پاسخ قرآن
در قرآن کریم، اهمیت والدین به وضوح بیان شده است و بسیاری از آیات بر لزوم احترام و نیکی به آنها تأکید دارد. یکی از مهمترین آیات قرآن در این زمینه، آیه 23 سوره اسراء است که میفرماید: "و پروردگارت فرمان داده است که جز او را نپرستید و به والدین نیکی کنید؛ اگر یکی از آنها یا هر دوی آنها در نزد تو به سالخوردگی برسند، پس به آنها اف نگو و آنها را تار نکن و با آنها سخنی پسندیده بگو." این آیه نشان میدهد که خداوند به والدین در زندگی انسانها اهمیت فراوانی میدهد. در واقع، این آیه یکی از اصول اساسی در آموزش رفتار اخلاقی و روابط خانوادگی در دین اسلام محسوب میشود. والدین، به عنوان مجریان پرورش و تربیت فرزندان، نقش بسیار مهمی در شکلگیری شخصیت و رفتار فرزندان دارند. از این رو، توجه و احترام به آنها نه تنها یک وظیفهی دینی بلکه یک اصل انسانی نیز محسوب میشود. بسیاری از آموزههای دینی نشاندهنده این واقعیت هستند که نیکی به والدین میتواند سرنوشت انسانها را تحت تأثیر قرار دهد. در فرهنگ اسلامی، بر این باور هستند که دعای والدین برای فرزندان دارای اثرات مثبت و برکتهای خاصی است. از این رو، فرزندان باید همواره با محبت و احترام به والدین رفتار کنند و آنها را خوشنود سازند. این مسئله تنها مختص به دین ما نیست و در بسیاری از فرهنگها و سنتهای دیگر نیز والدین در جایگاه والایی قرار دارند. احترام به والدین نهتنها در قانون دین بلکه در اخلاقیات اجتماعی نیز نقش مهمی را ایفا میکند. در حدیثی از پیامبر اکرم (ص) آمده است که دعای والدین در حق فرزندان به آسمان میرود و به خداوند نزدیک میشود و با شفاعت آنها، دعاها قبول میشود. بر این اساس، فرزندان باید توجه ویژهای به والدین خود داشته باشند و در تمام مراحل زندگی، منبع محبت و احترام نسبت به آنها باشند. در واقع، در روایتهای دینی اشاره شده که نیکی به والدین موجب طول عمر و خیر و برکت در زندگی خواهد شد. احترام به والدین تنها به معنای بیان محبت و احترام کلامی نیست، بلکه باید به صورت عملی نیز در زندگی روزمره نشان داده شود. فرزندان میبایست در زمانهایی که والدین در شرایط سختی قرار دارند، حمایت و همدلی لازم را ارائه دهند. این حمایت میتواند به اشکال مختلف، از جمله مراقبت فیزیکی و عاطفی، نشان داده شود. همچنین در فرهنگ ما، پدیده خویشاوندی و احساس تعلق به خانواده بینهایت ارزشمند است و فرزندان باید این احساس را در خود تقویت کنند. در آیات دیگر قرآن کریم نیز به اهمیت والدین اشاره شده است. خداوند در آیه 14 سوره لقمان میفرماید: "و ما به انسان وصیت کردهایم به والدینش. و اگر آن دو شما را مجبور کنند که چیزی را که در آن نشانی از من نیست شریک من قرار دهی، آن دو را اطاعت نکنید. به سوی من بازگشت شماست و من به شما خبر میدهم که چه کردهاید." این آیه به وضوح نشاندهندهی این مسئله است که سرپیچی از دستورات والدین در صورتی مجاز است که با اصول دین در تضاد باشد. علاوه بر این، در فرهنگ اسلامی اعطای نیکی به والدین معیاری برای ارزیابی فضائل و خوبیهای انسانها تلقی میشود. به همین دلیل، انسانهایی که به والدین خود نیکی میکنند به عنوان اشخاصی با روحیات نیکو و رفتارهای مطلوب شناخته میشوند. در واقع، بعد اجتماعی این مبحث نشاندهندهی آن است که رفتار فرد در محیط خانوادگی میتواند اثرات عمیقتری بر روی جامعه و روابط اجتماعی او داشته باشد. به علاوه، باید به این نکته توجه کنیم که والدین همواره در موقعیتهای متفاوت قرار دارند و رفتار فرزندان باید در هر شرایطی با درک و محبت انجام شود. برخی از والدین در سالهای پیری ممکن است مشکلات جسمی و روحی بیشتری داشته باشند و در این شرایط، نیاز به حمایت بیشتری دارند. نگرانیها و نیازهای قانونی و اجتماعی مانند مراقبت در منزل و معاش، میتواند از جمله مواردی باشد که فرزندان باید به آنها توجه داشته باشند. در نتیجه، میتوان گفت که دعای پدر و مادر بر زندگی و سرنوشت فرزندان تأثیر بسیار زیادی دارد و باید به این موضوع توجه جدی شود. این دعاها میتوانند روند زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهند و راههای مختلفی را برای پیشرفت و موفقیت فرزندان فراهم آورند. فرزندان باید به این حقیقت توجه کنند که اگر آنها به والدین خود نیکی کنند، در نهایت خود از برکتهای همین نیکیها بهرهمند خواهند شد. بنابراین، آیات قرآن به وضوح اهمیت و ارزش والدین را در زندگی انسانها توصیف میکند و نشانههای اخلاقی مرتبط با آن موجب ارتقاء فرهنگ نیکی و احترام به خانواده خواهد شد. در شرایط کنونی که جامعه با چالشهای متعددی در نهاد خانواده مواجه است، توجه به تعالیم اسلامی و احترام به والدین بیش از پیش ضروری به نظر میرسد و این تمرین به نفع نسلهای آینده خواهد بود.
آیات مرتبط
وَقَضَى رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا ۚ إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِندَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلَاهُمَا فَلَا تَقُل لَّهُمَا أُفٍّ وَلَا تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلًۭا كَرِيمًۭا
و پروردگارت فرمان داده است که جز او را نپرستید و به والدین نیکی کنید؛ اگر یکی از آنها یا هر دوی آنها در نزد تو به سالخوردگی برسند، پس به آنها اف نگو و آنها را تار نکن و با آنها سخنی پسندیده بگو.
اسراء : 23
وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللَّهَ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا وَذَا الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا ۖ وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ ۚ ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ إِلَّا قَلِيلًا مِّنكُمْ وَأَنتُمْ مُعْرِضُونَ
و هنگامی که از بنیاسرائیل پیمان گرفتیم که جز خدا را نپرستید و به والدین نیکی کنید و به خویشاوندان و یتیمان و مسکینان نیکی نمایید و به مردم سخنی نیکو بگویید و نماز را بر پا دارید و زکات را بدهید، سپس جز کمی از شما، دیگران پشت کردند و شما همواره روی گردانیدید.
بقره : 83
داستانی دلنشین
روزی روزگاری، پسری به نام احسان بود که به محبت و دعای مادرش ایمان داشت. او هر روز با دعاهای مادرش زندگی میکرد و متوجه بود که دعای او در امور زندگیاش تأثیر گذار است. احسان تصمیم میگیرد که قلبش را بیش از پیش به محبت مادرش بسپارد و در هدایت زندگیاش همواره از دعای او طلب یاری کند. او پس از مدتی متوجه شد که دعای مادرش همیشه در زندگیاش کارساز بوده و باعث موفقیتهای زیادی در زندگیاش شده است.