پاسخ قرآن
احساس بیعدالتی نسبت به خداوند یکی از موضوعات پیچیده و مهم در حوزه فلسفه دین و روانشناسی است. این احساس میتواند بهخصوص در زمانهایی که فرد با مشکلات، دشواریها و مصائب زندگی روبرو میشود، بیشتر به چشم بیآید. در این مقاله تلاش میکنیم تا به بررسی دلایل این احساس و پاسخهای ممکن از منظر دین اسلام بپردازیم. ابتدا باید به این نکته توجه کنیم که احساس بیعدالتی نسبت به خداوند ممکن است ناشی از نقص در درک و شناخت افراد از حکمت و علم خداوند باشد. در قرآن کریم، خداوند بارها به صفات خود اشاره کرده و یکی از این صفات، عدالت است. در سوره النساء آیه 40 میفرماید: «إِنَّ اللَّهَ لَا يَظْلِمُ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ ۖ وَإِن تَكُ حَسَنَةً يُضَاعِفْهَا» به معنی این است که خداوند به اندازه ذرّهای ظلم نمیکند و اگر شخصی حسنهای انجام دهد، آن را چندین برابر میکند. این آیه نشان میدهد که اساساً خداوند وجودی عادل و حکیم است که به بندگان خود با بیعدالتی رفتار نمیکند. این دیدگاه که خداوند عادل است، به ما این امکان را میدهد که در زمانهای سخت و چالشبرانگیز، ذهن خود را بهسمت تفکر مثبت هدایت کنیم. وقتی فردی در زندگی خود با مشکلات و مصائب روبرو میشود، ممکن است به آسانی به داوری نادرست بپردازد و تصور کند که خدا با او ظلم میکند. این داوری نادرست میتواند ناشی از ترس، غم و نارضایتی باشد. در واقع، انسان در زمان مصیبت بهدنبال دلیلی برای توجیه شرایط خود است و ممکن است نهایتاً به فکر بیعدالتی خداوند بیفتد. اما واقعیت این است که بسیاری از مصائب و چالشها در زندگی میتواند فرصتی برای رشد، یادگیری و نزدیکتر شدن به خدا باشد. در سوره آل عمران آیه 186 خداوند به مؤمنان گوشزد میکند که «لَتُبْلَوَنَّ فِي أَمْوَالِكُمْ وَأَنفُسِكُمْ» یعنی در آزمونها و گرفتاریها قرار خواهید گرفت. این بند از آیه نه تنها بیانگر این است که همگان در زندگی به آزمونها و چالشهایی مبتلا میشوند، بلکه این موضوع را نیز یادآوری میکند که این آزمونها بخشی طبیعی از زندگی هستند. در حقیقت، اگر ما بتوانیم به این آزمونها به عنوان فرصتی برای رشد و بهبود شخصیت خود نگاه کنیم، میتوانیم احساس بیعدالتی را کمتر تجربه کنیم. در دین اسلام، صبر و استقامت در برابر مشکلات بسیار مورد تأکید قرار گرفته است. پیامبران الهی و اولیای خداوند در تاریخ زندگی خود با مصائب و چالشهای بزرگی روبرو شدهاند، اما این چالشها باعث کاهش ایمان آنها نشده بلکه برعکس، باعث تقویت ایمان و نزدیکی آنها به خداوند شده است. بنابراین، درک حکمت خداوند و صبر در برابر چالشها نه تنها یک وظیفه دینی است، بلکه میتواند به ما کمک کند تا از احساس بیعدالتی رهایی یابیم. یادآوری این نکته که خداوند علمش نامحدود است و ما انسانها تنها دانش محدودی داریم، میتواند به ما کمک کند تا در شرایط سخت به خداوند اعتماد کنیم و از او طلب یاری کنیم. علاوه بر این، باید بپذیریم که باور به بیعدالتی خداوند به نوعی یک عدم اطمینان عمیق نسبت به حکمت و علم نامحدود او است. انسان ممکن است در مواجهه با مشکلات نتواند دلیل وجود آنها را درک کند، اما به یاد داشته باشیم که ممکن است این مشکلات بخشی از طراحی الهی برای رشد و پیشرفت ما باشد. در واقع، خداوند در نظر دارد که ما از طریق این چالشها به او نزدیکتر شویم و در زندگی خود به معانی عمیقتری دست یابیم. با توجه به نکات مطرحشده، میتوان نتیجهگیری کرد که احساس بیعدالتی نسبت به خداوند یک احساس طبیعی است، اما میتوان با افزایش درک و شناخت از حکمت و علم خداوند، بهویژه از طریق مطالعات دینی و روحانی، بر این احساس غلبه یافت. ارتباط مستمر با خداوند، دعا، و تامل در آیات قرآن میتواند به ما کمک کند تا درک بهتری از حکمت الهی پیدا کنیم و در زمانهای سخت نیز به امید و اعتماد به خداوند ادامه دهیم. در پایان، لازم است یادآور شوم که اعتماد به خداوند و درک حکمت او، از ما میخواهد که برای زندگیامان معنایی عمیقتر پیدا کنیم. به این ترتیب، میتوانیم با آغوشی باز به استقبال چالشها برویم و از هر لحظه و تجربهای بهرهمند شویم. در نهایت، این نکته را باید در نظر داشته باشیم که احساس بیعدالتی میتواند یکی از ابزارهای رشد باشد اگر به درستی مدیریت شود و از آن به عنوان فرصتی برای شناخت هرچه بیشتر خداوند استفاده کنیم.
آیات مرتبط
إِنَّ اللَّهَ لَا يَظْلِمُ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ ۖ وَإِن تَكُ حَسَنَةً يُضَاعِفْهَا
قطعاً خداوند به اندازه ذرّهای ظلم نمیکند و اگر حسنهای باشد، آن را مضاعف میکند.
نساء : 40
لَتُبْلَوُنَّ فِي أَمْوَالِكُمْ وَأَنفُسِكُمْ
شما در اموال و نفوس خود امتحان خواهید شد.
آل عمران : 186
داستانی دلنشین
روزی زید در حال تفکر درباره مشکلاتش بود و از خداوند احساس بیعدالتی میکرد. او تصمیم گرفت با مشورت با یکی از دوستانش به تلاوت قرآن بپردازد. در حین خواندن، به آیهای رسید که نوشته بود: 'هر مصیبت و سختی آزمون و فرصتی برای رشد است'. زید به این موضوع فکر کرد و فهمید که هر چقدر هم که زندگی سخت باشد، همیشه فرصتی برای نزدیکتر شدن به خدا و یادگیری وجود دارد.