پاسخ قرآن
سپری کردن زمان در مسیر امور الهی، نه تنها یک تکلیف دینی، بلکه راهی برای دستیابی به آرامش درونی و معنای عمیقتر زندگی است. قرآن کریم به ما نشان میدهد که هدف اصلی آفرینش انسان، بندگی و پرستش خداوند است؛ چنانکه در سوره ذاریات آیه 56 میفرماید: «و جن و انس را نیافریدم جز برای آنکه مرا بپرستند.» این آیه، چراغ راهی است که تمام زندگی ما را روشن میکند و یادآور میشود که هر لحظه از عمر ما میتواند فرصتی برای تقرب به خداوند باشد. اختصاص زمان به امور الهی به معنای کنار گذاشتن دنیا و زندگی نیست، بلکه به معنای رنگ خدایی بخشیدن به تمام جنبههای زندگی است. یکی از اساسیترین ستونهای اختصاص زمان به امور الهی، اقامه نماز است. نماز، ستون دین و نقطه اتصال بنده به پروردگارش است. پنج نوبت نماز در طول شبانهروز، فرصتی منظم و متمرکز برای یاد خداوند فراهم میآورد. در سوره عنکبوت آیه 45، خداوند میفرماید: «آنچه را از کتاب (قرآن) به تو وحی شده، بخوان و نماز را برپا دار، که نماز (انسان را) از زشتیها و گناه باز میدارد، و یاد خدا بزرگتر است، و خداوند آنچه را انجام میدهید، میداند.» این آیه نه تنها به اهمیت اقامه نماز تأکید میکند، بلکه بیان میدارد که نماز وسیلهای برای پاکی روح و دوری از گناهان است. هر رکعت نماز، دعوتی است به تأمل، خشوع و حضور قلب در محضر حق. وقتی با تمام وجود در نماز حاضر میشویم، گویی زمان متوقف میشود و ما در فضایی روحانی غرق میشویم که قوای معنوی ما را تقویت میکند. علاوه بر نمازهای واجب، نمازهای نافله نیز فرصتهای بینظیری برای افزودن به ذخیره معنوی و برقراری ارتباط عمیقتر با خالق هستند. پس از نماز، ذکر و یاد دائمی خداوند (ذکرالله) یکی دیگر از راههای مهم برای الهی کردن زمان است. ذکر تنها به گفتن «لا اله الا الله» یا «سبحان الله» محدود نمیشود، بلکه شامل هرگونه یاد خدا در گفتار، کردار و پندار است. این یاد میتواند در قالب تلاوت قرآن، دعا، تفکر در آفرینش، یا حتی شکرگزاری برای نعمتهای بیشمار الهی باشد. قرآن در آیات متعدد به اهمیت ذکر تأکید میکند؛ از جمله آیه 45 سوره عنکبوت که «وَلَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ» (و یاد خدا بزرگتر است) را بیان میدارد. ذکر میتواند در حین انجام کارهای روزمره، در ترافیک، در حین آشپزی، یا حتی قبل از خواب صورت گیرد. با مداومت بر ذکر، قلب انسان به آرامش میرسد و روح او تغذیه میشود، همانطور که در سوره رعد آیه 28 آمده: «أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» (آگاه باشید که دلها تنها با یاد خدا آرام میگیرند). این آرامش به ما کمک میکند تا در مواجهه با چالشها صبورتر باشیم و با دیدی مثبتتر به زندگی بنگریم. انفاق و کمک به نیازمندان (فی سبیل الله) بخش جداییناپذیری از اختصاص زمان به امور الهی است. قرآن بارها به اهمیت انفاق در راه خدا تأکید کرده است. انفاق تنها به معنای بخشش مالی نیست، بلکه شامل صرف وقت، دانش، مهارت و انرژی در راه خدمت به خلق خدا نیز میشود. کمک به یتیمان، دستگیری از بینوایان، عیادت بیماران، آموزش جاهلان، و حمایت از مظلومان، همگی از مصادیق انفاق در راه خدا هستند. در سوره بقره آیه 261، خداوند مَثَل کسانی که اموالشان را در راه خدا انفاق میکنند را اینگونه بیان میدارد: «مَثَل (صدقات) کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق میکنند، همانند دانهای است که هفت خوشه برویاند که در هر خوشه، صد دانه باشد؛ و خداوند برای هر کس که بخواهد (و شایستگی داشته باشد) چند برابر میکند؛ و خداوند گشایشگر داناست.» این آیه نشان میدهد که انفاق نه تنها برکت دنیوی و اخروی دارد، بلکه زمان صرف شده برای این کار نیز پاداشی چند برابر خواهد داشت. وقتی به دیگران کمک میکنیم، در واقع به خودمان کمک کردهایم تا به منبع خیر و برکت الهی نزدیکتر شویم. طلب علم و دانش نیز یکی از مهمترین راههای صرف زمان در امور الهی است. جستجوی علم، از نظر اسلام، عبادت محسوب میشود. این علم شامل علوم دینی برای شناخت بهتر خداوند و احکام او، و نیز علوم دنیوی برای خدمت به بشریت و آبادانی زمین میشود. پیامبر اکرم (ص) فرمودهاند: «طلب العلم فریضه علی کل مسلم» (طلب علم بر هر مسلمانی واجب است). صرف زمان برای مطالعه قرآن، حدیث، سیره ائمه، و نیز علوم روز، به ما کمک میکند تا جهانبینی عمیقتری پیدا کنیم و با درک بیشتری به وظایف الهی خود عمل کنیم. هر قدمی که برای یادگیری برمیداریم، ما را به حقیقت نزدیکتر کرده و ابزارهای بهتری برای خدمت به خالق و مخلوق فراهم