آیا کسی که زیاد عبادت نمی‌کند هم می‌تواند محبوب خدا باشد؟

پرسش شما درباره این که آیا کسی که زیاد عبادت نمی‌کند هم می‌تواند محبوب خدا باشد، دربرگیرنده یکی از مهم‌ترین ابعاد فهم ما از رابطه بنده با پروردگار است. برای پاسخ به این سوال، باید به روح تعالیم قرآنی و سنت پیامبر اکرم (ص) رجوع کنیم. درک رایج از "عبادت" ممکن است تنها به اعمال خاصی مانند نماز، روزه، حج و زکات محدود شود. بی‌شک، این ارکان اصلی دین و ستون‌های ایمان هستند و هر مسلمانی موظف است آن‌ها را به جا آورد. قرآن کریم به وضوح بر اهمیت این عبادات تأکید دارد و آن‌ها را وسیله‌ای برای قرب الهی و سعادت دنیا و آخرت می‌داند. اما، آیا محبت خداوند تنها محدود به میزان انجام این فرایض ظاهری است؟ پاسخ قرآن و تعالیم اسلامی به این سوال، ابعاد عمیق‌تری از مفهوم "عبادت" و "محبت الهی" را آشکار می‌سازد. خداوند متعال در قرآن کریم خود را با صفاتی چون "الرحمن" (بخشاینده) و "الرحیم" (مهربان) و "الودود" (بسیار دوست‌دارنده) معرفی می‌کند. این صفات نشان‌دهنده گستره بی‌کران رحمت و محبت الهی است که تمامی مخلوقات را در بر می‌گیرد. محبت خداوند به بندگانش تنها به کسانی که کثرت عبادت دارند، اختصاص ندارد. در حقیقت، عبادت در نگاه جامع قرآنی، تنها محدود به نماز و روزه نیست. هر عمل خیری که با نیت خالص و برای کسب رضایت الهی انجام شود، عبادت محسوب می‌شود. این شامل: * اخلاق حسنه و رفتار نیکو: خداوند در آیات متعددی بر اهمیت احسان، عدالت، راستگویی، امانتداری، صبر، عفو و بخشش تأکید کرده است. مثلاً، در آیه ۱۹۵ سوره بقره می‌فرماید: "وَأَحْسِنُوا ۛ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ" (و نیکی کنید؛ بی‌گمان خداوند نیکوکاران را دوست دارد). "محسنین" (نیکوکاران) کسانی هستند که فراتر از انجام واجبات، به کارهای خیر و نیکو می‌پردازند. این شامل مهربانی با خانواده، کمک به همسایگان، دستگیری از فقرا و ایتام، رعایت حقوق دیگران، و حتی مهربانی با حیوانات می‌شود. * تقوا و پرهیزکاری: تقوا به معنای خودداری از گناهان و انجام آنچه خدا امر کرده است، نه تنها در عبادات ظاهری، بلکه در تمام شئونات زندگی است. کسی که از محارم الهی دوری می‌کند و سعی در پاکی روح و جسم خود دارد، محبوب خداوند است. در آیه ۷۶ سوره آل‌عمران آمده است: "بَلَىٰ مَنْ أَوْفَىٰ بِعَهْدِهِ وَاتَّقَىٰ فَإِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ" (آری، هر کس به عهد خود وفا کند و تقوا پیشه سازد، قطعاً خداوند پرهیزکاران را دوست دارد). * توبه و بازگشت: حتی کسانی که گناه کرده‌اند یا در عباداتشان کوتاهی داشته‌اند، اگر با ندامت و پشیمانی حقیقی به سوی خداوند بازگردند، مورد محبت او قرار می‌گیرند. آیه ۲۲۲ سوره بقره می‌فرماید: "إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ" (قطعاً خداوند توبه‌کنندگان و پاکیزگان را دوست دارد). این نشان می‌دهد که حتی پس از خطا، راه بازگشت و کسب محبت الهی باز است. * نیت خالص و قلب سلیم: خداوند به ظاهر اعمال ما نمی‌نگرد، بلکه نیت و خلوص قلب ما برای او اهمیت دارد. گاهی یک عمل کوچک که با نیتی خالصانه و قلبی سلیم انجام شود، نزد خداوند ارزشی به مراتب بیشتر از عبادات بی‌شمار و خالی از روح و نیت خالص دارد. پیامبر اکرم (ص) فرموده‌اند: "إنما الأعمال بالنیّات" (اعمال به نیت‌ها بستگی دارد). بنابراین، فردی که شاید در عبادات ظاهری مانند نماز و روزه، به دلایلی (که البته ترک واجبات بدون عذر شرعی گناه بزرگی است و باید برای آن توبه کرد) کمی کوتاهی کند، اما در عوض دارای اخلاق نیکو باشد، به دیگران نیکی رساند، حق‌الناس را رعایت کند، از دروغ و غیبت بپرهیزد، صبور باشد، و همواره در تلاش برای اصلاح خود و رضایت خداوند باشد، قطعاً می‌تواند مورد محبت ویژه خداوند قرار گیرد. خداوند به بنده پر تلاش و بااخلاقش نظر می‌کند، حتی اگر بساط سجاده‌اش به گستردگی دیگران نباشد. این به معنای نادیده گرفتن اهمیت عبادات واجب نیست، بلکه تأکیدی بر این است که دین تنها به مناسک خلاصه نمی‌شود و محبت الهی فراتر از کمیت اعمال ظاهری است و شامل کیفیت قلب، نیت، و گستردگی اعمال خیر در زندگی روزمره می‌شود. در نتیجه، می‌توان گفت که خداوند متعال، خدایی است که محبتش فراگیر است و به قلب‌ها و نیت‌ها و اعمال کلی بندگانش می‌نگرد. اگرچه عبادات رسمی ستون‌های دین هستند و ترک آن‌ها گناه بزرگی است، اما کسی که در کنار این‌ها، ویژگی‌های اخلاقی پسندیده و اعمال نیکو داشته باشد، و قلبش سرشار از محبت به خدا و خلق او باشد، می‌تواند به واسطه این صفات والا، محبوب درگاه الهی قرار گیرد. این نگاه، باب امید و رحمت الهی را برای همه باز می‌کند و نشان می‌دهد که راه رسیدن به خدا تنها از یک مسیر محدود نمی‌گذرد، بلکه با هر نیت خالص و هر عمل خیری که در راه او انجام شود، می‌توان به محبوبیت در نزد او رسید.