آیا خدا از نیت من قبل از بیان آن باخبر است؟

در مکتب حیات‌بخش اسلام و بر اساس آموزه‌های صریح قرآن کریم، پاسخ به این پرسش که «آیا خدا از نیت من قبل از بیان آن باخبر است؟» قاطعانه «بله» است. خداوند متعال دارای علم مطلق و فراگیر است که هیچ چیزی، چه پنهان و چه آشکار، از آن مخفی نمی‌ماند. این علم الهی نه تنها شامل افعال ظاهری انسان می‌شود، بلکه عمیق‌ترین افکار، وسوسه‌های درونی، و نیت‌هایی که حتی خود انسان ممکن است به طور کامل از آنها آگاه نباشد یا آنها را بروز ندهد، نیز در بر می‌گیرد. قرآن کریم به دفعات بر علم بی‌کران خداوند تأکید کرده است. به عنوان مثال، در سوره آل عمران، آیه ۲۹، خداوند به صراحت می‌فرماید: «قُلْ إِن تُخْفُوا مَا فِي صُدُورِكُمْ أَوْ تُبْدُوهُ يَعْلَمْهُ اللَّهُ ۗ وَيَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ ۗ وَاللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ»؛ یعنی «بگو: اگر آنچه در سینه‌های شماست پنهان کنید یا آشکار سازید، خدا آن را می‌داند و هر آنچه را در آسمان‌ها و هر آنچه را در زمین است می‌داند؛ و خدا بر هر چیزی تواناست.» این آیه به روشنی نشان می‌دهد که حتی پنهان‌ترین افکار و نیت‌های قلبی انسان نیز برای خداوند معلوم و مکشوف است. قلب انسان، که مرکز نیت‌ها و افکار است، هیچ حجابی در برابر علم الهی ندارد. علاوه بر این، در سوره ق، آیه ۱۶، خداوند می‌فرماید: «وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ وَنَعْلَمُ مَا تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ ۖ وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ»؛ یعنی «و ما انسان را آفریدیم و می‌دانیم که نفسش چه وسوسه‌ای به او می‌کند، و ما به او از رگ گردن نزدیک‌تریم.» این آیه نه تنها بر آگاهی خداوند از نیت‌ها و وسوسه‌های درونی تأکید دارد، بلکه نهایت قرب الهی را به انسان نشان می‌دهد. این قرب به معنای احاطه کامل علم و قدرت خداوند بر تمامی جوانب وجودی انسان است، به طوری که هیچ فکر یا نیتی قبل از شکل‌گیری کامل و حتی قبل از آنکه انسان قصد بیان آن را داشته باشد، از علم او پنهان نیست. یکی از مهم‌ترین پیامدهای این علم فراگیر الهی، اهمیت «نیت» در اعمال انسان است. در اسلام، نیت قلب و انگیزه درونی، اساس سنجش اعمال محسوب می‌شود. یک عمل خیر بدون نیت خالص ممکن است بی‌ارزش تلقی شود، در حالی که یک نیت خیر حتی اگر به دلیل موانعی به فعل تبدیل نشود، می‌تواند مورد پاداش قرار گیرد. پیامبر اکرم (ص) فرموده‌اند: «إنما الأعمال بالنیات» (اعمال فقط به نیت‌ها بستگی دارد). این حدیث شریف، تکمیل‌کننده درک ما از علم الهی به نیت‌هاست. خداوند نه تنها می‌داند چه نیتی در دل داریم، بلکه بر اساس همان نیت‌ها به ما پاداش یا مجازات می‌دهد. این آگاهی مطلق خداوند از نیات ما، تأثیر عمیقی بر زندگی مؤمن دارد. اولاً، باعث می‌شود که انسان همواره در پی پاکسازی قلب و نیت‌های خود باشد. می‌داند که نمی‌تواند با ظاهرسازی و ریاکاری خداوند را فریب دهد، زیرا او به پنهان‌ترین لایه‌های وجودی انسان آگاه است. این امر به تقویت «اخلاص» در اعمال کمک می‌کند و انسان را به سوی انجام کارهایی صرفاً برای رضایت خداوند سوق می‌دهد، نه برای جلب توجه دیگران یا منافع دنیوی. ثانیاً، علم خداوند به نیات، مایه‌ی آرامش و اطمینان خاطر است. در بسیاری از مواقع، انسان ممکن است با نیت خیر کاری را انجام دهد، اما به دلیل عدم موفقیت یا سوءتفاهم دیگران، مورد سرزنش قرار گیرد. در چنین شرایطی، دانستن اینکه خداوند از نیت واقعی او آگاه است، تسلابخش و آرام‌بخش خواهد بود. همچنین، کسانی که نیت‌های پاکی دارند اما فرصت انجام عمل خیر را پیدا نمی‌کنند، به فضل خداوند از پاداش نیت خود بهره‌مند می‌شوند؛ چرا که خداوند هرگز نیت خیر را نادیده نمی‌گیرد. ثالثاً، این علم الهی، انسان را به مسئولیت‌پذیری بیشتر در برابر افکار و نیت‌هایش وامی‌دارد. صرفاً به دلیل اینکه فکری به زبان نیامده، به این معنا نیست که بی‌اهمیت است. اگر نیت‌های شریرانه در ذهن پرورش یابند و به مرحله تصمیم برسند، حتی اگر به دلیل موانع خارجی عملی نشوند، باز هم خداوند از آنها آگاه است و بسته به میزان جدیت و پافشاری بر آن نیت، ممکن است مورد بازخواست قرار گیرد. البته، رحمت خداوند بسیار وسیع است و وسوسه‌های گذرای شیطانی یا افکار ناخواسته که انسان بلافاصله از آنها توبه می‌کند، مشمول رحمت و گذشت او می‌شوند. در نهایت، این حقیقت که خداوند از نیات ما قبل از بیانشان آگاه است، ستونی محکم در ساختمان ایمان و خودسازی مؤمن است. این آگاهی، انسان را به سوی زندگی با صداقت درونی، تقوا، و اخلاص کامل رهنمون می‌شود. این علم الهی، نه تنها نشان‌دهنده قدرت و عظمت بی‌نظیر خالق است، بلکه نمادی از عدالت و حکمت او نیز محسوب می‌شود که هر عملی را بر اساس نیت واقعی آن سنجیده و پاداش و مجازات را بر همین اساس تعیین می‌نماید. این درک عمیق، به ما کمک می‌کند تا رابطه‌ای صادقانه‌تر و عمیق‌تر با پروردگارمان داشته باشیم، زیرا می‌دانیم که هیچ چیز از او پنهان نیست و او به آنچه در دل‌ها می‌گذرد، داناتر از هر کسی است.