آیا دعا کردن برای آرزوهای دنیوی اشکال دارد؟

در آموزه‌های غنی و فراگیر قرآن کریم، هیچ ایرادی در دعا کردن برای آرزوها و خواسته‌های دنیوی وجود ندارد، بلکه این امر در بسیاری از موارد مورد ترغیب و تشویق نیز قرار گرفته است. دین اسلام، برخلاف برخی برداشت‌های نادرست، نه تنها زندگی دنیا را به کلی مذمت نمی‌کند، بلکه آن را میدانی برای کسب فضایل و آماده‌سازی برای زندگی اخروی می‌داند. خداوند متعال، خود را به عنوان «وهاب» (بسیار بخشنده) و «رزاق» (روزی‌دهنده) معرفی می‌کند و از بندگانش می‌خواهد که همه نیازهای خود، چه مادی و چه معنوی، را از او طلب کنند. این اصل بنیادین، از جای جای قرآن و سیره پیامبر اکرم (ص) قابل استنباط است. یکی از زیباترین جلوه‌های این permissibility، در آیه ۲۰۱ سوره بقره نمود پیدا می‌کند؛ جایی که خداوند دعایی جامع را به مؤمنان می‌آموزد: «رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ» (پروردگارا! به ما در دنیا نیکی و در آخرت نیکی عطا کن و ما را از عذاب آتش نگاه دار). این آیه به وضوح نشان می‌دهد که طلب «حسنه» (نیکی) در دنیا نه تنها مجاز است، بلکه بخشی از دعاهای مطلوب و مقبول در نزد خداوند است. این حسنه می‌تواند شامل سلامتی، روزی حلال، خانواده‌ای نیکو، آرامش، موفقیت در کسب و کار، دانش سودمند و هر آنچه زندگی دنیوی انسان را بهبود می‌بخشد، باشد. همچنین، در آیه ۲۰۰ همین سوره، خداوند گروهی را مورد عتاب قرار می‌دهد که تنها دعایشان معطوف به دنیاست و از آخرت غافلند: «وَمِنْهُم مَّن يَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا وَمَا لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ خَلَاقٍ» (و از مردم کسانی هستند که می‌گویند: پروردگارا! در دنیا به ما عطا کن، و برای او در آخرت نصیبی نیست). این آیه نشان می‌دهد که اشکال در نفس طلب دنیوی نیست، بلکه در «انحصار» طلب به دنیا و «غفلت مطلق» از آخرت است. به عبارت دیگر، اسلام خواهان تعادل است. دنیا مزرعه آخرت است؛ ابزاری برای رسیدن به کمالات معنوی و اهداف متعالی. ثروت حلال می‌تواند وسیله‌ای برای انفاق، کمک به نیازمندان و ساختن جامعه‌ای بهتر باشد. سلامتی و تندرستی می‌تواند فرصتی برای عبادت بیشتر، خدمت به خلق و کسب دانش باشد. بنابراین، آرزوهای دنیوی وقتی مشروع و پسندیده هستند که با نیت خیر همراه باشند و به عنوان ابزاری برای رضایت الهی و سعادت اخروی به کار گرفته شوند. قرآن کریم در آیه ۳۲ سوره اعراف، صراحتاً از کسانی که زینت‌های پاک و حلال الهی را حرام می‌کنند، انتقاد می‌کند: «قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ» (بگو: چه کسی زینت‌های خدا را که برای بندگانش پدید آورده و روزی‌های پاکیزه را حرام کرده است؟). این آیه مهر تأییدی بر این حقیقت است که بهره‌مندی از نعمت‌های دنیوی، تا زمانی که از راه حلال باشد و به اعتدال و شکرگزاری همراه باشد، نه تنها ایرادی ندارد، بلکه خود نشانه‌ای از لطف الهی است. انبیاء الهی نیز که اسوه‌های کامل بندگی هستند، برای امور دنیوی دعا می‌کردند. حضرت سلیمان (ع) از خداوند حکومتی بی‌نظیر طلب کرد («رَبِّ اغْفِرْ لِي وَهَبْ لِي مُلْكًا لَّا يَنبَغِي لِأَحَدٍ مِّن بَعْدِي»، سوره ص، آیه ۳۵). حضرت زکریا (ع) در سن پیری از خداوند فرزندی نیکو خواست («رَبِّ هَبْ لِي مِن لَّدُنكَ ذُرِّيَّةً طَيِّبَةً»، سوره آل عمران، آیه ۳۸). حضرت ایوب (ع) برای شفای بیماری خود دعا کرد («أَنِّي مَسَّنِيَ الضُّرُّ وَأَنتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِينَ»، سوره انبیاء، آیه ۸۳). این نمونه‌ها به وضوح نشان می‌دهند که طلب خیر و رفع نیاز در دنیا، نه تنها مذموم نیست، بلکه راه و رسم پیامبران و اولیای الهی بوده است. مهم‌ترین نکته در دعای دنیوی، نیت و هدف انسان است. اگر دعای برای رزق بیشتر به منظور کمک به دیگران، توسعه عدالت، یا رسیدن به استقلال مالی برای عبادت خالصانه‌تر باشد، نه تنها اشکالی ندارد، بلکه عین فضیلت است. از سوی دیگر، اگر طلب دنیا صرفاً برای رفاه‌طلبی افراطی، تکبر، یا غفلت از یاد خدا باشد، اینجاست که مشکل ایجاد می‌شود. به عبارت دیگر، مشکل از خود دنیا نیست، بلکه از دلبستگی افراطی و نادرست به آن است. در نهایت، دعا برای آرزوهای دنیوی نه تنها جایز است، بلکه نشانه‌ای از توکل بر خداوند و اقرار به قدرت و کرم اوست. خداوند دوست دارد که بندگانش از او بخواهند و دست نیاز به سوی او دراز کنند. اما این دعا باید همراه با تلاش مشروع و برنامه‌ریزی عقلانی باشد و هرگز نباید منجر به فراموشی هدف اصلی آفرینش، یعنی بندگی خدا و سعادت اخروی شود. تعادل بین دنیا و آخرت، همواره شاه‌کلید موفقیت در زندگی از دیدگاه اسلام است.