پاسخ قرآن
مقدمه قرآن کریم، به عنوان کتاب مقدس مسلمانان، از طریق آیات خود به ما آموزهها و نکات عمیق زندگی را ارائه میدهد. یکی از مهمترین مفاهیم در این کتاب، موضوع «ابتلاء» است که به معنای آزمایش و امتحان انسانها توسط خداوند میباشد. در حقیقت، این مفهوم به نوعی با ماهیت زندگی بشر گره خورده و نشان میدهد که انسانها در مسیر زندگی خود با چالشها و مشکلات متعددی روبرو خواهند شد. در این مقاله به بررسی مفهوم ابتلاء در قرآن و نتایج و پیامدهای آن از منظر دینی، روانشناختی و اجتماعی خواهیم پرداخت. تحلیل آیات قرآن در آیه 155 سوره بقره، خداوند به وضوح بیان میفرماید: «وَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِّنَ الخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِّنَ الْأَمْوَالِ وَ الْأَنفُسِ وَ الثَّمَرَاتِ ۗ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِينَ». در این آیه، به پنج نوع ابتلاء اشاره شده است: ترس، گرسنگی، کمبود مالی، آسیب به نفس و کاهش میوهها و نعمتها. این تنوع در نوع مشکلات نشاندهنده این است که هیچ انسانی از چالشها و ابتلاءهای زندگی در امان نیست و آنچه اهمیت دارد واکنش ما به این مشکلات است. خداوند با ذکر این آیه، مؤمنان را به صبر و تحمل دعوت میکند و آنها را بشارت میدهد که در این امتحانات، انسانهای صابر و استقامت کننده به پاداشهای بزرگ الهی دست خواهند یافت. ابتلاء به عنوان وسیلهای برای پاکسازی یک جنبه مهم ابتلاء، نقشی است که در درسآموزی و رشد روحانی انسان دارد. به بیان دیگر، مانند طلا که برای زدودن ناخالصیها به آتش میافتد، انسانها نیز با مواجهه با مشکلات و سختیها به فرصتی برای تصفیه روح خود دست مییابند. این سختیها میتوانند به ما بیاموزند که چه چیزهایی در زندگی اهمیت دارند و چه اولویتهایی باید مورد توجه قرار گیرد. به این ترتیب، میتوان نتیجه گرفت که مشکلات زندگی به نوعی فرصتهای رشد و تعالی روحی هستند و باید به این دیدگاه با نگرش مثبت نگریسته شود. آزمون صبر و تحمل در سوره انفال آیه 28 نیز خداوند تأکید میفرماید: «وَ اعْلَمُوا أَنَّمَا أَمْوَالُكُمْ وَ أَولَادُكُمْ فِتْنَةٌ ۖ وَ أَنَّ اللَّهَ عِندَهُ أَجْرٌ عَظِيمٌ». در این آیه اشاره شده است که حتی فرزندان و ثروتهای ما نیز میتوانند به عنوان آزمونهایی برای ما باشند. چنانچه که انسان به این نکته توجه کند که چه چیزهایی در زندگیاش میتواند باعث انحراف او از مسیر درست باشد، درک بهتری از دشواریهای زندگی خواهد داشت. صبر بر مشکلات و چالشها در این راستا، صبر یکی از اساسیترین اصول مذهبی است که در قرآن بارها مورد تأکید قرار گرفته است. صبر نه تنها از منظر دینی، بلکه از منظر روانشناسی نیز به عنوان یک سازوکار مؤثر در مدیریت استرس و اضطراب شناخته شده است. انسانها باید یاد بگیرند که چگونه با چالشهای زندگی مواجه شوند و چگونه بهجای فرار از مشکلات، با آنها روبرو شوند. ارزش ایمان در مواجهه با مشکلات ایمان به خداوند و اعتقاد به تقدیر الهی میتواند به عنوان یک منبع انرژی و نیروی عاطفی برای انسان عمل کند. وقتی انسان به وجود خداوند ایمان داشته باشد، در مواجهه با مشکلات و سختیها بداند که همه چیز در کنترل خداوند است و هیچ چیزی بیحکمت نیست. این ایمان میتواند به او آرامش بخشد و او را در برابر چالشها مقاومتر کند. در واقع، اعتماد به خداوند به عنوان یک منبع پایدار و محکم در زندگی میتواند انسان را به موفقیتهای بزرگتر نزدیک کند. نتیجهگیری به طور خلاصه، مفهوم ابتلاء در قرآن کریم همواره به ما یادآوری میکند که زندگی بدون چالشها و سختیها نخواهد بود و این امتحانات بخشی طبیعی از روند زندگی بشر هستند. آنچه که حائز اهمیت است واکنش ما به این شرایط و یادگیری درسی است که از آنها میگیریم. صبر در برابر مشکلات و ایمان قوی به خداوند، دو عاملی هستند که میتوانند ما را به مراحل بالاتری از روحانیت و آرامش برسانند. در نهایت، باید به این نکته توجه داشته باشیم که ایستادگی و استقامت در مواجهه با مشکلات، نه تنها باعث تسلط بر آنها میشود، بلکه میتواند به رشد و شکوفایی شخصیت ما کمک کند.
آیات مرتبط
وَلَنَبْلُوَنَّكُم بِشَيْءٍ مِّنَ الخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِّنَ الْأَمْوَالِ وَ الْأَنفُسِ وَ الثَّمَرَاتِ ۗ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِينَ
و قطعاً شما را با چیزی از ترس و گرسنگی و کاستن از اموال و جانها و ثمرات آزمایش خواهیم کرد؛ و بشارت ده به صابران.
بقره : 155
وَ اعْلَمُوا أَنَّمَا أَمْوَالُكُمْ وَ أَولَادُكُمْ فِتْنَةٌ ۖ وَ أَنَّ اللَّهَ عِندَهُ أَجْرٌ عَظِيمٌ
و بدانید که اموال و فرزندان شما فقط یک آزمایشند و اینکه خداوند نزد او اجر عظیمی است.
انفال : 28
داستانی دلنشین
روزی روزگاری، مردی صالح به نام حسن زندگی میکرد. او همواره در تلاش بود تا نیکوکار باشد و به دیگران کمک کند. اما یک روز، بیماری سختی به او هجوم برد و زندگیاش مختل شد. حسن با این حال، صبر کرد و به خداوند توکل نمود. او دعا کرد و از خداوند آرامش خواست. پس از مدتی، بیماریاش بهبود یافت و او متوجه شد که این تجربه به او درسهای بسیار ارزشمندی داده است. حسن اکنون بیشتر از قبل نزدیک به خداوند شده بود و درک بهتری از زندگی پیدا کرده بود.