پاسخ قرآن
قرآن کریم بهعنوان مهمترین کتاب آسمانی مسلمانان، در بسیاری از آیات خود به موضوع انصاف و برابری در میان فرزندان اشاره کرده است. این مباحث نهتنها جنبهٔ دینی دارند، بلکه دارای تأثیرات عمیق اجتماعی و روانی نیز هستند. یکی از اصول اساسی در قرآن کریم، رعایت عدل و انصاف در تمامی ابعاد زندگی است که در خانوادهها نیز باید به طور ویژه رعایت شود. در این مقاله به بررسی اصول انصاف و برابری در میان فرزندان از منظر قرآن و سنت پیامبر اکرم (ص) خواهیم پرداخت و تأثیرات این موضوع را بر ساختار خانواده و جامعه اسلامی مورد تحلیل قرار خواهیم داد. همانطور که در سوره نحل آیه 90 میخوانیم: "إن الله يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالإِحْسَانِ"، این آیه نه تنها بر اهمیت عدل و انصاف تأکید میکند، بلکه مفهوم احسان را نیز در بر میگیرد. به این معنا که ما باید با دیگران، به ویژه درون خانواده، با نیکی و احترام رفتار کنیم. احترام به حقوق یکدیگر و رفتار عادلانه، شرطی است که میتواند سلامت روان و روابط خانوادگی را تضمین کند. از دیدگاه قرآن، خانواده به عنوان یک نهاد اجتماعی بسیار مهم است و باید در آن انصاف رعایت شود. در سوره بقره آیه 188، خداوند میفرماید: "وَلاَ تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ وَلَا تَقاتَلُوا أَنفُسَكُمْ". این آیه میتواند به وضوح به روابط خانوادگی تأثیرگذار باشد. نهتنها در تعاملات اجتماعی، بلکه در ارتباطات درون خانواده نیز باید به تقسیم عادلانهٔ اموال و حقوق توجه شود. در بسیاری از موارد، فرزندان به دلیل بیعدالتی والدین در تقسیم ارث یا توجه و محبت، دچار مشکلات روحی و روانی میشوند. در حقیقت، رعایت انصاف نهتنها از لحاظ الهی، بلکه به لحاظ تجربهٔ اجتماعی نیز اثباتشده است که بر برقراری روابط سالم و مستحکم در خانوادهها تأثیر مستقیم دارد. به بیان دیگر، والدین باید با رفتار مناسب و عادلانه خود، احترام و محبت را در دل فرزندان نهادینه کنند. از نگاه دین اسلام، هر فرزند باید به یک اندازه از محبت والدین بهرهمند شود. این نهتنها بر روحیهٔ فرزندان تأثیر مثبت میگذارد، بلکه بر روحیهٔ والدین نیز تأثیر میگذارد و آنان را به سمت رفتارهای صحیح و پسندیده هدایت میکند. پیامبر اکرم (ص) نیز بهعنوان الگوی عالی انسانی، بر برابری و انصاف میان فرزندان تأکید کردهاند. خود ایشان نیز در حیات مبارک خود، همواره سعی میکردند که به گونهای عادلانه و برابر با فرزندان خود رفتار کنند. این موضوع بهطور خاص اهمیت زیادی دارد، زیرا تاثیرات روحی و روانی عمیقی را بر روی فرزندان میگذارد. فرزندان کسانی هستند که رفتار و خصوصیات اخلاقی خود را از والدین میآموزند و اگر آنها شاهد بیعدالتی در خانواده باشند، ممکن است این رفتار را در زندگی آیندهٔ خود تکرار کنند. در بسیاری از جوامع، به دلیل فرهنگی و اجتماعی، والدین ممکن است بهطور ناخواسته نسبت به یکی از فرزندان خود بیشتر توجه کنند و یا در تقسیم ارث و حقوق، به نفع یکی از آنها عمل نمایند. این موضوع نهتنها میتواند به شکافهای عمیق خانوادگی منجر شود، بلکه تأثیرات منفی بر روی سلامت روانی فرزندان نیز خواهد گذاشت. اگر فرزندی احساس کند که مورد بیعدالتی واقع شده است، ممکن است از نظر روانی دچار بحران شود و این بحران میتواند بر روی روابط او در آینده تأثیر بگذارد. در فرهنگ اسلامی، اصل احترام و محبت به فرزندان بسیار حائز اهمیت است. در واقع، هدف از تربیت اسلامی، ایجاد یک خانوادهٔ سالم و متعادل است که در آن افراد به یکدیگر احترام گذاشته و در ذیل عدالت زندگی کنند. این موضوع میتواند به تحقق جامعهای سالم و متعادل منجر شود. به همین دلیل، قرآن و سنت پیامبر (ص) بر این تأکید دارند که رفتار عادلانه و محبتآمیز در خانواده بسیار پراهمیت است. نتیجهگیری با توجه به آیات قرآن و سنت پیامبر اکرم (ص)، میتوان به این نتیجه رسید که انصاف و برابری در میان فرزندان نهتنها یک اصل دینی بلکه یک نیاز اساسی برای ایجاد خانوادهای سالم و متعادل است. والدین باید با رفتار عادلانه و محبتآمیز خود، به فرزندان خود یاد دهند که رفتار عادلانه چه تأثیرات مثبتی بر روابط آنها با یکدیگر دارد. با ایجاد فرهنگی مبتنی بر انصاف و عدالت در خانواده، میتوان بهاثری مثبت در جامعه دست یافت و بدین ترتیب نسلی را تربیت کرد که به ارزشهای انسانی و اسلامی پایبند باشد.
آیات مرتبط
إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالإِحْسَانِ
قطعا خداوند به شما فرمان میدهد به عدالت و نیکی رفتار کنید.
نحل : 90
وَلاَ تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ وَلَا تَقاتَلُوا أَنفُسَكُمْ
و از مال یکدیگر به باطل نخورید و نه با یکدیگر بجنگید.
بقره : 188
داستانی دلنشین
روزی عادل، پدر خانواده در حال بررسی نحوه رفتار با فرزندانش بود. او به یاد آیات قرآن افتاد و متوجه شد که باید میان فرزندانش عدالت را رعایت کند. او تصمیم گرفت برای هر یک از آنها وقت بیشتری بگذارد و در تقسیم منابع و توجهات، انصاف را به کار گیرد. بعد از مدتی، عادل دید که فرزندانش نه تنها به او احترام میگذارند، بلکه به یکدیگر نیز احترام بیشتری میگذارند.