پاسخ قرآن
قرآن کریم، به عنوان کتاب مقدس مسلمانان، همواره بر اهمیت مشورت و تصمیمگیری مشترک تأکید داشته است. در این مقاله، به بررسی دلایل و راهکارهای مؤثر مشورت در زندگی فردی و اجتماعی خواهیم پرداخت و به آیات مختلف قرآن که به این موضوع اشاره دارند، خواهیم پرداخت. یکی از بارزترین آیات در این زمینه، سوره آل عمران آیه 159 است که میفرماید: "فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللّهِ لِنْتَ لَهُمْ ۖ وَلَوْ كُنتَ فَظًّۭا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُم وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ ۚ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللّهِ ۚ إِنَّ اللّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ". در این آیه، به پیامبر اسلام دستور داده میشود که با مؤمنان مشورت کند تا همبستگی و محبت در جامعه تقویت شود. مشورت در قرآن از آن جهت حائز اهمیت است که به فرد این امکان را میدهد تا از نظرات و تجارب دیگران بهرهبرداری کند. امام علی (ع) نیز در این باره میفرماید: "کسی که مشورت میکند، به عزت و شرف دست مییابد". این مطلب نشاندهندهی این است که مشورت نه تنها باعث بهبود نتایج تصمیمگیری میشود، بلکه در رشد و تعالی فردی و اجتماعی مؤثر است. به همین دلیل، در قرآن کریم به ما یادآوری میشود که نباید به نظر خود اکتفا کنیم و از مشورت با دیگران صرفنظر نکنیم. به طور کلی، مشورت میتواند به ما کمک کند تا راههای بهتری برای مواجهه با چالشها پیدا کنیم و تصمیمات موجهتری اتخاذ کنیم. به عنوان مثال، در یک جمع یا گروه، هر فردی میتواند از زاویه نظر خاصی به موضوعی نگاه کند و این تنوع در نظرات میتواند منجر به پیدا کردن راهکارهای خلاقانهتر شود. در واقع، این اختلاف نظرها وقتیکه با احترام و درک متقابل مورد بحث قرار گیرند، میتوانند به بهترین نتایج منتهی شوند. آیات دیگر قرآن نیز به اهمیت همکاری و مشورت بین مؤمنان تأکید دارند. به عنوان نمونه، آیه 23 سوره شورى میفرماید: "وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ! لَنُكَفَّرَنَّهُمْ سَيِّئَاتِهِمْ وَ لَنَجْزِيَنَّهُمْ أَحْسَنَ الَّذِي كَانُوا يَعْمَلُونَ". این آیه به اهمیت اعمال صالح و همکاری مؤمنان در راستای رسیدن به هدفهای مشترک اشاره میکند. در زندگی روزمره، مشورت به ما کمک میکند تا با تجزیه و تحلیل نظرات مختلف، تصمیمهای منطقیتری اتخاذ کنیم. به عنوان مثال، در یک کسبوکار، اگر مدیران و کارکنان به صورت مشترک نظر خود را در مورد راهکارهای اجرایی ارائه دهند، شانس موفقیت بیشتری خواهند داشت. زیرا هر کدام از اعضا تجربه و دانش خاصی دارند که میتواند به بهبود عملکرد کلی مجموعه کمک کند. از سوی دیگر، مشورت میتواند به ما کمک کند تا به دور از احساس تنهایی و انزوا، به جمعی که به آن تعلق داریم، نزدیکتر شویم. این مورد به ویژه در زندگی اجتماعی و روابط بینفردی اهمیت دارد. مشورت در خانواده، دوستیها و گروههای مختلف اجتماعی باعث میشود که افراد احساس کنند که در تصمیمگیریها نقش دارند و به این ترتیب، ارتباطات و پیوندهای عاطفی تقویت میشود. به عنوان مثال، در خانوادهها، مشورت در خصوص مسائل مالی، تحصیلی و اجتماعی نه تنها باعث بهبود کیفیت زندگی میشود، بلکه اعتماد متقابل را نیز بین اعضا افزایش میدهد. از طریق مشورت، والدین میتوانند در مورد تربیت فرزندان و انتخاب مسیرهای زندگیشان با یکدیگر تبادل نظر کنند و این کار میتواند موجب رشد و پیشرفت فرزندان شود. در نهایت، اهمیت مشورت و تصمیمگیری مشترک در جامعههای اسلامی و دیگر جوامع به قدری است که میتواند منجر به تحول و تغییر مثبت در زندگی اجتماعی و فردی شود. قرآن کریم با تأکید بر این مسئله، به مسلمانان یادآوری میکند که باید از تجربیات یکدیگر بهرهبرداری کنند و در تصمیمگیریها به صورت مشترک عمل کنند. با این رویکرد، به یقین میتوان گفت که مشورت نه تنها یک عمل پسندیده است، بلکه یکی از اصول اساسی زندگی اجتماعی و اقتصادی مؤثر به شمار میآید. در جمع بندی، میتوان گفت که قرآن کریم، به ما والدین، همسران و اعضای جامعه تعلیم میدهد که ارتباطات اجتماعی مثبت و تصمیمگیریهای مشترک از جمله کلیدهای موفقیت کماکان در تمامی عرصههای زندگی است. مشورت به ما اجازه میدهد تا با یکدیگر همکاری کرده و از این رو، باعث رشد و تعالی فردی و جمعی میشود. در نهایت، به این نتیجه میرسیم که جامعهای موفق است که در آن همکاری، همفکری و مشورت تبدیل به ارکان اصلی زندگی روزمره شود.
آیات مرتبط
فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللّهِ لِنْتَ لَهُمْ ۖ وَلَوْ كُنتَ فَظًّۭا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُم وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ ۚ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللّهِ ۚ إِنَّ اللّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ
پس به رحمت الهی، تو برای آنها نرم شدی و اگر خشن و سختدل بودی، از دور تو متفرق میشدند. پس از آنان عفو کن و برای آنها آمرزش بخواه و در کارها با آنان مشورت کن. و هنگامی که عزم کردهای، بر خدا توکل کن. بیگمان خداوند متوکلین را دوست میدارد.
آل عمران : 159
وَالَّذِينَ استَجَابُوا لِرَبِّهِمْ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَمْرُهُمْ شُورَىٰ بَيْنَهُمْ ۖ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ
و کسانی که به پروردگارشان پاسخ میدهند و نماز را برپا میدارند و کارشان میانشان به مشورت است و از آنچه روزیشان کردیم انفاق میکنند.
شوری : 38
داستانی دلنشین
روزی عارف در بازار قدم میزد که به دو نفر برخورد کرد که در مواجهه با یک مشکل تجاری بودند. یکی از آنان به تنهایی میخواست تصمیم بگیرد اما عارف به او گفت: "چرا با دیگری مشورت نمیکنی؟ مشورت، راهی به سوی حقایق پنهان است." پس آنها با هم مشورت کردند و دریافتند که ایدههای هر کدام میتواند به بهبود تصمیم کمک کند. بعد از کمی بحث و گفتگو، آنها توانستند یک راهکار بهتری پیدا کنند که به نفع هر دو باشد. این تجربه به آنان یاد داد که مشورت موجب بهتر شدن امور میشود و مهم است که برای هر تصمیمی به غنای افکار دیگران فکر کنند.