پاسخ قرآن
در قرآن کریم، وظیفه انسان نسبت به والدین به وضوح بیان شده است. یکی از مهمترین نکاتی که مورد تأکید قرار گرفته، لزوم نیکوکاری به والدین است. در طی سالها، ارزشها و اصول اخلاقی جامعه انسانی به تدریج تحول یافتهاند، اما احترام به والدین همچنان یکی از اصول پایدار و بنیادین در فرهنگها و مذاهب مختلف به شمار میرود. در دین اسلام و به ویژه در قرآن کریم، این اصل به شکل خاصی مورد توجه قرار گرفته است. آیات مختلفی از قرآن به این موضوع پرداخته و به مسلمانان یادآوری میکند که والدین باید مورد احترام و محبت قرار گیرند. یکی از مهمترین آیات در این زمینه، آیه 23 سوره اسراء است که میفرماید: «و پروردگارت فرمان داده است که جز او را نپرستید و به والدین نیکی کنید؛ اگر یکی از آنها یا هر دوی آنها در نزد تو به سالخوردگی برسند، پس به آنها اف نگو و آنها را تار نکن و با آنها سخنی پسندیده بگو.» در این آیه، خداوند به وضوح اشاره میکند که نیکی به والدین باید در صدر اولویتهای انسان باشد. به خصوص، در زمانهای پیری و ضعف آنها، باید با احترام بیشتری به آنها رفتار شود. این آیه نه تنها به تأکید بر نیکی به والدین میپردازد، بلکه ما را از گفتار ناپسند و بیاحترامی به آنها بر حذر میدارد. پیام آیه به ما میگوید که والدین در سختترین شرایط زندگی و در زمان احتیاج باید مورد محبت و توجه ما قرار گیرند. این توجه و محبت میتواند در اشکال مختلفی بروز کند؛ از جمله گوش دادن به صحبتهای آنها، کمک به حل مشکلات آنها، و فراهم کردن شرایط آسایش و راحتی برای آنها در دوران پیری. همچنین در سوره لقمان آیه 14 میخوانیم: «و ما به انسان سعه صدر را نسبت به والدینش سفارش کردیم. اگر آنها بر آن باشند که تو چیزی را شریک من کنی که تو را به آن علمی نیست، از آنها اطاعت مکن.» این آیه به ما یادآوری میکند که حتی اگر والدین در برخی موارد توقعات نادرستی داشته باشند، باید با محبت و احترام با آنها برخورد کنیم. این نشاندهنده آن است که اگرچه اطاعت از والدین واجب است، اما در مواردی که دستور آنها بر خلاف دستورات خداوند باشد، باید به نحوی مدبرانه و محترمانه عمل کنیم. وظیفه ما در برابر والدین تنها محدود به احترام و اطاعت نیست، بلکه شامل محبت و نیکوکاری نیز میشود. نیکوکاری به والدین به معنای دستیابی به رضایت آنها و تلاش برای فراهم کردن نیازهایشان است. این نیکی ممکن است در قالب های مختلفی بروز پیدا کند، از جمله زمان صرف کردن با آنها، گوش دادن به مشکلاتشان و کمک به حل آنها. رسیدگی به والدین و فراهم کردن آسایش خیال آنها یکی از بارزترین وظایف اخلاقی مسلمانان است. در واقع، این وظیفه نه تنها از جنبههای مذهبی بلکه از جنبههای انسانی و اجتماعی نیز حائز اهمیت است. در جوامع سنتی و حتی در جوامع مدرن، احترام به والدین و ارائه محبت به آنها نشاندهنده شخصیت و اخلاق فرد است. این امر میتواند تأثیرات زیادی بر روی روابط اجتماعی و خانوادهها داشته باشد. قرآن کریم در این راستا به ما میآموزد که احترام به والدین در کنار توحید و پرستش خداوند قرار گرفته و نشاندهنده اهمیت این موضوع در دین اسلام است. به عبارت دیگر، در قرآن کریم، والدین بهعنوان مقدسترین و نزدیکترین افراد به ما شناخته شدهاند و نیکی به آنها در کنار عبادت خداوند بهعنوان یک وظیفه مهم اخلاقی و مذهبی در نظر گرفته شده است. از دیدگاه اجتماعی، نیکوکاری به والدین میتواند به تقویت روابط خانوادگی و اجتماعی کمک کند. وقتی که فرزندان به والدین خود احترام میگذارند و نیکوکاری میکنند، این رفتار میتواند الگویی برای سایر اعضای خانواده و جامعه باشد. در واقع، توجه به والدین و محبت به آنها میتواند پایهگذاری برای یک جامعه محبتآمیز و پایدار باشد. ادب و احترام به والدین، نه تنها در کلام بلکه در عمل نیز نمایش داده میشود. این رفتار میتواند در تمامی ابعاد زندگی ما تأثیرگذار باشد. به عنوان مثال، فرزندان باید به والدین خود احترام گذاشته و با محبت و دلسوزی نسبت به آنها رفتار کنند. این رفتار سبب میشود که والدین احساس آرامش و امنیت کنند و فرزندان بتوانند روحیه و شخصیت قویتری را پرورش دهند. به طور کلی، قرآن کریم با تأکید بر نیکوکاری به والدین، ما را به یادگیری ارزشهای انسانی و اخلاقی ترغیب میکند. بنابراین، وظیفه ما نه تنها احترام به والدین، بلکه محبت، نیکوکاری و تلاش برای رضایت آنهاست. ما باید بفهمیم که والدین، افرادی هستند که برای تربیت ما زحمات بسیار زیادی متحمل شدهاند و اکنون زمان آن است که ما با محبت و احترام به آنها پاسخ دهیم. این موضوع نه تنها از نظر مذهبی با اهمیت است، بلکه از دیدگاه انسانی و اجتماعی نیز حائز اهمیت میباشد.
آیات مرتبط
وَقَضَى رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا ۚ إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِندَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلَاهُمَا فَلَا تَقُل لَّهُمَا أُفٍّ وَلَا تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلًۭا كَرِيمًۭا
و پروردگارت فرمان داده است که جز او را نپرستید و به والدین نیکی کنید؛ اگر یکی از آنها یا هر دوی آنها در نزد تو به سالخوردگی برسند، پس به آنها اف نگو و آنها را تار نکن و با آنها سخنی پسندیده بگو.
اسراء : 23
وَوَصَّيْنَا الْإِنْسَانَ بِوَالِدَيْهِ ۚ إِن شَكَرْتَ لِي وَلِوَالِدَيْكَ فَأَنَّ مَصِيرُكَ إِلَيَّ.
و ما به انسان سعه صدر را نسبت به والدینش سفارش کردیم. اگر آنها بر آن باشند که تو چیزی را شریک من کنی که تو را به آن علمی نیست، از آنها اطاعت مکن.
لقمان : 14
داستانی دلنشین
روزی عادل در باید آموخت که چگونه باید به والدین خود احترام بگذارد. او یک کتاب دربارهٔ اصول زندگی اسلامی خواند و از موضوعاتی که در آن مطرح شده بود، الهام گرفت. به یاد کلمات قرآن افتاد که میگوید: «به والدین نیکی کنید» و تصمیم گرفت که از این پس هر روز پس از نماز، برای والدینش دعا کند و به آنها محبت کند. با گذشت زمان، عادل متوجه شد که این کار نه تنها ارتباطش را با والدینش تقویت کرده، بلکه برکت و آرامش را در زندگی او به ارمغان آورده است.