پاسخ قرآن
قرآن کریم به عنوان آخرین کتاب الهی و مرجع دینی مسلمانان، به طور گسترده و صریح به موضوع ظلم و نابرابری در جامعه پرداخته است. این کتاب نورانی، ظلم را به عنوان یکی از زشتترین و ناپسندترین اعمال بشری شناخته و بر این باور است که انسانها ملزم به رعایت حقوق یکدیگر و برقراری انصاف در تمامی جوانب زندگی خود هستند. در این مقاله، به بررسی مفهوم ظلم در قرآن و نتایج آن در جامعه بشری میپردازیم و نقش عدالت در تکوین یک جامعه سالم و پایدار را مورد تحلیل قرار میدهیم. ظلم به معنای تجاوز به حقوق دیگران، بیعدالتی و نادیده گرفتن اصول انسانی و اخلاقی است. قرآن کریم به صراحت ظلم را عملی مذموم و غیرقابل قبول معرفی کرده و در آیات متعددی بر لزوم دوری از آن تأکید ورزیده است. این نوع ادبیات قرآنی در بسیاری از سورهها و آیات قابل مشاهده است. در سوره النساء آیه 135، خداوند خطاب به مؤمنان میفرماید: "ای کسانی که ایمان آوردهاید، به عدالت قیام کنید، و شهادت دادن برای خدا را فراموش نکنید، هر چند علیه خودتان یا والدین و خویشاوندانتان باشد". این آیه به وضوح تأکید میکند که مؤمنان باید در تمام شرایط، حتی اگر به ضرر خودشان باشد، به عدالت و انصاف پایبند بمانند. از این آیه میتوان استنباط کرد که پایه و اساس عدل و انصاف در دین اسلام نه تنها به خیر و صلاح فردی، بلکه به نفع کل جامعه نیز میباشد. زمانی که افراد به عدالت اهمیت دهند و از ظلم و فساد دوری کنند، جامعهای سالم و با اعتماد به نفس شکل میگیرد که در آن روابط اجتماعی بر مبنای احترام و عدالت استوار است. از سویی دیگر، در مورد حفظ حقوق مالی و اقتصادی، خداوند در سوره بقره آیه 188 به انسانها سفارش میکند که "اموال یکدیگر را به ناحق نخورید و بر یکدیگر ظلم نکنید". این آیه به شدت بر حفظ حقوق دیگران تأکید دارد و نشان میدهد که ظلم در ابعاد اقتصادی تحت هیچ شرایطی پذیرفتنی نیست. در واقع، ظلم اقتصادی نه تنها به فرد مظلوم آسیب میزند، بلکه پیامدهای منفی آن میتواند بر روی کل جامعه تاثیر گذاشته و انسجام اجتماعی را تحت تأثیر قرار دهد. در مجموع، قرآن کریم بر این باور است که ظلم به هر شکلی موجب فساد اجتماعی و سقوط جامعه میشود. این کتاب آسمانی، مؤمنان را به رعایت عدالت در تمامی ابعاد زندگی دعوت میکند و آنها را از عواقب منفی ظلم و ستم آگاه میسازد. باید توجه داشت که ظلم تنها محدود به ابعاد فردی نیست، بلکه میتواند ابعاد اجتماعی، اقتصادی و سیاسی را نیز شامل شود. پیشگیری از ظلم و احقاق حقوق افراد در اجتماع باید به عنوان یک اصل اساسی در سیاستگذاریها و قوانین کشورها مورد توجه قرار گیرد. هنگامی که در جامعهای قوانین بر پایهی انصاف و عدالت بنا شود، آرامش و امنیت روانی بر آن حاکم میگردد و از بروز تنشهای اجتماعی جلوگیری میشود. در نظام اسلامی، عدالت و انصاف نه تنها از وظایف قانونگذاران و مجریان حکومت است، بلکه بر همگان لازم است که به عنوان یک ارزش انسانی، در رفتارهای روزمره خود به این اصول احترام بگذارند. همه افراد باید یاد بگیرند که در تعاملات اجتماعی و اقتصادی خود، مطابق با آموزههای قرآن عمل کنند و به دور از هرگونه ظلم و بیعدالتی باشند. توجه به معانی وتفاسیر آیات مرتبط با ظلم و عدل میتواند به ما کمک کند تا درک عمیقتری از اهداف و آموزههای قرآن داشته باشیم. مثلاً، در سوره انعام آیه 152، خداوند میفرماید: "و به حق و با انصاف هرگز به کسی ظلم نکنید". این تأکید بر رعایت حقوق دیگران، همگی ما را به فکر میاندازد که چگونه میتوانیم در زندگی شخصی و اجتماعی خود به اصول اخلاقی پایبند باشیم. در نهایت، میتوان گفت که قرآن کریم به عنوان یک کتاب راهنما، با بیان اصول اساسی مستقیمی که به جلوگیری از ظلم و اشاعهی عدالت میپردازد، نقشی کلیدی در ساختن جامعهای سالم و پایدار ایفا میکند. وقتی که هر فرد تلاش کند تا در زندگی خود به این اصول پایبند باشد، میتوانیم به جهانی عاری از ظلم و بیعدالتی نزدیکتر شویم.
آیات مرتبط
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ لِلَّهِ شُهَداءَ بِالْقِسْطِ ۚ وَإِنْ كَانَ عَلَى أَنفُسِكُمْ أَوِ الْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ
ای کسانی که ایمان آوردهاید، به عدالت قیام کنید و برای خدا شهادت دهید، اگرچه علیه خودتان یا والدین و خویشان شما باشد.
نساء : 135
وَلَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ وَلَا تَدْفَعُوهَا إِلَى الْحُكَّامِ لِتَأْكُلُوا مِنْ أَمْوَالِ النَّاسِ بِالإِثْمِ وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ
و اموال یکدیگر را به ناحق نخورید و آنها را به حاکمان ندهید تا از اموال مردم به گناه بخورید و در حالی که میدانید.
بقره : 188
داستانی دلنشین
روزی مردی به نام علی در بازار با فردی به مشاجره پرداخت. او از ظلمی که به او شده بود گلایه میکرد. در این حین، او به یاد آیات قرآن افتاد که ظلم را ناپسند میداند. او تصمیم گرفت که به جای انتقام، برای اصلاح جامعه تلاش کند و از خداوند بخواهد که به او صبر عطا کند. علی اینگونه به آرامش رسید و توانست با رفتار پسندیده خود دیگران را نیز متوجه ظلم و ناپسندی آن کند.