانستند که آسمان‌ها و زمین بسته بودند، پس ما آنها را گشودیم؟ و هر چیزی را از آب زنده گردانیدیم؛ آیا ایمان نمی‌آورند؟
انبیاء : 30
وَاللَّهُ أَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا ۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَآيَةً لِّقَوْمٍ يَسْمَعُونَ
و خداوند از آسمان آبی فرو آورد و با آن زمین را پس از مرگش زنده کرد؛ یقیناً در این (کار) نشانه‌ای است برای مردمی که گوش فرا می‌دهند.
نحل : 65
أَفَرَأَيْتُمُ الْمَاءَ الَّذِي تَشْرَبُونَ
آیا آبی را که می‌نوشید، دیده‌اید؟
واقعه : 68
أَأَنتُمْ أَنزَلْتُمُوهُ مِنَ الْمُزْنِ أَمْ نَحْنُ الْمُنزِلُونَ
آیا شما آن را از ابر فرو می‌فرستید یا ماییم که فرو فرستنده هستیم؟
واقعه : 69
لَوْ نَشَاءُ جَعَلْنَاهُ أُجَاجًا فَلَوْلَا تَشْكُرُونَ
اگر بخواهیم، آن را تلخ و شور می‌گردانیم؛ پس چرا شکرگزاری نمی‌کنید؟
واقعه : 70
يَا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِندَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَكُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا ۚ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ
ای فرزندان آدم! زینت‌های خود را در هر مسجدی (به هنگام نماز) برگیرید و بخورید و بیاشامید، ولی اسراف نکنید؛ چرا که او اسراف‌کنندگان را دوست ندارد.
اعراف : 31
داستانی دلنشین
آورده‌اند که روزی پادشاهی در سفری، از کاروان خود جدا افتاد و از شدت تشنگی نزدیک بود که از پا درآید. سرانجام، با یاری خداوند، به کلبه‌ای رسید و مردی ساده‌دل با کاسه‌ای آب خنک از او پذیرایی کرد. پادشاه پس از نوشیدن آب و رفع عطش، چنان از این نعمت ناگهانی خوشحال شد که بی‌درنگ وعده نصف پادشاهی‌اش را به آن مرد داد. وقتی پادشاه به قصر خود بازگشت و این ماجرا را برای وزیرش تعریف کرد، وزیر با تعجب گفت: «ای پادشاها! چگونه برای یک کاسه آب، نیمی از مملکت را می‌بخشی؟» پادشاه با لبخندی عمیق و دانایی پاسخ داد: «ای وزیر خردمند، در آن لحظه که تشنگی بر من چیره شده بود و بیم جان می‌رفت، آن یک کاسه آب، ارزشی معادل تمام پادشاهی من داشت، بلکه افزون‌تر. چه بسیارند نعمت‌هایی که در دسترس ما هستند و از قدرشان غافلیم، تا زمانی که کم‌یاب شوند یا از دست بروند. ارزش آب را جز آنکه در بیابان تشنه مانده باشد، کسی نداند.» این حکایت سعدی، به خوبی بر ارزش والای نعمت آب و لزوم شکرگزاری و قدردانی از آن تأکید می‌کند، نکته‌ای که در آموزه‌های قرآنی نیز به آن اشارات فراوان شده است.