آیا خدا با رنج‌های من آشناست؟

بدون تردید، پاسخ به این پرسش که «آیا خداوند با رنج‌های من آشناست؟» با قاطعیت «بله» است. قرآن کریم به وضوح و با بیانی دلنشین بر جامعیت علم الهی و حضور بی‌واسطه او در تمام جنبه‌های هستی، از جمله عمیق‌ترین و پنهان‌ترین رنج‌های انسان، تأکید می‌کند. خداوند متعال نه تنها از رنج‌های ظاهری و مشهود ما آگاه است، بلکه حتی نجواهای درونی دل، دلتنگی‌ها، ترس‌ها و دردهایی که بر زبان نمی‌آوریم و شاید کسی هم از آن‌ها باخبر نباشد را نیز می‌داند. این دانش الهی، دانشی سرد و منفعل نیست، بلکه همراه با رحمت، شفقت و عنایت است. قرآن بارها و بارها به این حقیقت اشاره می‌کند که خداوند علیم، خبیر، بصیر و سمیع است؛ او که همه چیز را می‌داند، به همه چیز آگاه است، همه چیز را می‌بیند و همه چیز را می‌شنود. در سوره ق، آیه ۱۶، خداوند می‌فرماید: «وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ وَنَعْلَمُ مَا تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ ۖ وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ» (و ما انسان را آفریدیم و می‌دانیم که نفس او چه وسوسه‌ای به او می‌کند، و ما از رگ گردن به او نزدیک‌تریم). این آیه به روشنی بیان می‌کند که نه تنها خداوند از افکار و وسوسه‌های درونی ما باخبر است، بلکه حضور او در زندگی ما از هر نزدیکی مادی نیز فراتر می‌رود. این نزدیکی به معنای آگاهی کامل و لحظه به لحظه از تمام وجود ما، از جمله دردهای جسمی و روحی ماست. تصور کنید دردی عظیم به جان شما افتاده است، خواه از جنس از دست دادن عزیزی باشد، یا بیماری لاعلاجی که توان شما را گرفته، یا مشکلات مالی کمرشکن، یا حتی احساس تنهایی و بی‌کسی در میان انبوهی از جمعیت. در چنین لحظاتی، ذهن انسان ممکن است به این سمت برود که آیا کسی در این دنیا مرا درک می‌کند؟ آیا کسی هست که عمق این درد را بفهمد؟ قرآن به ما اطمینان می‌دهد که بله، یک وجود هست که بی‌نهایت آگاه و داناست، و او خداوند است. او نه تنها می‌داند چه بر ما می‌گذرد، بلکه حکمت و مصلحتی نیز در پس هر رنجی می‌بیند. رنج‌ها در دیدگاه قرآنی، صرفاً عذاب نیستند، بلکه می‌توانند آزمایشی برای پالایش روح، وسیله‌ای برای بخشش گناهان، یا نردبانی برای ارتقاء درجه ایمان و صبر باشند. در سوره بقره، آیه ۱۵۵، می‌خوانیم: «وَلَنَبْلُوَنَّكُم بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ ۗ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ» (و قطعاً شما را با چیزی از ترس و گرسنگی و کمبود اموال و جان‌ها و ثمرات، آزمایش می‌کنیم؛ و به صابران بشارت بده). این آیه نشان می‌دهد که آزمایش‌ها بخشی از سنت الهی هستند و خداوند از کم و کیف این آزمایش‌ها و تأثیر آن‌ها بر ما کاملاً آگاه است. این آگاهی مطلق الهی، منبع آرامش و امید برای مؤمنان است. وقتی می‌دانیم که خالق هستی، کسی که بر تمام جزئیات عالم مسلط است، از درد ما خبر دارد، این حس تنهایی و درماندگی جای خود را به اطمینان می‌دهد. این اطمینان که دردهای ما بی‌پاسخ نمی‌مانند، اشک‌های ما بیهوده ریخته نمی‌شوند، و دعاهایمان شنیده می‌شود. در سوره بقره، آیه ۱۵۳، خداوند می‌فرماید: «يَاأَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ ۚ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ» (ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از صبر و نماز یاری جویید؛ قطعاً خدا با صابران است). این همراهی خداوند با صابران، نتیجه علم و شفقت اوست. او می‌داند که صبر در برابر رنج‌ها دشوار است و به همین دلیل، خود را یار و یاور صابران معرفی می‌کند. علاوه بر این، قرآن به ما نوید می‌دهد که پس از هر سختی، آسانی است. در سوره انشراح، آیات ۵ و ۶، دو بار تکرار می‌شود: «فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا * إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا» (پس قطعا با هر سختی، آسانی است. قطعا با هر سختی، آسانی است). این تکرار نه تنها تأکیدی بر این وعده الهی است، بلکه نشان می‌دهد خداوند از عمق سختی‌ها آگاه است و می‌داند که انسان به چه میزان به این وعده دلگرم‌کننده نیاز دارد. او که از میزان رنج و دشواری خبر دارد، وعده گشایش می‌دهد. با این دیدگاه قرآنی، رنج‌ها دیگر فقط بلا و مصیبت نیستند، بلکه فرصت‌هایی برای تقرب بیشتر به خداوند و درک عمیق‌تر حکمت اویند. وقتی در اوج درد هستیم، به یاد می‌آوریم که خدایی هست که «حسیب» است (حسابگر و کافی)، «شفی» است (شفا دهنده)، «قریب» است (نزدیک) و «مجیب» است (اجابت کننده). او از تمام جزئیات رنج ما باخبر است و بهترین راه حل را برای ما می‌داند. این دانش الهی نه تنها به معنای آگاهی صرف است، بلکه به معنای اراده بر تسکین، جبران، و هدایت به سوی آنچه که برای ما خیر و مصلحت است، می‌باشد. بنابراین، نه تنها خداوند با رنج‌های ما آشناست، بلکه او بهترین همراه، بهترین تسلی‌دهنده و بهترین راهنما در مسیر عبور از این رنج‌هاست. این اطمینان به علم مطلق و رحمت بی‌کران الهی، قدرت تحمل رنج‌ها را افزایش داده و دریچه‌ای از امید را در دل تاریکی‌ها می‌گشاید. این خود بزرگترین نعمت الهی است که در اوج گرفتاری، بدانیم تنها نیستیم و کسی هست که همه چیز را می‌داند و قادر مطلق است بر گره‌گشایی. این درک از علم الهی، به انسان کمک می‌کند تا در برابر سختی‌ها ناامید نشود، بلکه با توکل و دعا، به سمت او بازگردد. او می‌داند که دعاهای پنهان ما، آه و ناله‌های شبانه ما، و حتی سکوت دردمندانه ما، هیچ‌کدام از نگاه نافذ و دانا و شنونده او پنهان نیستند. اوست که بهترین شنونده و داننده‌ترین رازدار است. از این رو، هرگاه احساس رنج و درد کردیم، به جای فرو رفتن در ناامیدی، باید به این آگاهی الهی تکیه کنیم و بدانیم که چشمی بینا و گوشی شنوا ناظر بر احوال ماست و نهایتاً گشایشی از سوی او خواهد آمد، چرا که او به رنج‌هایمان آگاه است و هرگز بندگانش را تنها نمی‌گذارد.