پاسخ قرآن
قرآن کریم به عنوان کتاب مقدس مسلمانان، در محوریتی بنیادین به مسائل اجتماعی، به ویژه عدالت پرداخته است. در واقع، عدالت اجتماعی یکی از اصلیترین آموزههای این کتاب آسمانی به شمار میآید که نه تنها در زندگی فردی، بلکه در قالب زندگی اجتماعی مسلمانان نیز به آن تأکید شده است. این تأکیدات در سراسر آیات قرآن دیده میشود و به وضوح نمود پیدا کرده است. یکی از آیات برجسته در این زمینه، سوره نساء آیه 135 است که میفرماید: "اَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاءَ لِلَّهِ وَلَوْ عَلَى أَنفُسِكُمْ أَوِ الْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ". این آیه مؤمنان را به رعایت عدالت فرامیخواند و به ایشان دستور میدهد که در قضاوتها و رفتارهای خود با انصاف عمل کنند. در این راستا، حتی اگر طعمه ظلم به خود یا نزدیکانشان شوند، باید از این کار پرهیز کنند. دوری از ظلم و پایبندی به عدالت، مهمترین پیام این آیه است که به مؤمنان یادآوری میکند که عدالت تنها یک فریضه اجتماعی نیست، بلکه یک اصل اخلاقی در زندگی است. از سوی دیگر، در سوره مائده آیه 8، نیز بر اهمیت عدالت تأکید میشود: "يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ لِلَّهِ شُهَدَاءَ بِالْقِسْطِ وَلَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ أَلَّا تَعْدِلُوا". در اینجا خداوند به مؤمنان توصیه میکند که حتی در برابر دشمنان و مخالفان خود، نباید از عدل فاصله بگیرند. به عبارت دیگر، تمامی انسانها باید به عدالت پایبند باشند، نه تنها در زمانی که شرایط برایشان مطلوب است، بلکه در هر زمانی و تحت هر شرایطی. نظریه عدالت در قرآن کریم به موضوعات مختلفی از جمله حوزههای اقتصادی، سیاسی، و خانوادگی گسترش یافته است. در حوزه اقتصادی، اسلام بر روی امانتداری و عدالت در معاملات تأکید دارد. مسلمانان موظفند در خرید و فروشها و تعاملات اقتصادی خود، به رعایت حق و انصاف پایبند باشند. در حقیقت، عدالت اقتصادی یکی از ارکان مهم تأمین عدالت اجتماعی است. پیش از آن که به مسأله عدالت اقتصادی بپردازیم، باید به مفهوم عدالت اجتماعی به عنوان یک مولفه محوری در جامعه پرداخته شود. برقراری عدالت اجتماعی به معنای تقسیم منصفانه منابع و فرصتها میان تمامی افراد جامعه است. اعتقاد به برابری و منع تبعیض در جامعه، از مهمترین مبانی اصول اسلامی به شمار میرود. به همین اعتبار، قرآن کریم، مؤمنان را به گسترش روحیه هماهنگی و همدلی دعوت کرده و اثرات مثبت آن را در زندگی فردی و اجتماعی ذکر میکند. در زبان قرآن، عدالت صرفاً یک خواسته اجتماعی نیست، بلکه مربوط به روح معنوی و اخلاقی انسانها نیز هست. به همین دلیل، اجرای عدالت اجتماعی میتواند به ترویج فکر و اندیشه دینی در بین مسلمانان کمک کند و فضایی توأم با آرامش روحی و روانی را ایجاد نماید. احساس برخورداری از عدالت و انصاف در جامعه، موجب افزایش امنیت و احساس رضایت عمومی خواهد شد که در نهایت به افزایش همکاری و همبستگی اجتماعی منجر میشود. از جنبه سیاسی هم میتوان به جایگاه عدالت در قرآن توجه کرد. قرآن کریم بر این نکته تأکید دارد که حاکمان و سران جامعه باید به عدالت پایبند باشند و در تصمیمات سیاسی خود، انصاف را در نظر بگیرند. این تأکید بر عدالت در سیاست، ناظر بر این است که هیچکس نباید بر اساس روابط شخصی یا منافع خاص خود به تصمیمسازی بپردازد و همواره باید منافع عمومی مورد توجه قرار گیرد. عدالت در نظام خانواده نیز از دیگر ابعاد مهمی است که قرآن به آن اشاره کرده است. رفتار عادلانه در خانواده به معنای احترام به حقوق یکدیگر، تقسیم منصفانه مسئولیتها و حمایت عاطفی از یکدیگر است. قرآن مسلمانان را به محبت، همدلی و عدالت در روابط خانوادگی توصیه میکند و بر اهمیت خانواده به عنوان نهاد بنیادین جامعه تأکید دارد. هرچه خانوادهها به اصول عدالت نزدیکتر باشند، واقعیت اجتماعی جامعه هم به طور طبیعی عادلانهتر خواهد بود. قرآن کریم به عنوان یک کتاب راهنما برای زندگی مسلمانان، همواره به ترویج عدالت به عنوان یک ارزش بنیادین پرداخته است. این نوعی جنبه انسانی و روحانی است که به مسلمانان تأکید میکند که برقراری عدالت نه تنها وظیفهای اجتماعی و قانونی است، بلکه از جنبههای اخلاقی و معنوی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. هدف اصلی دین اسلام نیز، بهبود حال انسانها و برقرارکردن یک زندگی عادلانه و اسلامی است. در نهایت، باید بیان کرد که قرآن کریم به عنوان یک راهنمای زندگی، همواره مسلمانان را به برقراری عدالت و انصاف در تمامی ابعاد زندگی تشویق میکند. از آنجایی که عدالت اجتماعی یکی از احکام کلیدی اسلام است، برای تحقق این مهم، همگان باید به این تعلیمات آسمانی پایبند باشند و با تلاش جمعی در پی ایجاد جامعهای عادلانه و انسانی باشند. تحقق این هدف از مهمترین اصول زندگی دینی است که همواره باید در نظر گرفته شود.
آیات مرتبط
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاءَ لِلَّهِ وَلَوْ عَلَى أَنفُسِكُمْ أَوِ الْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ
ای کسانی که ایمان آوردهاید، در راه خدا به عدالت قیام کنید و گواهی دهید، حتی اگر به زیان خودتان یا والدین و خویشاوندانتان باشد.
نساء : 135
يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ لِلَّهِ شُهَدَاءَ بِالْقِسْطِ وَلَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ أَلَّا تَعْدِلُوا
ای کسانی که ایمان آوردهاید، در راه خدا قیام کنید و گواهی دهید به عدالت، و نباید دشمنی با قومی شما را از عدالت بازدارد.
مائده : 8
داستانی دلنشین
روزی پیری در دیاری زندگی میکرد که به عدالت معروف بود. او همیشه به فرزندانش میگفت که هیچ چیز از عدالت مهمتر نیست. وقتی از او میپرسیدند که چگونه میشود که دیاری که در آن زندگی میکنیم بهخوبی میچرخد، پاسخ میداد: «اگر هر کس به عدالت عمل کند، جامعهای با آرامش و امنیت خواهیم داشت. عدالت صلح را به همراه میآورد.» این داستان نشاندهنده اهمیت عدالت در زندگی است و ما باید همیشه به یاد داشته باشیم که رفتاری عادلانه داشته باشیم.