پاسخ قرآن
در قرآن کریم، نیت و قصد اصلی در قبولی اعمال بر اهمیت بالایی تأکید شده‌است. این مسأله نشان‌دهنده این است که صرف انجام کارهای نیک، کافی نیست و برای اینکه عمل انسان پذیرفته شود، نیت او نیز باید خالص و صحیح باشد. به عبارت دیگر، نیت و عمل دو رکن اساسی در دین اسلام هستند که به هم وابسته‌اند و نمی‌توان یکی را بدون دیگری معتبر دانست. نیت، به معنای قصد و هدف درونی انسان از انجام کاری است و در واقع عمیق‌ترین بُعد فعالیت‌های انسانی را تشکیل می‌دهد. خداوند در قرآن کریم به این موضوع عنایت ویژه‌ای داشته و در آیات مختلف بر آن تأکید نموده است. یکی از آیات کلیدی در این زمینه، آیه 7 سوره آل عمران است که در آن خداوند می‌فرماید: 'اِنَّ اللَّهَ یَفْتَحُ لَهُمْ اَبوابَ الرحمةِ وَ اَبوابَ المغفرة.' این آیه به‌وضوح نشان می‌دهد که برآورده شدن اعمال نیک، منوط به نیت صحیح است. در حقیقت، بدون نیت نیک، انسان نمی‌تواند انتظار پاداش خداوند را داشته باشد. این آیه به ما یادآوری می‌کند که خداوند، بر اساس نیت‌های ما، در دنیای کامیابی و رحمت را می‌گشاید و در پاسخ به نیت‌های خالص و درست، مغفرت و بخشش الهی را نثار بندگانش می‌کند. همچنین در حدیثی از پیامبر اعظم (ص) آمده‌است: 'اعمال به نیت‌ها بستگی دارد.' این حدیث جایگاه ویژه نیت در دین اسلام را مشخص می‌کند. به عبارت دیگر، تمام اعمال نیک ما باید با نیت راستین و در راستای رضایت الهی انجام شود. انسان ممکن است کارهای نیکی انجام دهد، اما اگر نیت او خالص و برای خدا نباشد، آن عمل نمی‌تواند مورد پذیرش قرار گیرد. برای مثال، کسی که صدقه می‌دهد یا عمل خیری انجام می‌دهد، اگر نیتش نشان دادن خود یا کسب اعتبار اجتماعی باشد، در حقیقت در انجام عمل خود موفق نبوده و پاداش الهی را نیز از آن عمل نخواهد گرفت. قرآن همچنین تاکید می‌کند که نیت باید برای خداوند و در راستای تحقق اهداف مثبت و خیرخواهانه باشد. در سوره بقره آیه 265 نیز خداوند می‌فرماید: 'مَثلُ الَّذینَ يُنفِقُونَ أموالَهم في سَبيلِ اللَّهِ كَمَثلِ حَبَّةٍ أَنبتَتْ سَبعَ سُنبُلاتٍ.' این آیه مجدد نشان‌دهنده اهمیت نیت صحیح در عمل نیکو بوده و پاداش آن را تشویق می‌کند. این مثال بیانگر این نکته است که اگر نیتی خالص برای خداوند وجود داشته باشد، عمل خیر قابل تأثیر و فزاینده خواهد بود. مانند دانه‌ای که با نیت صحیح عمل می‌کند و به عنوان یک سبزه، هفت خوشه را به بار می‌آورد. از سویی دیگر، در روایت دیگری از امام علی (ع) آمده است: 'انسان‌ها به نیت‌هایشان شناخته می‌شوند.' این بیان می‌تواند به ما بگوید که دیگران نیز نیت ما را احساس می‌کنند و همچنین تأثیر عمل ما بر جامعه بستگی به نیت ما دارد. اگر نیت ما در راستای بهبود وضع معیشتی افراد در جامعه باشد، می‌توانیم امید به تغییرات مثبت بیشتری داشته باشیم. از این رو باید به نیت‌های خود بیشتر توجه کنیم و آن‌ها را برای رضایت خداوند اصلاح کنیم. با توجه به اینکه نیت در حقیقت روح اعمال ماست، می‌توان نتیجه گرفت که بدون آن، هیچ‌گونه ارزشی برای اعمال ما وجود نخواهد داشت. به همین دلیل، وظیفه ما به عنوان مسلمانان این است که در همه اعمال خود، به نیت‌های خالص و درست توجه کنیم. همچنین باید تلاش کنیم تا نیت‌های خویش را از هرگونه آلودگی و شائبه دور نگه داریم و در کلیه کارهایمان هدف والای الهی را مدنظر قرار دهیم. در این راستا، می‌توانیم با دعا و ذکر و یاد خداوند، نیت‌های خود را پاک و خالص کنیم. به طور کلی، در دین اسلام، نیت به عنوان یک اصل اساسی در قبولی اعمال مطرح می‌شود و ضرورت دارد تا هر مسلمانی به آن توجه ویژه‌ای داشته باشد. انجام کارهای نیک و پسندیده با نیت راستین می‌تواند به انسان در مسیر قرب به خدا کمک کند و همچنین باعث تقویت روابط انسانی و اجتماعی در جامعه خواهد شد. نیت‌های خالصانه ما برای خدمت به دیگران و نیل به رضایت خداوند، اساس رفتارهای نیکو و سازنده در زندگی فردی و اجتماعی را تشکیل می‌دهد. اینجاست که می‌توان گفت نیت و عمل، دو روی یک سکه هستند و هر دو باید در هماهنگی با یکدیگر باشند تا باعث رضایت خداوند متعال و رشد و شکوفایی روزافزون انسان در مسیر هدایت و سعادت شود.
آیات مرتبط
إنَّ اللَّهَ یَفْتَحُ لَهُمْ أَبوابَ الرَّحْمَةِ وَأَبُوابَ الْمَغْفِرَةِ
قطعا خداوند درهای رحمت و مغفرت را برایشان می‌گشاید.
آل عمران : 7
مثل الذين ينفقون أموالهم في سبيل الله كمثل حبة أنبتت سبع سنابل
مثل کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می‌کنند، همچون دانه‌ای است که هفت سنبله به بار می‌آورد.
بقره : 265
داستانی دلنشین
روزی روزگاری، یک جوان به نام علی در دیاری زندگی می‌کرد. علی به دنبال حقیقت و قبل قبول شدن اعمالش بود. او همیشه در دلش نیت می‌کرد که هر کار نیکی انجام دهد برای رضای خدا است. روزی در حین کمک کردن به یک پیرمرد نیازمند، به یاد آیات قرآن افتاد و تصمیم گرفت نیتش را خالص‌تر کند. به محض این که نیتش را مد نظر قرار داد، احساس خوشحالی و پراکنده‌ای در دلش احساس کرد. علی فهمید که نیت او در تقدیر اعمالش تأثیر دارد و هر بار که با خلوص نیت کاری انجام می‌داد، زندگی‌اش رنگین‌تر می‌شد.