قرآن چه نظری درباره ثروت و دارایی دارد؟

قرآن کریم به عنوان کتاب مقدس اسلام، در زمینه ثروت و دارایی به وضوح و روشنی نگرش‌های اخلاقی و الهی را ارائه می‌دهد. این نگرش‌ها نه تنها راهنمایی برای مسلمانان بلکه پیام‌های ارزشمندی برای تمام بشریت به شمار می‌روند. در این مقاله، به تفسیر و بررسی آموزه‌های قرآن در مورد ثروت و دارایی خواهیم پرداخت و سعی خواهیم کرد تا با توجه به آیات و روایات، دیدگاه جامع‌تری از این موضوع مهم بدست آوریم. ابتدا باید اشاره کنیم که در قرآن، ثروت به عنوان یک نعمت الهی شناخته می‌شود. این نعمت، اگرچه می‌تواند منبعی از مرفه‌زیستی و آسایش باشد، اما باید با مسئولیت‌های اخلاقی و اجتماعی همراه باشد. به طور خاص، در سوره کهف آیه 46 آمده است: 'الْمَالُ وَ الْبَنُونَ زِينَةُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا' که به معنای 'مال و فرزندان زینت زندگانی دنیا هستند'، به ما یادآوری می‌کند که وجود ثروت و نسل می‌تواند زیبایی‌های زندگی را افزایش دهد. اما مهم این است که از این نعمت‌ها به‌درستی و با توجه به اصول و ارزش‌های دینی استفاده کنیم. یکی از مهم‌ترین تاکیدات قرآن در مورد ثروت، دوری از وابستگی افراطی به مال و دارایی است. انسان‌ها باید متوجه این نکته باشند که تعلق به دنیا و مادیات نباید آنان را از یاد خدا غافل کند. در سوره همزه، آیات 1 تا 3، به سرنوشت افرادی که به دلیل ثروت و امکانات خود دیگران را حقیر می‌دانند، اشاره شده و بیان می‌کند که چنین افرادی به عذاب الهی دچار خواهند شد. این آیات به وضوح نشان‌دهنده این حقیقت هستند که ثروت می‌تواند ابزاری برای آزمایش و امتحان انسان‌ها باشد و افرادی که از آن به خوبی استفاده نکنند، به شدت مورد سرزنش و مجازات قرار خواهند گرفت. اما قرآن فقط بر جنبه‌های منفی ثروت تمرکز نکرده، بلکه بر وجوب صدقه و انفاق نیز تأکید دارد. در سوره بقره آیه 267، آمده است: 'يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَنفِقُوا مِن طَيِّبَاتِ مَا كَسَبْتُمْ' که در این آیه به مؤمنان دستور می‌دهد تا از مال‌های پاک و حلال خود انفاق کنند. این آیه به خوبی نمایانگر این نکته است که ثروت در دین اسلام تنها برای فرد نیست، بلکه باید به دیگران نیز خدمت کند. در واقع، انفاق و کمک به نیازمندان یکی از راه‌های اصلی جلب رضایت خدا و نزدیک شدن به اوست. از آنجا که ثروت و دارایی می‌تواند نقش مهمی در تغییر جامعه داشته باشند، قرآن از مؤمنان می‌خواهد تا به مال به عنوان وسیله‌ای برای کمک به دیگران نگاه کنند. انسانی که ثروتمند است، باید خود را نسبت به دیگران مسئول بداند و از درآمدهای خود به حمایت از فقرای جامعه بپردازد. این عمل نه تنها به نفع نیازمندان است بلکه در جامعه همبستگی و همدلی را تقویت می‌کند. به عبارت دیگر، جامعه‌ای که ثروتمندان به حمایت از محرومان بپردازند، جامعه‌ای است که در آن عدالت و همبستگی اجتماعی برقرار خواهد بود. باید توجه داشت که کمک به دیگران و انفاق به هیچ وجه به معنای رها کردن خود و وابستگی به دیگران نیست. قرآن کریم با تأکید بر انفاق، در عین حال بر ضرورت تلاش و کوشندگی نیز تأکید دارد. انسان باید در کسب درآمد و تلاش برای رضایت خانواده و جامعه غیر از انفاق فعال باشد. در این راستا، در سوره جمعه آیه 10 آمده است: 'فَإِذَا قُدِّيَتِ الصَّلَاةُ فَانتَشِرُوا فِي الْأَرْضِ وَابْتَغُوا مِن فَضْلِ اللَّهِ' که به انسان اعلام می‌کند وقتی که نماز به‌جا آورده شد، به کسب و کار و تلاش در زمین بپردازید. بنابراین، کار و تلاش در کنار انفاق و صدقه نه تنها لازم است بلکه از دید قرآن یک عمل مشروع و پسندیده شناخته می‌شود. در پایان، باید بگوییم که قرآن کریم راهی را به ما نشان می‌دهد که در آن، ثروت و دارایی باید به درستی مدیریت شوند. ثروت به عنوان یک نعمت الهی ارزشمند است که می‌تواند به زندگی انسان و جامعه رونق ببخشد، اما باید به این موضوع توجه داشت که این ثروت باید با اخلاق، جوانمردی و احساس مسئولیت همراه باشد. در واقع، ما باید کوشش کنیم تا در کنار جمع‌آوری ثروت، به یاد نیازمندان نیز باشیم و با انفاق و صدقه دل‌های آنان را شاد کنیم. همانطور که قرآن می‌فرماید، این عمل هم منافع دنیوی دارد و هم پاداش‌های الهی در عالم آخرت را به همراه خواهد داشت. پس بیایید با عمل به این آموزه‌های صدق و انفاق از ثروت خود، زندگی را برای دیگران زیباتر کنیم و به آغوش رحمت الهی نزدیک‌تر شویم.