آیا پرهیز از دنیا به معنای انزواست؟

مقدمه در تمامی متون مذهبی، برداشت صحیح از مفاهیم کلیدی می‌تواند نقش بسزایی در هدایت زندگی انسان‌ها داشته باشد. در قرآن کریم، مفاهیم متعددی پیرامون دوگانگی دنیا و آخرت وجود دارد که نیازمند تبیین و بررسی عمیق‌تری هستند. یکی از این مفاهیم، پرهیز از دنیا است که ممکن است به تفسیرهای نادرست و انزواگرایانه منجر شود. در این مقاله به بررسی آیات قرآن در این زمینه پرداخته و نشان خواهیم داد که مگر برعکس آنچه که برخی معتقدند، پرهیز از دنیا به معنای جدایی از جامعه و انزوا نیست، بلکه به معنای فعالیت صحیح و سازنده در زندگی دنیوی است. پرهیز از دنیا در قرآن قرآن کریم به وضوح از انسان‌ها دعوت می‌کند تا در دنیا زندگی کنند و از امکانات آن بهره‌مند شوند. حضور در جامعه، تلاش برای بهبود وضعیت خود و دیگران، و عمل به کارهای نیک از جمله اصولی هستند که نه تنها در آیات قرآن بلکه در سیره معصومین نیز به وضوح مشاهده می‌شود. در سوره القصص آیه 77، خداوند به انسان‌ها توصیه می‌کند که در دنیای خود فعال باشند: "و در آنچه خدا به تو داده است (مخصوصاً دنیا و زندگی دنیوی) طلب آخرت کن و فراموش نکن که سهم خود را از دنیا بگیری". این آیه بیانگر این است که مؤمن باید به دنیای خود اهمیت دهد و از آن استفاده کند. علاوه بر این، در سوره آل عمران آیه 185 نیز به حقیقت مرگ و پاداش‌های آخرت اشاره شده است: "هر نفسی مرگ را می‌چشد و به‌طور قطع در روز قیامت پاداش خود به‌طور کامل داده می‌شود". این آیه مجدداً بر ضرورت انجام کارهای نیک و تحصیل علم و ثروت در دنیا تأکید دارد، چرا که انسان در این زندگی مادی خود می‌تواند با اعمال صحیح، راهی به سوی آخرت بسازد. تفسیر نادرست از پرهیز از دنیا از آیات اشاره شده می‌توان دریافت که پرهیز از دنیا به معنای انزوا و کناره‌گیری نیست بلکه به معنای توجه به زندگی دنیوی و در عین حال دقت در اعمال و اخلاص در نیت است. برخی افراد به اشتباه تصور می‌کنند که باید از دنیا دوری گزیده و به انزوا زندگی کنند تا از هرگونه آلودگی و معصیت دور بمانند. اما این تفکر نه تنها نادرست است بلکه خلاف آموزه‌های قرآن نیز می‌باشد. انزواگرایی باعث می‌شود که فرد از مسئولیت‌های اجتماعی و انسانی خود غافل شود. دعوت به نیکی و خدمت به جامعه قرآن زمانی که از فعالیت در دنیای مادی سخن می‌گوید، مسلمانان را به خدمت به هم‌نوع و جامعه فرا می‌خواند. در سوره انعام آیه 160 آمده است: "هر کس کار نیکو انجام دهد، پاداش او چند برابر خواهد بود". این آیه به وضوح نشان می‌دهد که فعالیت مثبت در دنیا نه‌تنها مورد تأکید است، بلکه پاداش‌های بزرگی نیز برای آن در نظر گرفته شده است. به عنوان مثال، شخصیت‌های تاریخی اسلام از جمله پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت (ع) همواره در عرصه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی تلاش می‌کردند و مردم را به احسان و نیکی تشویق می‌کردند. توجه به زندگی دنیوی و تلاش در جهت آخرت برداشت صحیح از پرهیز از دنیا، یعنی آنکه انسان باید به دنیای خود توجه کرده و در آن به عمل نیکی بپردازد، بدون آنکه فراموش کند که هدف نهایی او شتافتن به سوی خداوند و آخرت است. به بیانی دیگر، دنیای ما می‌تواند ابزاری برای ارتقای روح و اعمال صالح باشد. در سوره عصر آیه 1 تا 3 اشاره شده است : "و به‌راستی که انسان در زیان است مگر آنها که ایمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند و یکدیگر را به حق و صبر توصیه کردند". این آیات بیانگر این است که تنها ایمان به خدا کافی نیست و عمل صالح و حمایت از یکدیگر نیز از الزامات زندگی دنیوی هستند. نتیجه‌گیری در نهایت، می‌توان گفت که مفهوم پرهیز از دنیا در قرآن به هیچ‌وجه به معنای انزوا نیست، بلکه بلکه به نیازی به بیداری و توجه به اعمال و رفتار خود در زندگی دنیوی اشاره دارد. از آیات قرآن می‌توان استنباط کرد که مؤمنان باید در کنار تلاش برای آخرت، در زندگی دنیوی خود نیز فعال و پویا باشند. فعالیت اجتماعی، حمایت از هم‌نوعان، عمل به واجبات و احسان به دیگران از جمله اقداماتی است که می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی دنیوی و تقویت ارتباط با خداوند منجر شود. بنابراین، باید این نگرش مثبت و فعال به زندگی دنیوی را سرلوحه کار خود قرار دهیم و با بهره‌مندی از منابع و امکانات دنیا، زمینه را برای رشد معنوی و حقیقی خویش مهیا سازیم.