پاسخ قرآن
در قرآن کریم، حیوانات به عنوان مخلوقات خداوند به طور ویژهای مورد توجه و اشاره قرار گرفتهاند. این توجه نشان میدهد که در نظر دین اسلام، تمام موجودات زنده به عنوان نشانهها و معجزات قدرت و رحمت خداوند شناخته میشوند. قرآن کریم همواره مؤمنان را به احترام به مخلوقات خداوند دعوت میکند و آنها را به تأمل در آفرینش و نقش حیوانات در زندگی انسانها متوجه میسازد. در سوره انعام آیه 38، خداوند میفرماید: 'وَما مِن دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا طَائِرٍ يَطِيرُ بِجَنَاحَيْهِ إِلَّا أُمَمٌ أَمْثَالُكُمْ ۖ ما فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِن شَيْءٍ ۖ ثُمَّ إِلَى رَبِّهِمْ مُحْشَرُونَ'. این آیه به وضوح به ما یادآوری میکند که هیچ جنبندهای در زمین و هیچ پرندهای که با بالهایش پرواز میکند، مگر اینکه امتی مشابه انسانها هستند. بدین ترتیب، خداوند در این آیه به اهمیتی که تمامی مخلوقات زنده دارند، اشاره میکند و تأکید میورزد که باید آنها را مورد احترام قرار دهیم. این مفهوم از احترام و توجه به همه موجودات زنده، بنیاد معنوی جامعه انسانی را شکل میدهد. علاوه بر آیه مذکور، در سوره مومنون آیات 21 تا 30، خداوند به نشانههای قدرتش در آفرینش انواع مختلف حیوانات پرداخته و بر اهمیت آنها در زندگی روزمره انسانها تأکید میکند. این آیات به انسانها یادآوری میکند که حیوانات نه تنها در چرخه زندگی ما نقش دارند، بلکه خودشان نیز به عنوان جزایری از قدرت خداوند در دنیای طبیعی باقی میمانند. در آیه 19 سوره مومنون، خداوند بیان میکند: 'وَإِنَّ لَكُمْ فِي الْأَنْعَامِ لَأَخَذٌ ۖ نُّوَدِّيكمُونَ إِلَى مَا يُنْفِقُونَ'. در این آیه، به وضوح نشان داده شده که خداوند حیوانات را به عنوان منبعی از نعمتها برای انسانها قرار داده است. وجود چهارپایانی مانند گاو، گوسفند و شتر در زندگی انسانها نشان میدهد که این مخلوقات به تأمین نیازهای انسانی کمک میکنند و در نتیجه باعث فزونی نعمتها میشوند. از این رو، میتوان گفت که درک صحیح از رابطه بین انسانها و حیوانات، میتواند به ما کمک کند تا در زندگی روزمره خود، فضای احترام و همزیستی با سایر موجودات را فراهم آوریم. همچنین، قرآن کریم در چندین آیه دیگر نیز به آفرینش حیوانات و نقش آنها در زندگی انسانها اشاره کرده است. برای مثال، در سوره نحل آیه 8، ذکر شده است که خداوند به انسانها اجازه داده است تا از تمامی زینتها و محصولات حیوانات بهرهبرداری کنند. این در واقع نشاندهنده برکت و لطف الهی به انسانها در جهت تأمین نیازهای روزمره است. از دیگر سو، برخورد صحیح با حیوانات و حفظ محیط زیست، از اصول انسانی در تعالیم اسلامی به شمار میآید. به طور کلی، تنها توجه به آفرینش و نقش حیوانات در قرآن کافی نیست، بلکه این کتاب آسمانی از ما خواسته است که به آنها احترام بگذاریم و در حفظ و نگهداری از آنها بکوشیم. دشمنی با مخلوقات خداوند به هیچ وجه نمیتواند به نفع انسان باشد. بلکه باید در پی فهم عمیقتری از روابط متقابل خود و حیوانات باشیم. حیوانات از نگاه قرآن نه تنها در زندگی روزمره انسانها به عنوان منبع غذای جسمانی مطرح هستند، بلکه بهعنوان یک الهام معنوی و دینی نیز شناخته میشوند. از این رو، تأمل در آفرینش حیوانات، زمینهساز ارتقای روحیه دینی و معنوی در انسانها خواهد بود. به عنوان مثال، در مورد سگ، در قرآن کریم از سگ به عنوان یک حیوان پاک یاد نشده است، اما تاریخ اسلام نشان میدهد که پیامبر اکرم (ص) نسبت به سگها رحمت و دلسوزی داشته و از این حیوانات در زندگی روزمره خود استفاده میکردند. لذا احترام به حیوانات در اسلام فراتر از نگاه مادی و اقتصادی به آنهاست و باید به عنوان بخشی از نظام آفرینش در نظر گرفته شوند. باتوجه به آیاتی که اشاره شد، میتوان نتیجه گرفت که قرآن کریم همواره به ما یادآور میشود که باید نسبت به حیوانات و مخلوقات خداوند احترام قائل باشیم و در نگهداری از آنها کوشا باشیم. همچنین، باید بهرهبرداری از نعمتهای آنان را با توجه به اخلاق و قوانین انسانی انجام دهیم و نسبت به حفظ محیط زیست و شادی مخلوقات هوشیار باشیم. در پایان، بیتوجهی به حیوانات و ظلم به آنها نه تنها به عنوان یک رفتار غیر انسانی شناخته میشود، بلکه این عمل میتواند به عدم توازن در نظام آفرینش و در نتیجه به مشکلات بزرگتری برای انسانها منجر شود. به همین دلیل، ضروری است که در کنار زندگی روزمره، نسبت به مسئولیتهای خود در قبال حیوانات و طبیعت آگاه باشیم و همواره اخلاق انسانی را در زمان تعامل با مخلوقات یادآوری کنیم.
آیات مرتبط
وَمَا مِن دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا طَائِرٍ يَطِيرُ بِجَنَاحَيْهِ إِلَّا أُمَمٌ أَمْثَالُكُمْ ۖ مَا فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِن شَيْءٍ ۖ ثُمَّ إِلَى رَبِّهِمْ مُحْشَرُونَ
و هیچ جنبندهای در زمین و هیچ پرندهای که با بالهایش پرواز میکند، جز اینکه امتی همچون شما هستند. ما در کتاب از هیچ چیزی کوتاهی نکردهایم. سپس به سوی پروردگارشان محشور میشوند.
انعام : 38
وَإِنَّ لَكُمْ فِي الْأَنْعَامِ لَأَخَذٌ ۖ نُّوَدِّيكمُونَ إِلَى مَا يُنْفِقُونَ
و در چهارپایان برای شما نفعی است.
مومنون : 21
داستانی دلنشین
روزی روزگاری، کودکی به نام علی بود که در طی یک سفر به جنگل، به زیبایی و تنوع حیوانات پی برد. او از نزدیک دید که چگونه حیوانات در کنار هم زندگی میکنند و هر کدام نقش مهمی دارند. علی یاد آوری شد که باید به تمام موجودات زنده احترام بگذارد و به آنها کمک کند. این سفر باعث شد تا او نه تنها به حیوانات بلکه به حفظ محیطزیست نیز فکر کند.