پاسخ قرآن
احترام به والدین از مهمترین آموزههای دین اسلام است که در آیات قرآن به وضوح تأکید شده است. این آموزهها نهتنها به عنوان یک دستور دینی، بلکه بهعنوان رنگ و بویی از ارزشهای انسانی و اجتماعی که در ساختار خانوادهها و جوامع اسلامی نقش مهمی ایفا میکند، دیده میشود. اهمیت احترام به والدین در جامعه اسلامی از آنجا ناشی میشود که والدین، مؤثرترین نهادهای تربیتی در زندگی فرزندان هستند و تربیت صحیح آنها میتواند پایهگذار انسانهای مؤمن، پاک و نیکوکار باشد. در سورهی اسراء آیه 23، خداوند فرموده است که به والدین نیکی کنید و اگر یکی از آنها یا هر دوی آنها به سن پیری برسند، باید با آنها به طرز شایستهای رفتار کرد و حتی نباید به آنها اف گفت. این آیه نشاندهندهی این است که احترام به والدین، یک وظیفهای است که فرزندان باید به آن پایبند باشند، حتی اگر نظر یا عقیده آنها با والدین متفاوت باشد. این آیه با واژهی «نیکی» که در قرآن به کار رفته است، به ما یادآوری میکند که نحوهی رفتار ما با والدین باید از روی ادب، عشق و احترام باشد. حتی در شرایطی که فرزندان در زمینهای با والدین خود اختلاف نظر دارند، لازم است که این اختلافات به نوعی از احترام و محبت مورد بررسی قرار گیرد. همچنین در سوره لقمان، آیه 14 نیز به این موضوع اشاره شده است که انسان باید نسبت به والدین خود شکرگزار باشد و حتی در صورت اختلاف نظر، باید به خوبی با آنها رفتار کند. این آیه در واقع پیامی قوی از ضرورت قدردانی و بیان محبت نسبت به والدین را مخابره میکند و اهمیت این موضوع را در تربیت اخلاقی فرزندان مورد تأکید قرار میدهد. در این راستا، نهتنها باید به آنها احترام گذاشته شود، بلکه در مجموع باید احساسات و ارزشیابی خود را نسبت به زحمات و تلاشهای والدین در زندگیامان ابراز کنیم. احترام به والدین در اسلام تنها در شرایطی که فرزندان با آنها موافق باشند نیست، بلکه حتی در حالتی که بین آنها اختلاف نظر وجود دارد نیز باید به آداب و احترام عمل کنند. بهطور طبیعی، انسانها در زمینههای مختلف ممکن است دارای اختلاف نظر باشند. این مسئله در بین فرزندان و والدین نیز شایع است و مهمترین نکته این است که حتی وقتی فرزندان نظری متفاوت از والدین دارند، باید به آداب معاشرت و احترام متقابل پایبند باشند. بههمیندلیل، شایسته است که فرزندان در گفتگو و رفتار خود، ادب و احترام را رعایت کنند و از پرخاشگری و بیاحترامی دوری کنند. ایجاد فضای خانوادگی مثبت و محترمانه به نفع هر دوطرف است. والدین باید بهخود این توانمندی را بدهند که نظر فرزندان را شنیده و درک کنند و فرزندان نیز باید سعی کنند نظرات والدین را با احترام بررسی کرده و از آنها بیاموزند. این تعامل بنای یک رابطه سالم است که موجب رشد و تعالی هر دو طرف میشود. احترام به والدین یک نشانهی کمال انسانیت و تربیت صحیح است. این موضوع یک مسئولیت اجتماعی و اخلاقی است که نهتنها به خود فرد، بلکه به جامعه نیز سودمند است. روابط سالم و محترمانه بین نسلها به ایجاد ارتباطات صحیح اجتماعی، اخلاقی و فرهنگی در سطح جامعه منجر میشود. علاوه بر آیات قرآن، احادیث رسول الله (ص) نیز درباره اهمیت احترام به والدین بسیار تأکید کردهاند. در روایتی آمده است: "راضی بودن خداوند در رضایت والدین است و ناراحتی خداوند در ناراحتی والدین است." این حدیث به وضوح بیان میکند که جایگاه والدین در دین اسلام چه قدر محترم و بزرگ است و فرزندان باید همواره این نکته را در نظر داشته باشند. در سایه این آموزهها، چشمانداز حقوق والدین در جامعه اسلامی مستلزم همدلی و احترام متقابل است. یکی از مهمترین نکات در مورد احترام به والدین این است که این احترام تنها مختص به سن خاصی از والدین نیست. بلکه از دوران کودکی تا زمان پیری و حتی پس از آن نیز به طور دائم وجود دارد. در همه مراحل زندگی، فرزندان باید با سعهی صدر، ادب و احترام به والدین خود رفتار کنند. در نهایت، احترام به والدین باید به یک عادت تبدیل شود که فرزندان را به تربیت انسانهایی شایسته و اخلاقی تبدیل کند. در پایان، احترام به والدین تنها یک مسئله دینی نیست، بلکه بخشی از فرهنگ انسانی و اجتماعی هر جامعهای است. این ارزش نهتنها در مفهوم دینی بلکه در زندگی روزمره و تعاملات اجتماعی نیز بارز است. اگر ما به ارزشهای احترام به والدین پایبند باشیم، بهدنبال آن مفاهیم دیگری چون محبت، همدلی و تثبیت روابط اجتماعی در سطح جامعه نیز بهوجود خواهد آمد. بنابراین، هر فرزند مسلمان باید در زندگی روزمرهاش به آموزههای دین اسلام در مورد احترام به والدین پایبند باشد و از آن به عنوان الگویی برای رفتار و تعاملاتش بهرهبرداری کند.
آیات مرتبط
وَقَضَى رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا ۚ إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِندَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلَاهُمَا فَلَا تَقُل لَّهُمَا أُفٍّ وَلَا تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلًۭا كَرِيمًۭا
و پروردگارت فرمان داده است که جز او را نپرستید و به والدین نیکی کنید؛ اگر یکی از آنها یا هر دوی آنها در نزد تو به سالخوردگی برسند، پس به آنها اف نگو و آنها را تار نکن و با آنها سخنی پسندیده بگو.
اسراء : 23
وَوَصَّيْنَا الْإِنْسَانَ بِوَالِدَيْهِ ۚ إِنْ شَكَرْتَ لِي وَلِوَالِدَيْكَ فَإِنَّ عَذَابِي شَدِيدٌ
و ما به انسان سفارش کردیم که به والدین خود نیکی کند. اگر شکرگزاری کنید، من و والدینتان را عذاب نمیکنم.
لقمان : 14
داستانی دلنشین
در یک روز زیبای بهاری، سارا مشغول گفتگو با مادرش بود. آنها در مورد موضوعی متفاوت نظر داشتند و سارا بسیار ناراحت بود. اما به یاد آورد که خداوند در قرآن دستور داده که به والدینش احترام بگذارد. سارا به مادرش گفت: "ببخشید که امروز بیاحترامی کردم، من میخواهم به نظر شما احترام بگذارم." مادرش با لبخند او را در آغوش گرفت و گفت: "تو همیشه عزیز من خواهی بود، حتی اگر نظراتمان متفاوت باشد!"