پاسخ قرآن
تفکر و تعمق در آیات قرآن و آفرینش الهی از جمله مباحثی است که در متون دینی بهویژه در قرآن کریم، بارها به آن اشاره شده است. این موضوع نهتنها به عنوان یک فعالیت ذهنی، بلکه به عنوان بخشی از عبادت و شناخت خداوند مطرح میباشد. در قرآن کریم، دعوت به اندیشیدن و تفکر در آیات خدا و آفرینش او بهوضوح به چشم میخورد و این موضوع یا دعوت به تفکر در تعدادی از آیات مشهود شده است. یکی از آیات مهمی که در این زمینه قابل توجه است، آیه 191 سوره آل عمران میباشد: "إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لَآيَاتٍ لِّأُولِي الأَلْبَابِ". در این آیه، خداوند به مخلوقات انسان یادآور میشود که در خلقت آسمانها و زمین و همچنین در تغییرات شب و روز، نشانههایی وجود دارد که فقط برای خردمندان قابل درک است. این نشانهها به ما یادآور میشود که انسان باید در مورد جهان پیرامون خود فکر کند و از آنها استنباطهای عمیقتری داشته باشد. به عبارت دیگر، این آیه به ما این پیام را میدهد که یکی از وظایف اساسی ما به عنوان مخلوق، تفکر و تدبر در آیات الهی و مخلوقات خداوند است. این تفکر و تدبر، فرایند شناخت حقیقی خداوند و حیات در دنیای مادی و معنوی را تسهیل میکند. در واقع، طبق این آیه، تفکر در خلقت در راستای شناخت خداوند و فهم عمیقتری از مخلوقات او است. خداوند به ما یادآوری میکند که باید به این نعمتها و نشانهها توجه کنیم و از آنها برای درک عمیقتر خداوند و ارتباط نزدیکتر با او استفاده کنیم. علاوه بر سوره آل عمران، در سوره انعام نیز به نوعی مشابه، دعوت به تفکر و تعمق وجود دارد. آیه 50 سوره انعام میفرماید: "قُلْ لا أَقُولُ لَكُمْ عِندِي خَزَائِنُ اللَّهِ وَلَا أَعْلَمُ الْغَيْبَ وَلَا أَقُولُ إِنِّي مَلَكٌ ۖ إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا يُوحَى إِلَيَّ". در اینجا نیز تاکید شده که دانش حقیقی و وحی الهی، منبع اصلی هر گونه شناخت و آگاهی است. این آیه بهطور خاص به پیامبر اسلام (ص) اشاره دارد که به پیروان خود اعلام میکند که او تنها از طریق وحی الهی، اطلاعات و شناختی را که دارد، به دست میرساند. نتیجهگیری از این آیه حاکی از آن است که تفکر و تدبر بهویژه در زمینه شناخت خداوند و مخلوقات او، یک فرایند وحیانی و الهی است. همچنین، بر اساس این آیات، مشخص میشود که تفکر و تدبر در آفرینش نه تنها یک فعالیت فکری است، بلکه بهعنوان یک شکل از عبادت نیز مطرح است. به همین دلیل، انسانها باید به تفکر در آفرینش بپردازند تا از شناخت خداوند بهرهمند شدند و به توحید و نزدیکتر و در ارتباط عمیقتری با خداوند قرار گیرند. به نظر میرسد که یکی از ارکان اصلی دین اسلام، دعوت به تفکر و تدبر در خلقت است. در دینی که انسان را به خردورزی و علم آموزی دعوت میکند، میتوان این دیدگاه را یافت که هر فعالیت علمی و تحقیقی که در راستای شناخت عالم و خداوند باشد، نوعی عبادت به حساب میآید. این تفکر نهتنها زندگی روحی و معنوی انسان را غنی میکند، بلکه بر زندگی اجتماعی، اخلاقی، و فرهنگی او نیز تاثیری عمیق میگذارد. از این منظر، علم و دانش نیز به عنوان ابزاری جهت نزدیک شدن به خداوند و شناخت آفرینش او تلقی میشود. انسانها با اندیشیدن در مورد آفرینش و دنیا، از لحاظ روحی و معنوی به تعالی میرسند و چه بسا با این کار، خداوند را بهتر بشناسند و به او نزدیکتر شوند. این مفهوم میتواند بهعنوان یک راهنمایی بسیار موثر در زندگی روزمره انسانها آمریکند که آنها را به تفکر در مورد جهان پیرامون خود و همچنین نحوه ارتباط با خداوند تشویق کند. بدین ترتیب، قرآن کریم در واقع نهتنها کتابی است برای عبادت، بلکه راهی برای تقویت و ارتقای شناخت انسان از خود و خدایش نیز بهشمار میرود. در نهایت، میتوان گفت که قرآن کریم با تاکید بر تفکر و تعمق در آفرینش، نهتنها انسان را به عبادت دعوت میکند، بلکه به او میآموزد که چطور باید در جستجوی حقیقت و شناخت خداوند باشد. همچنین، این تفکر میتواند چراغ راهی باشد برای انسانها تا با تمام وجود در پی درک عمیقتری از آفرینش الهی و وجود خداوند برآیند.
آیات مرتبط
إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لَآيَاتٍ لِّأُولِي الأَلْبَابِ
اینکه در آفرینش آسمانها و زمین و اختلاف شب و روز نشانههایی است برای خردمندان.
آل عمران : 191
قُلْ لا أَقُولُ لَكُمْ عِندِي خَزَائِنُ اللَّهِ وَلَا أَعْلَمُ الْغَيْبَ وَلَا أَقُولُ إِنِّي مَلَكٌ ۖ إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا يُوحَى إِلَيَّ
بگو: من به شما نمیگویم که نزد من خزائن خداوند است و نه غیب را میدانم و نه میگویم که من فرشتهای هستم؛ من تنها از آنچه به من وحی میشود پیروی میکنم.
انعام : 50
داستانی دلنشین
روزی تابش آفتاب بر روی دشت، افکاری در ذهن یاسر می پراکند. او به فکر آفرینش و خالق آن بود. با خود گفت: "آیا این همه زیبایی و نظم به تصادف ایجاد شده است؟" حال که به آیات قرآن در زندگی خود بیشتر توجه میکرد، دریافت که تفکر در آفرینش علاوه بر الهامپذیری، عبادت نیز به شمار میرود. یاسر تصمیم گرفت که با نگاهی جدید به جهان نگریسته و در هر زیبایی نشانهای از خدا جستجو کند. او با قلبی شکرگزار از خالق جهان، به عبادت و شکرگذاری به سراغ نماز رفت.