آیا ممکن است خدا من را فراموش کرده باشد؟

احساس اینکه خداوند متعال ممکن است کسی را فراموش کرده باشد، حسی انسانی و گاهی اوقات بسیار عمیق است که در لحظات سختی، ناامیدی، یا دوری از معنویت به سراغ انسان می‌آید. این حس، اغلب ناشی از برداشت‌های غلط ما از ذات الهی و تبیین نادرست ما از رابطه خالق با مخلوق است. در پاسخ به این پرسش از منظر قرآن کریم، باید قاطعانه گفت که خداوند هرگز و ابداً بنده خود را فراموش نمی‌کند. مفهوم "فراموشی" به معنای از دست دادن حافظه، غفلت، یا بی توجهی، نقصی است که فقط در موجودات ناقص و محدود مانند انسان‌ها وجود دارد. ذات پروردگار متعال کامل مطلق، دانای کل، حاضر و ناظر بر همه چیز است و از هرگونه نقص و عیبی مبراست. فراموشی نشان‌دهنده محدودیت و نقص است و این صفات هرگز نمی‌توانند به ذات الهی که بی‌نهایت و کامل است، نسبت داده شوند. علم او بی‌کران است و همه چیز را در برگرفته است، از آغاز خلقت تا پایان آن، از بزرگترین کهکشان‌ها تا کوچکترین ذره پنهان در زمین و آسمان. خداوند نه تنها از موجودات خود غافل نمی‌شود، بلکه به تمام جزئیات وجود و زندگی آن‌ها آگاه است. این اطمینان به عدم فراموشی خداوند، پایه و اساس آرامش روحی و توکل بر اوست. قرآن کریم در آیات متعدد به وضوح بر این حقیقت تأکید می‌کند که خداوند نه می‌خوابد، نه فراموش می‌کند و نه از چیزی غافل می‌شود. در سوره مریم، آیه ۶۴، صراحتاً می‌فرماید: "وَمَا کَانَ رَبُّکَ نَسِیًّا" یعنی "و پروردگار تو هرگز فراموشکار نبوده است." این آیه به تنهایی پاسخی قاطع به نگرانی بنده است. فراموشی نه تنها برای خداوند محال است، بلکه علم او بی‌کران و احاطه‌اش بر همه چیز مطلق است. او آگاه به تمام اعمال، افکار، نجواها، و حتی کوچکترین حرکات مخلوقاتش است. در سوره طه، آیه ۵۲، می‌خوانیم: "قَالَ عِلْمُهَا عِندَ رَبِّي فِي کِتَابٍ ۖ لَّا یَضِلُّ رَبِّي وَلَا یَنسَیٰ" یعنی "(موسی) گفت: دانش آن (وقایع گذشته) نزد پروردگارم در کتابی (ثبت) است؛ پروردگارم نه اشتباه می‌کند و نه فراموش می‌کند." این آیه نشان می‌دهد که علم الهی شامل گذشته، حال و آینده است و هیچ چیزی از دید او پنهان نمی‌ماند. تمام اعمال انسان، نیک و بد، در لوح محفوظ و در نزد پروردگار ثبت است و هیچ‌گاه از یاد او نمی‌رود؛ این نکته تضمین‌کننده عدل الهی در روز قیامت نیز می‌باشد. پس اگر خداوند فراموش نمی‌کند، چرا گاهی انسان این حس را دارد؟ این احساس غالباً به دلیل شرایطی است که انسان در آن قرار می‌گیرد. وقتی فرد با مشکلات بزرگ، مصیبت‌ها، یا ناامیدی‌های پی در پی مواجه می‌شود، ممکن است این تصور نادرست در ذهنش شکل بگیرد که گویا خداوند او را رها کرده یا از یاد برده است. این وسوسه‌ای است که از جانب شیطان القا می‌شود تا بنده را از رحمت الهی ناامید سازد. در حقیقت، این آزمایش‌ها و سختی‌ها، نه نشانه فراموشی، بلکه غالباً فرصت‌هایی برای