پاسخ قرآن
دعا و نیایش به عنوان عنصر اصلی در ارتباط انسان با خداوند در قرآن کریم و اسلام همواره مورد تأکید قرار گرفته است. این عمل نه تنها به عنوان ابزاری برای برآورده کردن درخواستها و نیازهای مادی و معنوی در زندگی بشر شناخته میشود، بلکه به عنوان راهی برای نزدیک شدن به خداوند و تقویت ایمان، محبت و بندگی نیز اهمیت دارد. در سوره غافر آیه 60، خداوند تأکید میکند: "و قال ربکم ادعونی استجب لکم ان الذین یستکبرون عن عبادتی سیدخلون جهنم داخرین". از این آیه میتوان نتیجه گرفت که دعا نه تنها به عنوان یک واجب دینی در نظر گرفته میشود، بلکه خداوند مایل است که بندگان خود را به این عمل دعوت کند و به آنها وعده میدهد که دعای آنها را مستجاب خواهد کرد چرا که در پس این عمل، قلبی مخلص و نیتی پاک باید وجود داشته باشد. از دیگر نکات کلیدی در دعا، توسل به خداوند با نامهای زیبایش است. خداوند در سوره اعراف آیه 180 میفرماید: "و لله الأسماء الحسنى فادعوه بها". این آیه بر اهمیت اذعان به صفات و نامهای نیکوی خداوند تأکید دارد و بیان میکند که باید در دعا، از این نامها بهرهبرداری کنیم. نامهای خداوند نه تنها میتوانند در دعا به عنوان ابزاری قدرتمند مطرح شوند، بلکه انان همچون چراغی در تاریکیهایی که ممکن است فرد در آن به سر ببرد، نقش آفرینی میکنند. بهکارگیری این نامها در دعا سبب میشود که دعا کننده به عمق ماهیت خداوند و صفات عالی او پی ببرد و احساس نزدیکی بیشتری به خداوند پیدا کند. در روایات دینی نیز به این موضوع تأکید شده است که هنگام دعا، قلبی خالص و توکلی بر خداوند ضروری است. در سوره آل عمران آیه 173 میخوانیم که در زمان ترس و نگرانی، باید به خداوند توکل کنیم و در دعا بسیار پایدار باشیم. وقتی که انسان در شرایط سخت زندگی به خداوند روی میآورد و در دل به او توکل میکند، احساس آرامش و امنیت خواهد کرد. این مسأله میتواند به عنوان راهی برای خروج از دشواریها و تدبیر صحیح در مقابل چالشهای زندگی شناخته شود. یکی از شروط قبولی دعا، انقطاع قلب از غیر خدا و تمام توجه را به او متمرکز کردن است. در دعا باید نه تنها زبان بلکه قلب و روح ما هم مشغول باشد تا دعای ما با صداقت و فروتنی همراه باشد. در واقع، دعا باید به عنوان نشانهای از بندگی و نیاز ما به خداوند تلقی شود؛ زیرا اعتراف به نیاز به خداوند خود یک نوع عبادت است که موجب نزدیکی بیشتر به خدا و افزایش ایمان میشود. بهطور کلی میتوان گفت که دعا و نیایش در زندگی روزمره مسلمانان جایی خاص دارد. روشنی قلب، توقّع از خداوند و اعتماد به او موجب میشود که فرد مجدد شوق خدمت و بندگی را در خود احساس کند. به همین دلیل است که دعا به صورت یک عمل مستمر و مداوم در چهرههای روزمره دعا کنندگان تجلی پیدا میکند. با دعا، انسان تمام وابستگیها و نیازهای خود را از درگاه خداوند میطلبد و جستجوگری برای دستیابی به آرامش با طلب کمک از الهی میباشد که تنها پناهگاه حقیقی انسان است. در پایان، باید تأکید کرد که دعا، بهعنوان یک عمل عبادی، دارای ابعاد عمیق و گرانبهایی است. در واقع، این عمل نه تنها به عنوان ابزاری برای برآورده شدن خواستهها و آرزوها مطرح میشود، بلکه به افراد یادآوری میکند که هیچ چیز در این دنیا بدون اراده الهی نمیتواند اتفاق بیفتد. در نتیجه، دعا باید پیوسته در زندگی انسان جریان داشته باشد و او را به یاد الهی بیندازد تا در برابر مشکلات و چالشهای زندگی تسلیم نشود و همواره امیدوار و پربار باشد.
آیات مرتبط
وَقَالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ ۚ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ
و پروردگارتان گفت: دعوتم کنید تا شما را پاسخ دهم. قطعاً کسانی که از عبادت من تکبر میورزند، به جهنم خواهند رفت.
غافر : 60
وَلِلَّهِ الأَسْمَاءُ الْحُسْنَى فَادْعُوهُ بِهَا ۖ وَذَرُوا الَّذِينَ يُلْحِدُونَ فِي أَسْمَائِهِ ۚ سَيُجْزَوْنَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ
و برای خداوند نامهای نیکو است، پس او را با آنها بخوانید و کسانی را که در نامهای او انکار میکنند، رها کنید، ای آنها که میکشند.
اعراف : 180
الَّذِينَ قَالَ لَهُمُ النَّاسُ إِنَّ النَّاسَ قَدْ جَمَعُوا لَكُمْ فَاخْشَوْهُمْ فَزَادَهُم إِيمَانًا وَقَالُوا حَسْبُنَا اللَّهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ
کسانی که به آنها مردم گفتند: مردم برای رویارویی با شما جمع شدهاند، پس از آن ترسیدید، با ایمان خود افزودند و گفتند: خداوند ما کافی است و او بهترین قاصد است.
آل عمران : 173
داستانی دلنشین
روزی یکی از دوستانم به من گفت که احساس میکند دعاهایش به خداوند نمیرسند. تصمیم گرفتیم با هم به مسجد برویم و دعا کنیم. در آنجا وقتی به سجده رفتیم و با تمام وجود از خداوند طلب کردیم، احساس آرامش و خلوص قلب کردیم. از آن روز به بعد، همیشه به یاد داشتیم که دعا باید با نیت خالص و روحی آرام باشد.