میآورد. این گونه دانشاندوزی، نه تنها برای خودمان مفید است، بلکه میتواند راهنمای دیگران نیز باشد و سدّ جهل را بشکند. اخلاق نیکو و خدمت به خلق نیز جزو امور الهی محسوب میشود. پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «أَفضَلُ الأعمالِ أحمَدُها عاقِبَةً» (بهترین اعمال، نیکوترین آنها از نظر نتیجه است). رفتار خوب با والدین، همسایگان، دوستان، و حتی غریبهها، بخش عظیمی از دینداری است. عفو و گذشت، صبر و شکیبایی، صداقت و امانتداری، همگی صفاتی هستند که یک مسلمان باید در خود پرورش دهد و این پرورش نیاز به صرف زمان و تمرین دارد. هر عمل نیکی که با نیت خالص برای رضای خداوند انجام شود، در ترازوی اعمال الهی قرار میگیرد. حتی لبخند زدن به روی برادر ایمانی، یا برداشتن سنگی از سر راه مردم، میتواند عبادت محسوب شود. زمانی که ما برای اصلاح روابطمان، برای گوش دادن به مشکلات دیگران، و برای همدردی با آنها صرف میکنیم، در حقیقت در مسیر الهی گام برداشتهایم. در نهایت، تفکر و تدبر در آفرینش و نعمات الهی نیز از مصادیق صرف زمان در امور الهی است. قرآن بارها انسانها را به تفکر در آیات الهی در آفاق و انفس دعوت میکند. مشاهده زیباییهای طبیعت، شگفتیهای بدن انسان، و نظم بینظیر جهان هستی، میتواند ما را به عظمت و حکمت خداوند رهنمون سازد. این تفکر باعث افزایش ایمان و شکرگزاری میشود و نگاه ما را به زندگی تغییر میدهد. وقتی با دیدی الهی به پدیدههای اطرافمان مینگریم، تمام هستی برای ما تبدیل به تابلویی از عظمت خالق میشود و هر لحظه را میتوانیم با تأمل در این نشانهها به امور الهی اختصاص دهیم. به طور خلاصه، اختصاص زمان به امور الهی به معنای زیستنی آگاهانه و هدفمند است که در آن هر فعالیت روزمره میتواند با نیت خالص، تبدیل به عبادتی بزرگ شود. این شامل انجام عبادات واجب، ذکر دائم، کمک به خلق، کسب علم، و تفکر در آفرینش میشود. این رویکرد به زندگی، نه تنها زمان ما را پربرکت میکند، بلکه به ما آرامش و رضایت واقعی میبخشد و ما را برای حیات اخروی آماده میسازد. به یاد داشته باشیم که خداوند، زمان اندکی را در این دنیا به ما هدیه داده و خردمند کسی است که این سرمایه گرانبها را در راه جاودانگی و رضای الهی صرف کند.
آیات مرتبط
وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ
و جن و انس را نیافریدم جز برای آنکه مرا بپرستند.
ذاریات : 56
اتْلُ مَا أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنَ الْكِتَابِ وَأَقِمِ الصَّلَاةَ ۖ إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَىٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنكَرِ ۗ وَلَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ ۗ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ
آنچه را از کتاب (قرآن) به تو وحی شده، بخوان و نماز را برپا دار، که نماز (انسان را) از زشتیها و گناه باز میدارد، و یاد خدا بزرگتر است، و خداوند آنچه را انجام میدهید، میداند.
عنکبوت : 45
مَّثَلُ الَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنبَتَتْ سَبْعَ سَنَابِلَ فِي كُلِّ سُنبُلَةٍ مِّائَةُ حَبَّةٍ ۗ وَاللَّهُ يُضَاعِفُ لِمَن يَشَاءُ ۗ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ
مَثَل (صدقات) کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق میکنند، همانند دانهای است که هفت خوشه برویاند که در هر خوشه، صد دانه باشد؛ و خداوند برای هر کس که بخواهد (و شایستگی داشته باشد) چند برابر میکند؛ و خداوند گشایشگر داناست.
بقره : 261
داستانی دلنشین
روزی در شهری بزرگ، تاجری ثروتمند زندگی میکرد که تمام وقتش صرف گردآوری مال و توسعه تجارتش میشد. او چنان در کار دنیا غرق بود که کمتر به یاد امور معنوی و پروردگارش میافتاد. روزی درویشی دانا و سالخورده به دیدار او آمد. تاجر با غرور، انبارهای پر از کالایش را به درویش نشان داد و گفت: «ای دانا، در مورد این همه ثروت و کامیابی چه میاندیشی؟» درویش با لبخندی آرام پاسخ داد: «ای فرزند، چه فایدهای دارد گنجی که نمیتوانی آن را با خود ببری وقتی از دنیا میروی؟ ثروت حقیقی آن است که پیشاپیش بفرستی، اعمال صالح و بندگی خالصانه، زیرا تنها همینها در سفر به سوی پروردگار ماندگارند. وقت خود را صرف جمعآوری آن ثروت کن، که داراییهای دنیا پشت سر میمانند.» تاجر از این سخن به فکر فرو رفت و از آن پس، بخشی از زمان و دارایی خود را به کارهای خیر، ذکر و یاد خدا، و طلب دانش اختصاص داد، و آرامشی یافت که هرگز در میان ثروتش حس نکرده بود.