رشد، بازگشت به خدا، و پاک شدن از گناهان هستند. خداوند در قرآن می‌فرماید: "وَلَنَبْلُوَنَّکُم بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ ۗ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ" (بقره: ۱۵۵) یعنی "و قطعاً شما را با چیزی از ترس و گرسنگی و کاهشی در اموال و جان‌ها و محصولات می‌آزماییم؛ و به صابران بشارت ده." این آیات نشان می‌دهند که امتحان‌ها جزئی از برنامه الهی برای تربیت انسان هستند و هدف از آن‌ها نابودی یا فراموشی بنده نیست، بلکه ارتقاء و تعالی اوست. خداوند آنقدر به انسان نزدیک است که خود در سوره ق، آیه ۱۶ می‌فرماید: "وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ" یعنی "و ما از رگ گردن به او نزدیکتریم." این نزدیکی به معنای احاطه کامل و آگاهی مطلق از وجود انسان در هر لحظه و مکان است. چگونه ممکن است کسی اینقدر نزدیک باشد و فراموش کند؟ این تعبیر برای نشان دادن نهایت توجه و احاطه الهی است. همچنین، آیات قرآن پیوسته انسان را به یادآوری و ذکر خدا دعوت می‌کنند. در سوره بقره، آیه ۱۵۲ آمده است: "فَاذْکُرُونِی أَذْکُرْکُمْ وَاشْکُرُوا لِی وَلَا تَکْفُرُونِ" یعنی "پس مرا یاد کنید تا شما را یاد کنم، و شکر مرا به جا آورید و کفران نورزید." این آیه یک وعده صریح و بی‌نظیر است: اگر بنده خدا را یاد کند، خداوند نیز او را یاد خواهد کرد. منظور از یاد کردن خداوند توسط بنده، اطاعت، بندگی، دعا و توسل است و منظور از یاد کردن بنده توسط خداوند، اعطای رحمت، هدایت، یاری و برآوردن حاجات است. بنابراین، هر زمان که احساس می‌کنید فراموش شده‌اید، بهترین راهکار این است که بیشتر به یاد خدا باشید، نماز بخوانید، دعا کنید، قرآن بخوانید و با او سخن بگویید. این اعمال ارتباط شما را با خالق قوی‌تر کرده و احساس آرامش و اطمینان را به شما بازمی‌گرداند. این خود یادآور است که ارتباط دوطرفه است؛ هر چه انسان بیشتر به سوی خداوند قدم بردارد، فضل و رحمت او را بیشتر حس خواهد کرد. بنابراین، احساس فراموش‌شدگی توسط خدا، نه از نقص در ذات الهی، بلکه از نقص در درک و ایمان بنده یا از وسوسه‌های شیطانی نشأت می‌گیرد. خداوند همیشه حاضر، ناظر، شنوا و داناست. او دعاهای بندگانش را می‌شنود و به آن‌ها پاسخ می‌دهد، حتی اگر پاسخ به گونه‌ای باشد که انسان در ابتدا انتظارش را ندارد. او به همه نیازهای ما، آشکار و پنهان، آگاه است و هیچ چیز از علم و قدرت او خارج نیست. وظیفه ما این است که در هر شرایطی به رحمت و عدل او ایمان داشته باشیم، از او کمک بخواهیم و صبر پیشه کنیم. خداوند حکیم است و هر آنچه برای بنده خود مقدر می‌سازد، حتماً خیری در آن نهفته است، حتی اگر در ابتدا سخت و دشوار به نظر رسد. پس، با قلبی مطمئن به پروردگار مهربان و همیشه بیدار خود پناه برید و بدانید که او هرگز شما را تنها نخواهد گذاشت و فراموش نخواهد کرد و همیشه پناه و تکیه‌گاه شما خواهد بود.