چگونه می‌توان در دنیای پر از ظلم، ایمان را حفظ کرد؟

در دنیایی که هر روز شاهد جلوه‌های مختلف ظلم و ستم هستیم، حفظ ایمان می‌تواند یکی از بزرگترین چالش‌های روحی و معنوی باشد. اما قرآن کریم، که کتاب هدایت و نور است، راهکارهای عملی و بنیادینی را برای مواجهه با این چالش‌ها ارائه می‌دهد. ایمان واقعی نه تنها در آرامش، بلکه در طوفان‌ها و دشواری‌ها نیز محک می‌خورد و با استواری در برابر ظلم، ریشه‌دارتر و عمیق‌تر می‌شود. حفظ ایمان در چنین شرایطی نیازمند فهم عمیق اصول قرآنی و به‌کارگیری مداوم آن‌ها در زندگی است. اولین و شاید مهم‌ترین گام، پناه بردن به صبر و نماز است. قرآن کریم در سوره بقره، آیه ۱۵۳ می‌فرماید: "يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ ۚ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ" یعنی "ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از صبر و نماز یاری جویید؛ قطعاً خدا با صابران است." صبر در اینجا به معنای تحمل منفعلانه نیست، بلکه مقاومتی فعال و آگاهانه در برابر سختی‌هاست. صبر یعنی دل از یاد خدا تهی نکردن، حتی زمانی که فشارها از هر سو وارد می‌شوند. این صبر، یک نیروی درونی است که به انسان اجازه می‌دهد در مقابل طغیان‌های خارجی، آرامش و ثبات خود را حفظ کند. نماز، ستون دین و نقطه اتصال مستقیم بنده با پروردگار است. در لحظات ناامیدی و خفقان ناشی از ظلم، نماز تسکینی برای جان‌های آشفته و منبعی از قدرت برای قلب‌های مؤمن است. از طریق نماز، انسان می‌تواند بار سنگین یأس و نومیدی را از دوش بردارد و با خالق هستی ارتباط برقرار کند و از او مدد جوید. این ارتباط مستمر، به انسان یادآوری می‌کند که تنها نیست و قدرتی بالاتر همواره ناظر و حامی اوست که هیچ ستمی از دید او پنهان نمی‌ماند. با ایستادن در برابر پروردگار و نجوا با او، انسان نه تنها آرامش می‌یابد، بلکه بینش جدیدی نسبت به موقعیت خود و وعده‌های الهی پیدا می‌کند. گام دوم، توکل واقعی بر خداوند است. در مواجهه با ظلم، گاهی انسان احساس ناتوانی و بی‌قدرتی می‌کند، گویی در گرداب حوادث گرفتار شده است. اما قرآن به مؤمنان می‌آموزد که "وَمَن يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ ۚ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ ۚ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْرًا" (طلاق، آیه ۳) یعنی "و هر کس بر خدا توکل کند، خدا او را کافی است. قطعاً خدا کار خود را به انجام می‌رساند. به‌راستی خدا برای هر چیزی اندازه‌ای قرار داده است." توکل به این معنا نیست که دست از تلاش برداریم یا منفعل باشیم، بلکه یعنی با وجود تلاش و جدیت، نتیجه را به خداوند بسپاریم و باور داشته باشیم که او بهترین سرانجام را رقم خواهد زد، حتی اگر ما در ظاهر آن را نفهمیم یا حکمت پشت آن را درک نکنیم. این باور عمیق، مانع از فروپاشی روحی در برابر بی‌عدالتی‌ها می‌شود، زیرا فرد مطمئن است که هیچ قدرتی در برابر اراده الهی تاب مقاومت ندارد و هر چه پیش آید، خیری در آن نهفته است یا به سمت خیر می‌رود. توکل به انسان توانایی می‌دهد که در سخت‌ترین شرایط، آرامش درونی خود را حفظ کند و از اضطراب و ترس رها شود. سومین راهکار، یادآوری ماهیت دنیوی و زودگذر بودن آن است. قرآن بارها به این نکته اشاره می‌کند که زندگی دنیا فانی و گذران است و آخرت، سرای ابدی و حقیقی است. در سوره عنکبوت، آیه ۲ می‌فرماید: "أَحَسِبَ النَّاسُ أَن يُتْرَكُوا أَن يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا يُفْتَنُونَ" یعنی "آیا مردم پنداشته‌اند همین که بگویند: 'ایمان آوردیم'، رها می‌شوند و مورد آزمایش قرار نمی‌گیرند؟" این آیه به ما یادآوری می‌کند که امتحان و ابتلا، بخشی جدایی‌ناپذیر از مسیر ایمان است. ظلم و ستم در واقع ابزارهایی برای آزمایش و پالایش ایمان ما هستند؛ آنها نشان