پاسخ قرآن
قرآن کریم به عنوان کتاب آسمانی مسلمانان، به موضوع دوستی و ارتباطات اجتماعی توجه ویژهای دارد. روابط انسانی، از جمله روابط دوستی، نقش اساسی در زندگی افراد ایفا میکند و قرآن با در نظر گرفتن این موضوع، آیات متعددی را در این زمینه نازل کرده است. یکی از مسائلی که در آیات قرآن به آن پرداخته شده است، ارتباطات مسلمانان با غیرمسلمانان است. در این مقاله، به بررسی آیات مختلف قرآن در زمینه دوستی و ارتباطات با دیگران خواهیم پرداخت و سعی میکنیم تا برداشتهای مختلف از این آیات را مورد بررسی قرار دهیم. ### آیات مرتبط با دوستی و ارتباطات اجتماعی یکی از آیات مهمی که در این زمینه میتوان به آن اشاره کرد، آیه 51 سوره مائده است: "ای کسانی که ایمان آوردهاید، یهود و نصاری را دوست خود نگیرید؛ زیرا که برخی از آنان به بعضی دیگر دوستند. و هر کس از شما که با آنان نسبت دوستی برقرار کند، او از آنان خواهد بود. خداوند قوم ستمکاران را هدایت نمیکند." این آیه، نوعی هشدار و دقت را به مسلمانان در انتخاب دوستان خود نسبت به یهود و نصاری میدهد و این برداشت را به وجود میآورد که دوستی با غیرمسلمانان غیرقابل قبول است. اما در عین حال، نباید فراموش کنیم که قرآن کریم تنها یک دیدگاه واحد را مطرح نکرده است. آیات دیگری نیز وجود دارند که بر حسن سلوک و رفتار نیکو با دیگران تأکید دارند. به عنوان مثال، در سوره آل عمران آیه 64 میخوانیم: "بگو: ای اهل کتاب! بیایید به کلمهای مشترک میان ما و شما بپردازیم که جز خدا را نپرستیم و هیچ کس را شریک او نگردانیم و برخی از ما برخی دیگر را به جای خدا نگیرند. اگر آنان از دعوت تو اعراض کردند، بگویید: گواه باشید که ما مسلمانیم!" این آیه به مؤمنان دستور میدهد که با دیگران، به ویژه اهل کتاب، به گفتوگوی نیکو بپردازند. ### برداشتهای متفاوت از دوستی برخی از مفسران، آیه 51 سوره مائده را به این معنا تفسیر کردهاند که دوستی با غیرمسلمانان مطلوب نیست و این بدان معناست که مسلمانان باید از آنان فاصله بگیرند. اما این دیدگاه با آیات دیگر، به ویژه آیه 64 سوره آل عمران، در تضاد است. در واقع، این آیات به ما نشان میدهند که میتوان با دیگران بدون اینکه در اصل ایمان خود تساهل کنیم، روابط نیکو و محترمانهای برقرار کرد. چندین دیدگاه در ارتباط با دوستی و ارتباطات اجتماعی در قرآن وجود دارد. برخی بر این باورند که آیات ناظر بر دوستی با غیرمسلمانان به ما هشدار میدهند که در روابط خود باید از ستم و ظلم پرهیز کنیم و به نوعی بر رفتار نیکو تأکید میکنند. از سوی دیگر، برخی دیگر از مفسران تأکید دارند که در انتخاب دوستان باید به میزان ایمان و تقوای فرد توجه کنیم و نه فقط به دین او. این بدین معناست که دوستی با افراد از هر دینی که رفتار نیکو و انسانی دارند، ممکن و مطلوب است. ### جواب به سؤالات مهم زیر سوال رفتن این برداشتهای متفاوت ما را به این نکته میرساند که قرآن به دنبال ایجاد توازن در روابط اجتماعی است. به عنوان مثال، در سوره تکاثر آیه 1، خداوند مؤمنان را از افتخار به ثروت و قدرت نهی میکند و به آنها یادآوری میکند که نباید در دوستی و روابط خود، به سطح ظاهری و مادی اکتفا کنند. این آیه تأکید میکند که ارزش دوستی باید بر اساس ویژگیهای انسانی و اخلاقی باشد و نه صرفاً بر مبنای مادیات. ### دوستیهای مثبت و نیکو به همین دلیل، میتوان نتیجه گرفت که قرآن کریم بر کسب دوستیهای مثبت و نیکو تأکید دارد. همانطور که در سوره آل عمران به مؤمنان دستور داده شده که با اهل کتاب به گفتوگو بپردازند، این خود نشانهای از اهمیت رفتار نیکو و تعامل مثبت با دیگران است. در قرآن، دوستی بر اساس ایمان و رفتار نیک تأکید شده و ایمان به عنوان یک عامل مهم در روابط اجتماعی شناخته شده، اما در عین حال، حسن سلوک با دیگران نیز مورد تأکید قرار دارد. ### نتیجهگیری در مجموع، میتوان گفت که قرآن کریم به موضوع دوستی و ارتباطات اجتماعی با رویکردی جامع و کامل پرداخته است. در انتخاب دوستان، مسلمانان باید دقت کافی داشته باشند و از دوستیهای ناپایدار پرهیز کنند. اما در عین حال، حسن سلوک و رفتار نیک با دیگران از مهمترین اصولی است که قرآن به آن تأکید دارد. بنابراین، مسلمانان با درک عمیقتری از آیات قرآن میتوانند روابط اجتماعی خود را بر مبنای دوستیهای مثبت و نیکو بنا کنند و در عین حال به اصول ایمان و تقوا پایبند باشند.
آیات مرتبط
يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا الْيَهُودَ وَالنَّصَارَى أَوْلِيَاءَ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ ۖ وَمَن يَتَوَلَّهُمْ مِنكُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ ۗ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ
ای کسانی که ایمان آوردهاید، یهود و نصاری را به دوستی مگیرید؛ آنها بعضی دوستان بعضی دیگرند. و هر کس از شما که با آنها دوستی کند، از آنهاست. یقیناً خداوند گروه ستمگران را هدایت نمیکند.
مائده : 51
قُلْ يَأَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِكَ بِهِ شَيْئًا وَأَلَّا يَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِّن دُونِ اللَّهِ ۚ فَإِن تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ
بگویید: ای اهل کتاب، بیایید به سوی کلمهای که میان ما و شما یکسان است بیایید، اینکه جز خدا را نپرستیم و چیزی به او شریک نکنیم و بعضی از ما بعضی دیگر را به جای خدا، ارباب نگیرد. پس اگر آنان رویگردان شدند، بگویید: شاهد باشید که ما مسلمانیم.
آل عمران : 64
داستانی دلنشین
روزی، زید و علی که دوستان صمیمی بودند، درباره دینداری و دوستی صحبت میکردند. زید مسلمان بود و علی از اهل کتاب. زید از علی پرسید که آیا ممکن است دوستی بین آنها ادامه یابد؟ علی با لبخند گفت: "دوستی ما از محبت و انسانیت برمیخیزد، نه دین. ما با یکدیگر به خوبی رفتار میکنیم و در مشکلات همدیگر را یاری میدهیم. بنابراین میتوانیم دوستان خوبی برای هم باشیم!" این گفتوگو نشاندهنده این بود که دوستیهایی که بر اساس نیکی و حسننیت تشکیل یابند، میتوانند ماندگار و سازنده باشند.