چرا قرآن به پرهیز از تکبر سفارش کرده؟

### مقدمه در قرآن کریم، خداوند بر اهمیت صفاتی نظیر تواضع و پرهیز از تکبر تأکید فراوانی دارد. تکبر، به عنوان یک خصلت ناپسند و ناپسند، در بسیاری از آیات قرآن به تصویر کشیده شده و همواره به عنوان یک مانع در مسیر ارتقاء روحی و معنوی انسان‌ها معرفی گردیده است. در این مقاله به بررسی آیات مختلف قرآن پرداخته و دلایل پرهیز از تکبر را که در این آیات آمده است، تحلیل و بررسی می‌کنیم. ### مفهوم تکبر در قرآن تکبر در لغت به معنای بزرگ‌نمایی و خود را از دیگران بزرگ‌تر دانستن است. قرآن کریم در آیات مختلف به شدت بر این نکته تأکید دارد که تکبر نه تنها ویژگی ناپسند است، بلکه سبب سقوط و تباهی افراد می‌شود. به عبارت دیگر، هر انسانی که خود را برتر از دیگران بداند، در حقیقت به خود آسیب می‌زند و از رحمت و لطف الهی دور می‌شود. ### آیه 23 سوره قصص یکی از آیات تأثیرگذار در این زمینه، آیه 23 سوره قصص است که می‌فرماید: 'وَلا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا إِنَّكَ لَن تَخْرِقَ الْأَرْضَ وَلَن تَبْلُغَ الْجِبَالَ طُولًا'. در این آیه، خداوند به انسان هشدار می‌دهد که نسبت به بزرگی خود مغرور نشود و بداند که هیچ انسانی به اندازه خداوند بزرگ نیست. این آیه بیانگر آن است که تکبر نه تنها دروغی است که انسان به خود می‌گوید، بلکه حاکی از عدم فهم صحیح از جایگاه خود در هستی است. ### آیه 18 سوره بقره در آیه 18 سوره بقره آمده است: 'إنّ الذين لا يرون بهم عيباً'. این آیه نشان‌دهنده این است که خداوند به انسان‌ها توصیه می‌کند که خود را برتر از دیگران ندانند و همواره با تواضع رفتار کنند. در این آیه به انسان‌ها اینگونه هشدار داده می‌شود که عدم شناخت نقاط ضعف خود و در نتیجه انکار آن‌ها، نمودی از تکبر است. بنابراین، ساده‌انگاری و اوهام برتر بودن می‌تواند عواقب خطرناکی داشته باشد. ### مشکلات اجتماعی افراد متکبر افراد متکبر معمولاً در روابط اجتماعی دچار مشکل می‌شوند. این مشکل به معنای این است که افرادی که در جامعه به شکل متکبرانه رفتار می‌کنند، نمی‌توانند با دیگران رابطه‌ای سالم و مثبت برقرار کنند. آن‌ها از تسلیم در برابر حق و انصاف فرار می‌کنند و این مسئله می‌تواند به تدریج منجر به انزوا و شکست اجتماعی آن‌ها شود. قرآن این موضوع را در آیه 31 سوره لقمان نیز مطرح می‌کند: 'وَلا تَنْفَعُكُمْ أَحْلَامُكُمْ'. این آیه بیان می‌کند که اندیشه و عقل نمی‌توانند انسان را از عواقب تباهی تکبر نجات دهند. با اینکه ممکن است افراد تکبر داشته باشند و به خود ببالند، اما در نهایت، حقیقت و واقعیاتی از قبیل شکست‌های اجتماعی و فردی به آن‌ها نشان می‌دهد که واقعیت فراتر از خودخواهی آن‌هاست. ### عواقب روز قیامت از طرفی دیگر، خداوند در آیه 93 سوره نساء تأکید می‌کند که متکبران بر مسلمانان چیره نمی‌شوند و در روز قیامت از نعمت‌های الهی بی‌بهره خواهند بود. این آیه به انسان‌ها یادآوری می‌کند که در دنیا، ممکن است کسانی با غرور و خودخواهی وادار به قدرت و تسلط شوند، اما در روز قیامت، همه این مظاهر موقتی خواهند بود و فقط افرادی که در زندگی خود تواضع و احترام به دیگران را سرلوحه کار خود قرار داده‌اند، بر نعمت‌های الهی بهره‌مند خواهند شد. ### تواضع و تفاوت آن با تکبر تواضع به معنی فروتنی، تسلیم و پذیرش حقیقت است. افرادی که تواضع دارند، می‌دانند که هیچ‌کس به تنهایی کامل نیست و همواره ممکن است که از دیگران نکته‌ای بیاموزند. قرآن تأکید می‌کند که تواضع نه تنها منجر به همکاری و همدلی در جامعه می‌شود، بلکه این فضیلت به عنوان یکی از صفات برتر انسانی شناخته می‌شود. ### نتیجه‌گیری با توجه به آیات متعدد قرآن که در خصوص اهمیت تواضع و پرهیز از تکبر بیان شده‌اند، می‌توان نتیجه گرفت که تکبر به عنوان یک خصلت ناپسند، نه تنها خود فرد را به تباهی می‌کشاند بلکه بر روابط اجتماعی و روحی او نیز تأثیر منفی می‌گذارد. پرهیز از تکبر به معنای احترام به دیگران، پذیرش خطاهای خود و تلاش برای ارتقاء اخلاقی و معنوی است. خداوند در قرآن این موارد را به وضوح بیان کرده و انسان‌ها را به سوی راه درست هدایت می‌کند.