می‌دهند که آیا ایمان ما صرفاً یک ادعا است یا ریشه‌های عمیقی در قلب ما دارد. با این دیدگاه، نه تنها از ظلم دلسرد نمی‌شویم، بلکه آن را فرصتی برای تقویت و تثبیت ایمان خود می‌بینیم و می‌دانیم که سختی‌های این دنیا هرگز با پاداش ابدی آخرت قابل مقایسه نیستند. این درک از فانی بودن دنیا، فشار ناشی از مصائب را کاهش می‌دهد و چشم‌انداز انسان را از افق‌های تنگ دنیوی به وسعت بی‌انتهای آخرت گسترش می‌دهد. چهارم، استقامت و پایداری بر حق است. خداوند در سوره هود، آیه ۱۱۲ به پیامبر و مؤمنان دستور می‌دهد: "فَاسْتَقِمْ كَمَا أُمِرْتَ وَمَن تَابَ مَعَكَ وَلَا تَطْغَوْا ۚ إِنَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ" یعنی "پس استقامت کن، همان‌گونه که فرمان یافته‌ای، و هر کس که با تو توبه کرده است؛ و سرکشی نکنید، زیرا او به آنچه می‌کنید بیناست." استقامت به معنای ثبات قدم در راه حق، حتی در برابر شدیدترین فشارها و تهدیدات است. این استقامت نه تنها ایمان فردی را حفظ می‌کند، بلکه می‌تواند الهام‌بخش دیگران نیز باشد و جرقه‌های امید را در دل‌های ناامید روشن کند. یادآوری این نکته که خداوند بینا و ناظر بر اعمال ماست، به ما قدرت می‌دهد که در هر شرایطی بر پیمان خود با او وفادار بمانیم و از مسیر عدل و حق منحرف نشویم. استقامت به معنای عدم تسلیم در برابر باطل و حفظ هویت ایمانی در محیطی است که ممکن است ارزش‌های ایمانی را به چالش بکشد. پنجم، پرهیز از یأس و ناامیدی. قرآن کریم یأس از رحمت الهی را گناهی بزرگ می‌داند و آن را مختص کافران می‌شمارد. در سوره یوسف، آیه ۸۷ می‌فرماید: "وَلَا تَيْأَسُوا مِن رَّوْحِ اللَّهِ ۖ إِنَّهُ لَا يَيْأَسُ مِن رَّوْحِ اللَّهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْكَافِرُونَ" یعنی "و از رحمت خدا نومید مباشید، زیرا جز گروه کافران، هیچ کس از رحمت خدا نومید نمی‌شود." حتی در اوج تاریکی و ستم، باید نور امید به عدالت الهی و گشایش را در دل زنده نگه داشت. این امید، محرکی برای ادامه مبارزه و مقاومت است و نمی‌گذارد ظلم، ایمان را از ما سلب کند. امید به فرج و گشایش، نیرویی است که مؤمن را در برابر فشارهای روحی مقاوم می‌سازد و اجازه نمی‌دهد که سختی‌ها، او را به سمت کفر و ناتوانی بکشاند. ششم، همبستگی و حمایت از یکدیگر. قرآن به مؤمنان دستور می‌دهد که "تَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَىٰ وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ" (مائده، آیه ۲) یعنی "و در نیکوکاری و پرهیزکاری به یکدیگر یاری کنید و در گناه و ستمکاری یاری ندهید." در مواجهه با ظلم، وجود یک جامعه ایمانی قوی که اعضایش از یکدیگر حمایت می‌کنند و یکدیگر را به صبر و حق توصیه می‌کنند، بسیار حیاتی است. این همبستگی، پناهگاهی در برابر فشارها و منبعی از قوت برای حفظ ایمان است. معاشرت با افراد باایمان و صالح، به انسان یادآوری می‌کند که تنها نیست و دیگران نیز در مسیر مشابهی گام برمی‌دارند و می‌توانند به یکدیگر قوت قلب و راهنمایی بدهند. این تعاملات مثبت، مانع از احساس تنهایی و انزوا می‌شود که می‌تواند ایمان را تضعیف کند. در نهایت، حفظ ایمان در دنیای پر از ظلم، یک سفر مداوم است که نیازمند خودسازی، یادآوری دائمی آموزه‌های قرآنی و عمل به آن‌هاست. این راه، نه تنها ایمان را حفظ می‌کند، بلکه آن را به درجه‌ای از کمال می‌رساند که هیچ ظلمی نمی‌تواند آن را متزلزل کند. ایمان قوی، مانند ریشه‌های محکم درختی است که در برابر شدیدترین طوفان‌ها نیز استوار می‌ماند و ثمر می‌دهد؛ این ایمان نه تنها در برابر ظلم پایداری می‌کند، بلکه می‌تواند نور امید و عدالت را در دل جامعه بپراکند و به تغییرات مثبت کمک کند. با توکل بر خدا، صبر و استقامت، می‌توانیم در دنیای پر از ناملایمات، ایمان خود را نه تنها حفظ کنیم، بلکه آن را قوی‌تر از پیش سازیم.