پاسخ قرآن
غیبت یکی از اعمالی است که در قرآن کریم به شدت نکوهش شده است. در سوره حجرات آیه 12، خداوند به مؤمنان توصیه می‌کند که از بسیاری از گمان‌ها بپرهیزند و این توصیه نشان‌دهنده اهمیت روابط انسانی و امانت‌داری است. غیبت به معنای گفتن چیزهایی درباره دیگران است که از آنها ناپسند است و می‌تواند به شخصیت آنها آسیب برساند. این پدیده در جامعه ما در حال حاضر متأسفانه به امری نسبتا شایع تبدیل شده و تأثیرات مخربی بر روابط اجتماعی و فردی انسان‌ها دارد. در این مقاله به بررسی مفهوم غیبت، دلایل، عواقب و روش‌های پیشگیری از آن خواهیم پرداخت. غیبت به عنوان یک عمل اخلاقی، به رفتار ناپسند افراد اشاره دارد که بدون حضور فرد مورد نظر، نظرات منفی، شایعات و گفته‌هایی را مطرح می‌کنند. خداوند در قرآن کریم به شدت نسبت به این عمل هشدار داده و در سوره حج، آیه 60 می‌فرماید که انسان‌ها باید مراقب اعمال خود باشند. این آیات نه تنها بر اهمیت صداقت و امانت‌داری تأکید دارند بلکه نشان‌دهنده پایداری شخصیت انسانی و روابط اجتماعی هستند. در نهایت، غیبت کردن می‌تواند به یک احساس گناه و آزمون روحی برای گوینده منجر شود. دلایل غیبت کردن ممکن است متعدد و متنوع باشند. برخی از افراد به دلیل حسادت یا رقابت، غیبت می‌کنند. حس حسادت می‌تواند باعث شود که افراد به دنبال تخریب اعتبار دیگران باشند تا خود را برتر احساس کنند. علاوه بر این، برخی از افراد، در جستجوی پذیرش اجتماعی، به پخش شایعات و گفتن رازهای دیگران روی می‌آورند. در چنین شرایطی، آنها برای جلب توجه و ایجاد حس برتری در جمع از غیبت استفاده می‌کنند. عواقب غیبت به شدت ویرانگر است و می‌تواند به روابط انسان‌ها آسیب‌های جدی بزند. این عمل به طور مستقیم بر روی اعتبار شخص و حیثیت او تأثیر می‌گذارد. بارها پیش آمده است که غیبت، باعث ایجاد نارضایتی و ناراحتی در درون یک جمع دوستانه یا خانوادگی می‌شود و باعث می‌گردد که روابط دوستانه با مشکلات و تنش‌های جدی مواجه شوند. همچنین، تنش‌های روانی ناشی از غیبت می‌تواند منجر به عدم اعتماد در روابط و حتی انزوا و بی‌اعتمادی به دیگران شود. در حدیثی از پیامبر اکرم (ص)، غیبت تشبیه شده است به خوردن گوشت برادر مرده. این تشبیه زشتی این عمل را به وضوح نشان می‌دهد و مؤمنان را به تقوا و دوری از این عمل ناپسند دعوت می‌کند. نتیجه‌ای که می‌توان از این تشبیه گرفت این است که غیبت نه تنها به لحاظ اخلاقی در زمره گناهان کبیره قرار می‌گیرد، بلکه از لحاظ روحی نیز بر فرد گوینده آثار منفی به همراه دارد. و در نهایت، مفهوم غیبت به عنوان یک عمل ناپسند در متون دینی و اخلاقی اهمیت بالایی دارد و باید همواره مورد توجه قرار گیرد. برای پیشگیری از غیبت و جلوگیری از شیوع آن، می‌توان به چندین روش عمل کرد. نخست، ایجاد آگاهی در جامعه مهم است. باید به افراد آموزش داد که غیبت چیست و چه عواقبی دارد. برگزاری نشست‌ها، کارگاه‌ها و برنامه‌های آموزشی می‌تواند به افزایش آگاهی جامعه کمک کند. دوم، ایجاد یک فرهنگ مثبت در روابط انسانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اگر محیطی که افراد در آن زندگی می‌کنند مبتنی بر احترام و عشق باشد، احتمال غیبت کاهش خواهد یافت. همچنین، افراد باید توانایی خود را در بیان انتقاد مثبت و سازنده تقویت کنند. اگر کسی نقدی دارد، بهتر است آن را در حضور شخص مورد نظر مطرح کند تا مسئله به طور مستقیم حل شود. در نهایت، حفظ آبرو و حیثیت دیگران بر عهده ماست. این وظیفه اخلاقی ماست که نه تنها از غیبت دوری کنیم بلکه در کنار آن به دیگران کمک کنیم تا درک بهتری از این موضوع پیدا کنند. باید سعی کنیم از انتشار شایعات و نظرات منفی خودداری کنیم و به یکدیگر کمک کنیم تا در راه رشد و تعالی روحی و اجتماعی حرکت کنیم. در این مسیر، شناخت عمیق‌تری از خود و دیگری کسب خواهیم کرد و می‌توانیم روابطی محکم‌تر و دوستانه‌تر برقرار کنیم. غیبت نه تنها بر روح انسان اثر منفی می‌گذارد بلکه در روابط اجتماعی نیز تأثیرات مخربی دارد و بنابراین لازم است که همه ما به یکدیگر یادآوری کنیم که از غیبت کردن بپرهیزیم و در عوض به ترویج محبت و دوستی در میان هم‌نوعان خود بپردازیم.
آیات مرتبط
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِّنَ الظَّنِّ ۚ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ ۚ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا يَغْتَب بَّعْضُكُمْ بَعْضًا ۚ أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَن يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ ۗ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۚ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِيمٌ
ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از بسیاری از گمان‌ها بپرهیزید که برخی از گمان‌ها گناه است. و یکدیگر را غیبت نکنید. آیا کسی از شما می‌خواهد گوشت برادرش را مرده بخورد؟ پس آن را انکار می‌کنید. و از خداوند پرهیز کنید. بی‌تردید خداوند توبه‌پذیر و مهربان است.
حجرات : 12
وَإِن كَانَتْ لَكَن مَّضَارَّةً فِي مَعَاشِكُمْ فَاجْتَنِبُوا النَّمِيمَةَ.
و اگر در کسب و کار شما آسیب‌‌رسانی است، از نمیمه پرهیز کنید.
حج : 60
داستانی دلنشین
روزی، مردی در یک مهمانی بود که افراد درباره یکی از حاضران غیبت می‌کردند. او بسیار ناراحت شد، چرا که می‌دانست این عمل نه تنها زشت است بلکه می‌تواند آسیب‌های جدی به روابط دوستانه افراد بزند. پس از مدتی تصمیم گرفت تا این موضوع را به دوستانش یادآوری کند و به آنها گفت: "وقت خود را صرف صحبت درباره دیگران نکنید که این کار باعث زوال دوستی‌ها می‌شود." پس از آن، مهمانی با فضایی دوستانه و دلنشین ادامه یافت.