چرا از بخشش خدا شک دارم؟

این پرسش، پرسشی عمیق و انسانی است که بسیاری از مؤمنان در طول زندگی خود با آن مواجه می‌شوند. احساس شک و تردید نسبت به رحمت و بخشش الهی، می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد؛ از سنگینی گناهان گذشته گرفته تا وسوسه‌های شیطانی و حتی عدم شناخت کافی از ذات بی‌نهایت مهربان پروردگار. اما قرآن کریم، کلام الله متعال، سرشار از آیاتی است که به وضوح بر گستردگی و بی‌انتهای رحمت و بخشش خداوند تأکید دارد و هرگونه یأس و ناامیدی را از قلب مؤمن می‌زداید. یکی از اصلی‌ترین دلایلی که انسان ممکن است در بخشش خداوند شک کند، به تصویر نادرستی بازمی‌گردد که گاهی از خود و از گناهانش در ذهن می‌پروراند. انسان گاهی تصور می‌کند گناهانش آنقدر بزرگ و متعددند که بخشش آن‌ها محال است. این در حالی است که در آیات متعدد قرآن، خداوند خود را «غفور» (بسیار آمرزنده)، «رحیم» (بسیار مهربان)، «تواب» (بسیار توبه‌پذیر) و «واسع المغفره» (دارای مغفرت وسیع) معرفی کرده است. این اوصاف الهی نشان می‌دهند که مغفرت خداوند، بی‌کران است و هیچ گناهی – هرچند بزرگ باشد – نمی‌تواند بزرگتر از دریای رحمت او باشد، مگر اینکه خود انسان از روی عمد و استکبار، راه بازگشت را بر خود ببندد. قرآن با صراحت و مهربانی خاصی، بندگان را به سوی توبه و بازگشت فرا می‌خواند. خداوند در سوره زمر، آیه ۵۳ می‌فرماید: «قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ» (بگو: ای بندگان من که بر خود ستم کرده‌اید، از رحمت خدا نومید نشوید؛ یقیناً خداوند همه گناهان را می‌آمرزد؛ زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است). این آیه یکی از امیدبخش‌ترین آیات قرآن است که به وضوح بیان می‌کند هیچ گناهکاری نباید از رحمت خدا ناامید شود. عبارت «یغفر الذنوب جمیعاً» (همه گناهان را می‌آمرزد) با تأکید مطلق، نشان‌دهنده گستردگی بی‌حد و حصر مغفرت الهی است. این وعده، شامل تمام گناهان، کوچک و بزرگ، می‌شود، به شرطی که توبه‌ای نصوح و خالصانه همراه با عزم بر ترک گناه و جبران گذشته صورت گیرد. یکی دیگر از عوامل شک، وسوسه‌های شیطانی است. شیطان که دشمن آشکار انسان است، همواره می‌کوشد تا انسان را از مسیر حق و رحمت الهی دور کند. یکی از حربه‌های او، ایجاد یأس و ناامیدی در دل بندگان است. او به انسان القا می‌کند که گناهانت آنقدر زیاد است که دیگر راهی برای بازگشت نداری، یا خدا تو را نخواهد بخشید. این در حالی است که قرآن کریم به ما هشدار می‌دهد که از دسیسه‌های شیطان آگاه باشیم. شناخت این وسوسه‌ها و پناه بردن به خداوند از شر شیطان رجیم، می‌تواند سدی محکم در برابر این تردیدها ایجاد کند. شرط اصلی بهره‌مندی از این رحمت واسعه، توبه و بازگشت قلبی به سوی خداوند است. توبه فقط به معنای گفتن «استغفرالله» نیست، بلکه یک تحول درونی و عزم راسخ بر ترک گناه، پشیمانی از گذشته و تلاش برای جبران خطاهای گذشته است. در سوره نساء، آیه ۱۱۰ می‌خوانیم: «وَمَن يَعْمَلْ سُوءًا أَوْ يَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ يَسْتَغْفِرِ اللَّهَ يَجِدِ اللَّهَ غَفُورًا رَّحِيمًا» (و هر کس کار بدی کند یا به خود ستم ورزد، سپس از خداوند آمرزش بخواهد، خداوند را بسیار آمرزنده و مهربان خواهد یافت). این آیه نشان می‌دهد که درِ رحمت الهی همواره گشوده است و هر زمان که انسان با صداقت به سوی او بازگردد، پاسخ رحمت و آمرزش را خواهد یافت. علاوه بر این، خداوند نه تنها گناهان توبه‌کنندگان را می‌بخشد، بلکه در برخی موارد آن‌ها را به حسنات تبدیل می‌کند. در سوره فرقان، آیه ۷۰ می‌فرماید: «إِلَّا مَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ عَمَلًا صَالِحًا فَأُولَئِكَ يُبَدِّلُ اللَّهُ سَيِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا» (مگر کسی که توبه کند و ایمان آورد و عمل صالح انجام دهد؛ پس اینانند که خداوند بدی‌هایشان را به خوبی‌ها تبدیل می‌کند؛ و خداوند همواره بسیار آمرزنده و مهربان است). این نهایت کرم و بخشش الهی است که نه تنها گناه را محو می‌کند، بلکه آن را به نیکی مبدل می‌سازد. این آیه باید هرگونه شک و تردید نسبت به بخشش خداوند را از میان بردارد. برای غلبه بر شک در بخشش الهی، می‌توان چند گام عملی برداشت: ۱. شناخت عمیق‌تر اسماء و صفات الهی: مطالعه و تفکر در معانی اسماء الحسنی مانند «الرحمن»، «الرحیم»، «الغفور»، «التواب»، «الوهاب» و «الحلیم» می‌تواند درک انسان را از وسعت رحمت و بخشش خداوند افزایش دهد. ۲. توبه نصوح و مکرر: پشیمانی واقعی از گناهان، عزم بر ترک آن‌ها، جبران حقوق ضایع‌شده (حق‌الناس) و استغفار مداوم، راه اصلی بهره‌مندی از مغفرت الهی است. ۳. انجام عمل صالح: حسنات، بدی‌ها را از بین می‌برند. انجام نماز، روزه، صدقه، کمک به نیازمندان و اخلاق نیکو، علاوه بر اینکه موجب قرب به خدا می‌شوند، آثار منفی گناهان را نیز کم‌رنگ می‌کنند. ۴. پناه بردن به خدا از وسوسه‌های شیطانی: مداومت بر ذکر «اعوذ بالله من الشیطان الرجیم» و دعا برای دفع وسوسه‌ها. ۵. مصاحبت با اهل ایمان و افزایش دانش دینی: هم‌نشینی با کسانی که امید و ایمان قوی دارند، و مطالعه کتب و منابع معتبر دینی، می‌تواند به تقویت یقین و از بین بردن شک و شبهه کمک کند. خلاصه اینکه، شک در بخشش خداوند، نشأت گرفته از عدم شناخت کافی از عظمت و مهربانی بی‌حد و حصر اوست. قرآن کریم با صراحت و وعده‌های بی‌شمار، این شک را باطل می‌کند و راه امید و بازگشت را برای همه بندگان، حتی بزرگترین گناهکاران، باز می‌گذارد. هرگز نباید از رحمت خداوند مأیوس شد، زیرا یأس خود گناهی بزرگ است. درهای توبه و مغفرت الهی تا آخرین لحظات عمر انسان باز است و تنها کافی است با قلبی پشیمان و اراده‌ای محکم، به سوی او بازگردیم تا اقیانوس بی‌کران رحمتش را بر خود جاری یابیم. این حقیقت، قلب را آرامش می‌بخشد و مسیر بازگشت را هموار می‌کند.