پاسخ قرآن
در قرآن کریم و متون مقدس اسلامی، بررسی دقیق مسأله ثروت و ارتباط آن با ایمان و دین بسیار مهم و قابل توجه است. توجه به اینکه چطور ثروت میتواند تأثیرگذار باشد و ما را از مسیر الهی منحرف کند، موضوعی است که بارها در آیات قرآن به آن اشاره شده است. در واقع، قرآن نه تنها به دفع خطرات و آسیبهای ثروت پرداخته، بلکه به ما آموزش میدهد که چگونه میتوان از ثروت به عنوان یک نعمت و ابزاری برای خدمت به دیگران بهره برد. در سوره آل عمران آیه 188 میخوانیم: "به مال و ثروتی که جمعآوری کردهاید فریب نخورید." این آیه به صورت واضح به مؤمنان هشدار میدهد که نباید از ثروت خود غفلت کنند و آن را دلیلی برای نزدیکی به خداوند تصور کنند. باید بدانیم که هیچچیز نمیتواند ارزش انسان را در نظر خدا بالا ببرد جز ایمان و عمل صالح. اگر انسان ثروتی انبوه به دست آورد اما نتواند این ثروت را در مسیر خدا و برای کارهای نیک به کار برد، در واقع خود را در خطر تبدیل شدن به یک فرد غافل قرار داده است. لذا، باید همیشه در نظر داشته باشیم که ثروت میتواند ما را در مسیر الهی یا از آن دور کند. از سوی دیگر، سوره توبه آیه 24 نیز به این موضوع پرداخته و اشاره میکند که اگر انسان محبوبیت مال و تجارت را بیشتر از خدا و رسولش بداند، عواقب ناشی از این انتخاب را به جان خواهد خرید. به این معنا که از زمانی که حب و علاقه به دنیای مادی در دل انسان قرار بگیرد، رخنهای ایجاد میشود که ممکن است باعث غفلت از واجبات دینی و عبادات شود. در این آیه، خداوند به ما اخطار میدهد که نباید فراموش کنیم که دنیا و آنچه در آن است زودگذر و فانی میباشد و در عوض باید به امور آخرت و نزدیکی به خدا توجه بیشتری داشته باشیم. قرآن کریم همچنین ما را به استفاده صحیح از ثروت و ثمرات آن ترغیب میکند. در بسیاری از آیات به اهمیت انفاق و کمک به دیگران اشاره شده است. به عنوان مثال، در آیه 267 سوره بقره آمده است: "ای کسانی که ایمان آوردهاید، از نیکوترین چیزهایی که کسب کردهاید و از آنچه برای شما بیرون میآوریم انفاق کنید." این آیه به ما میآموزد که ثروت نه تنها برای خودمان بلکه برای کمک به دیگران و ارتقاء جامعه نیز باید مورد استفاده قرار گیرد. لذا جمعآوری ثروت در ذات خود اشکالی ندارد، اما مهمترین نکته این است که چه نوع رفتاری با آن داریم. استفاده از ثروت به عنوان ابزار خیر و نیکوکاری میتواند برکت و خوشبختی را به زندگی انسان بیاورد. زمانی که انسان ثروت خود را در راه خدا و برای خدمت به دیگران صرف کند، نه تنها احساس رضایت درونی میکند، بلکه نزد خداوند نیز مقام و منزلت بیشتری خواهد یافت. استفاده از ثروت در جهت اجرای واجبات دینی، کمک به نیازمندان، و مشارکت در کارهای خیریه میتواند زندگی انسان را از حالت مادیت خالص به معنای واقعی تغییر دهد. اما در نهایت، تمایز اساسی این است که تا چه اندازه انسان از ثروت خود به درستی استفاده میکند و در جلوگیری از غفلت نسبت به خدا در کدام مرحله قرار دارد. در جهان امروز، بسیاری از افراد به سمت جمعآوری ثروت گرایش پیدا میکنند و تحت تأثیر دنیای محوری قرار میگیرند، به طوری که ممکن است عبادات و امور دینی را فراموش کنند. لذا به یاد داشته باشیم که دین اسلام تأکید میکند که ثروت، نعمت و مسئولیت است. انسانها باید قدرت ثروت را در کنار خلوص نیت و ایمان خالصانه به کار بگیرند. برای آینده، درک این موضوعات و تمرکز بر بازآفرینی ارتباط با خدا در میان ثروت نه تنها میتواند بر روابط شخصی فرد تأثیر بگذارد بلکه میتواند جامعهای پیشرفته و الهیتر را نیز تشکیل دهد. در واقع، تجارب انسانی نشان دادهاند که ثروت میتواند با عفت، نیکی و رفتار کارآمد موجب بهبود روح اجتماعی و اخلاقی شود. بنابراین، در خاتمه میتوان گفت که وظیفه ما به عنوان مسلمانان و مؤمنین این است که همواره به این نکته توجه داشته باشیم که ثروت یک نعمت است، اما مسئولیت و امتحان نیز به دنبال دارد. باید مراقب باشیم که این نعمت ما را به غفلت از خدا و دین نیندازد و در عوض، ما را به سوی کارهای نیک هدایت کند.
آیات مرتبط
لَا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ يَفْرَحُونَ بِمَا آتَوْا وَيُحِبُّونَ أَنْ يُحْمَدُوا بِمَا لَمْ يَفْعَلُوا، فَلَا تَحْسَبَنَّهُمْ بِمَفَازَةٍ مِّنَ الْعَذَابِ ۖ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ
هرگز گمان نکن که کسانی که به آنچه دادهاند شادند و به خاطر آنچه نکردهاند دوست دارند ستایش شوند، در عذاب ایمنی دارند، و برای آنها عذابی دردناک است.
آل عمران : 188
قُلْ إِن كَانَ آبَاؤُكُمْ وَأَبْنَاؤُكُمْ وَإِخْوَانُكُمْ وَأَزْوَاجُكُمْ وَعَشِيرَتُكُمْ وَأَمْوَالٌ اقْتَرَفْتُمُوهَا وَتِجَارَةٌ تَخْشَوْنَ كَسَادَهَا وَمَسَاكِنُ تَرْضَوْنَهَا أَحَبَّ إِلَيْكُمْ مِّنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَجِهَادٍ فِي سَبِيلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتَّى يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ ۚ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفَاسِقِينَ
بگویید: اگر پدران و پسران و برادران و همسران و خویشاوندان شما و اموالی که جمع کردهاید و بازاری که از کساد آن میترسید و خانههایی که میپسندید، برای شما محبوبتر از خدا و رسول و جهاد در راه اوست، پس در انتظار باشید تا خداوند با امر خود بیاید و خداوند قوم فاسق را هدایت نمیکند.
توبه : 24
وَأَمَّا إِن كَانَ غَنِيًّا فَخَرَجَ فِي الْخُسْرِ
و اما اگر غنی باشد، پس در زیان است.
فجر : 15
داستانی دلنشین
روزی مردی ثروتمند تصمیم میگیرد که تمام ثروتش را خرج کند و با دوستانش به تفریح بپردازد. اما به زودی احساس افسردگی و تنهایی کرد، زیرا از خدا و عبادت دور شده بود. با یادآوری آیات قرآن، تصمیم گرفت از ثروتش برای کمک به نیازمندان استفاده کند و به خدا نزدیکتر شود. از آن پس، هر روز احساس شادی و رضایت بیشتری میکرد.