پاسخ قرآن
اصطلاح فراموشی در ادبیات دینی و به ویژه قرآن کریم، موضوعی است که به طور مستقیم مورد بررسی قرار نگرفته است. با این حال، میتوان از آیات قرآن به نتایج و درسهایی در این زمینه دست یافت. در قرآن کریم، مفهوم فراموشی به معنای غفلت از گناهان و نادیده گرفتن مسئولیتهای فردی به طور غیرمستقیم به چشم میخورد. فراموشی به عنوان یک ویژگی انسانی میتواند در برخی شرایط باعث احساس آرامش شود، اما در زمینه گناهان و نادانی نسبت به اعمال ناپسند، مسئلهای جدی و خطرناک است. در قرآن، مفهوم اخلاص در نیت و اراده قوی برای دوری از گناهان به وضوح مطرح شده است. به طور خاص، سوره آل عمران، آیه 135، بر این مفهوم تأکید دارد که خداوند تنها با رحمت و مغفرت خود بر گناهان بندگانش پوشش میدهد. در این آیه خداوند به مؤمنان اعلام میکند که بر آنها است تا در جستجوی آمرزش خود همواره کوشا باشند و از گناهان غفلت نکنند. این آیه نشاندهنده این است که فراموشی میتواند به عنوان یک عامل منفی در نظر گرفته شود که موجب غفلت از انتخابهای نادرست و نادیده گرفتن مسئولیتهای اخلاقی میگردد. در واقع، این آیه از سوره آل عمران ضرروت یادآوری اعمال را متذکر میشود. انسان باید همواره به یاد داشته باشد که پیوسته تحت نظارت پروردگار قرار دارد و هیچ گناهی از نظر او پنهان نیست. غفلت از گناه نه تنها به حس گناهزدایی کمک نمیکند، بلکه میتواند به نوعی احساس امنیت کاذب ایجاد کند که در نهایت فرد را از جستجوی آمرزش دور میکند. به همین ترتیب، در آیه 31 سوره بقره، خداوند به بندگانش وعده میدهد که اگر با حسن نیت به سمت او بازگردند، او نیز به آنها رحم میکند و گناهانشان را میبخشد. این وعده، نشاندهنده این است که در کنار محبت و رحمت خداوند، پیشنیاز اصلی برای دریافت بخشش، نیت خالص و اراده قوی برای بازگشت و ترک گناهان است. بر همین اساس، فراموشی به خودی خود نمیتواند عاملی برای بخشش باشد. بلکه لازم است فرد به طور فعال به تلاش برای بازگشت به در مسیر الهی بپردازد. فراموشی گناه ممکن است در برخی موارد تسکیندهنده باشد، چرا که عدم یادآوری گناهان میتواند به فرد احساس آسایش و راحتی دهد. اما این احساس، خطرناک و موقتی است. اصل سکون در دل، ناشی از مواجهه با حقیقت و شرمندگی از گناهان است. کسی که فراموشی را در پیش میگیرد، از واقعیات دور شده و در دام غفلت میافتد. قرآن کریم به مؤمنان یادآوری میکند که در زندگی، اهمیتی که به نیت و اعمال خود میدهند، عامل اصلی رستگاری و مقابله با غفلت است. ایمان راستین نیازمند آگاهی و هوشیاری دائمی است. قرآن، ما را به یادآوری دائمی از گناهان و تلاش برای ترک آنها دعوت میکند. بر این اساس، اگر شخصی تلاش کند تا از غفلت و فراموشی در زندگیاش دوری کند، میتواند به رستگاری نزدیکتر گردد. این امر به دلیل آن است که انسان باید مسئولیت گناهان گذشتهاش را بپذیرد و با توکل بر خداوند در جستجوی آمرزش باشد. بنابراین، فراموشی گناه نه تنها نمیتواند راهی به سوی آمرزش باشد، بلکه باید به عنوان یک مانع بر سر راه نفوذ به رحمت الهی شناخته شود. انسانها باید به یاد داشته باشند که در دنیای پرفراز و نشیب امروز، فراموشی ممکن است از خوشبینیهای موقتی نتیجه دهد، اما در نهایت مسئولیت فرد ایستایی در برابر اعمالش را میطلبد. اندرونی شدن این حقیقت در زندگی روزمره، باعث میشود فرد از سیر قهری و منفی خارج شده و با دلی مطمئن، به سمت خداوند بازگردد و در طلب آمرزش باشد. به عنوان یک نتیجهگیری، فراموشی در مفاهیم دینی به همراه غفلت از مسؤولیتها و اعمال، میتواند به یک نوع انحراف منجر شود. اذعان به گناهان و تلاش برای اصلاح آن، همواره باید در ذهن و قلب مؤمنان قرار گیرد. قرآن کریم به عنوان یک منبع الهی، همواره ما را به سمت آمرزش و رحمت راهنمایی میکند، اما این مسأله پیشنیازهای خاص خود را دارد که از جمله آنها میتوان به اخلاص در نیت و اراده جدی برای بازگشت به خداوند اشاره کرد. در نهایت، بدون تلاش و اراده فرد برای ترک گناهان، فراموشی گناه نمیتواند به عنوان راهی به سمت آرامش و آمرزش محسوب شود.
آیات مرتبط
وَالَّذِينَ إِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً أَوْ ظلموا أَنفُسَهُمْ ذَکَرُوا اللَّهَ فَاستَغفَرُوا لِذُنوبِهِمْ وَمَن يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّهُ ۗ وَلَمْ يُصِرُّوا عَلَى مَا فَعَلُوا وَهُمْ يَعْلَمُونَ
و کسانی که چون کار زشت یا ظلمی کردند، به یاد خدا افتاده و برای گناهان خود استغفار میکنند؛ و چه کسی غیر از خدا گناهان را میبخشد؟ و بر آنچه کردند اصرار نورزیدند در حالی که میدانند.
آل عمران : 135
وَعَلَّمَ آدَمَ الْأَسْمَاءَ كُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلَائِكَةِ فَقَالَ أَنبِئُونِي بِأَسْمَاءِ هَـؤُلَاءِ إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ
و به آدم نامهاي همه را آموخت سپس آنها را بر ملائکه عرضه کرد و فرمود: نام اینها را اگر راست میگویید به من بگویید.
بقره : 31
داستانی دلنشین
روزی در بازار، جوانی به نام احسان با مرشد خود نیکو صحبت میکرد. احسان از مرشدش درباره گناهانی که فراموش کرده، پرسید که آیا به او بخشیده میشود؟ مرشد در جواب گفت: "اگر به خدا به خاطر گناهانت نزدیک شوی و در طلب آمرزش باشی، او همیشه در رحمتش گشادهدست است." احسان با این پاسخ خوشحال شد و تصمیم گرفت به درگاه خداوند بازگشته و طلب عفو کند.