پاسخ قرآن
هدایت و روشنگری یکی از کلیدیترین مفاهیم در دین اسلام است که نقش پررنگی در زندگی مسلمانان ایفا میکند. خداوند در قرآن کریم به صراحت بر اهمیت هدایت و راهنمایی دیگران تاکید کرده و این موضوع به عنوان یک مسئولیت عمومی برای مسلمانان مطرح شده است. در این مقاله به بررسی آیات قرآن در زمینه هدایت دیگران، نقش انسان به عنوان واسطه هدایت، و اهمیت امر به معروف و نهی از منکر خواهیم پرداخت. یکی از آیات مؤکد در این زمینه، آیه 104 سوره آل عمران است که میفرماید: "و باید از شما گروهی دعوت به نیکی کنند و به معروف امر کرده و از منکر نهی نمایند و اینان همان رستگارانند." این آیه نشان میدهد که عمل به هدایت دیگران یک وظیفه مشترک برای مسلمانان است. گروهی از مؤمنان باید وظیفه هدایت و دعوت به نیکی را بر عهده بگیرند. این نکته تنها بر اهمیت همکاری و گسترش فرهنگ نیکی در جامعه تأکید دارد، بلکه به نوعی بر مسئولیت اجتماعی مسلمانان نیز دلالت دارد. در سوره مائده آیه 67، خداوند به پیامبر اسلام (ص) میفرماید: "ای پیامبر، آنچه از پروردگارت بر تو نازل شده، ابلاغ کن و اگر چنین نکنی، رسالتش را نرساندهای." این آیه به روشنی نشان میدهد که تمامی مسلمانان، به ویژه رهبران مذهبی و دینی، باید در امر تبلیغ حقایق دین کوشا باشند. این نه تنها یک وظیفه فردی است بلکه کنش اجتماعی است که بر روح جمعی مسلمانان تأثیر میگذارد. هر انسانی با آنکه خود به هدایتی از جانب خداوند نائل آمده، موظف است این هدایت را به دیگران نیز منتقل کند و در این مسیر تلاش کند تا دیگران را نیز به حقیقت و راستای نیکی هدایت کند. مفهوم هدایت در دین اسلام فراتر از صرفاً انتقال اطلاعات است. هدایت به معنای ایجاد تغییر در قلب و روح انسانهاست. لذا، انسان باید پیش از هر چیز خود را اصلاح کند و به نیکی عمل کند تا بتواند دیگران را هدایت کند. به عنوان یک واسطه، انسان باید خود الگوی نیکی باشد تا بتواند در دیگران اثر گذارد. این ویژگی نشاندهندهی عمق ایمان و صداقت فرد در راستای انتقال مفاهیم الهی است. از دیدگاه اسلامی، دو مفهموم بسیار مهم در زمینه هدایت وجود دارد: امر به معروف و نهی از منکر. این دو مفهوم بخشی جدایی ناپذیر از ایمان و عمل صالح هستند. "امر به معروف" به معنای دعوت دیگران به انجام کارهای نیک و مثبت است، در حالی که "نهی از منکر" به تلاش برای جلوگیری از رفتارهای ناپسند و غیراخلاقی اشاره دارد. این دو عبارت نه تنها بیانگر مسئولیت فردی است، بلکه بر ایثار و فداکاری در راستای هدایت دیگران نیز دلالت دارد. با توجه به همهی این نکات، میتوان دریافت که هدایت دیگران در واقع همواره در یک مسیر دوطرفه قرار دارد. انسان نه تنها باید دیگران را هدایت کند، بلکه خود نیز باید همواره از آیین و اصول دین پیروی کند. در نهایت، مهمترین نکته این است که هدایت یک امر الهی است و در نهایت، فقط خداوند است که قلبها را هدایت میکند. بنابراین، انسان باید به خداوند توکل کند و با ارائه آموزشها و رفتارهای نیک، راه را برای هدایت دیگران هموار کند. این مسئولیت باعث میشود تا فرد در جامعهاش تأثیر مثبتی داشته باشد و بر روح جمعی مسلمانان غالب باشد. هدایت انسانها نه تنها یک وظیفه بلکه یک نعمت است. باید حضور در جامعه را فرصتی بدانیم تا بتوانیم به همدیگر کمک کنیم و به سمت فضائل هدایت شویم. پرورش روح امید و انگیزه در دیگران، از وظایف هر مسلمانی است که باید به آن توجه کافی داشته باشد. مسلماً در این راستا، مطالعه منبعهای دینی و آگاهی از آموزههای دینی میتواند به ما در انجام این وظیفه کمک شایانی کند. این مسئله یادآور میشود که هدایت از عهده یک فرد به تنهایی خارج است و نیاز به همکاری و همدلی دارد. چه بسا که تنها با همکاری و اشتراک گذاشتن تجربیات و آموختهها میتوانیم جامعهای مملو از محبت و هدایتی مثبت بسازیم. خودسازی، حمایت از یکدیگر، دعوت به نیکی، و جلوگیری از رفتارهای ناپسند، همگی در ایجاد جامعهای سالم و پربار نقش بسزایی دارند. در نهایت، انسان باید بداند که هیچ تلاشی در هدایت دیگران بیفایده نیست، و هر قدمی که در این راه برداشته میشود، نزد خداوند با ارزش و محترم خواهد بود.
آیات مرتبط
وَلْتَكُن مِّنكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ ۖ وَأُولَـٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ
و باید از شما گروهی دعوت به نیکی کنند و به معروف امر کرده و از منکر نهی نمایند و اینان همان رستگارانند.
آل عمران : 104
يَا أَيُّهَا الْرَّسُولُ بَلِّغ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ ۖ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ ۖ وَأَللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ
ای پیامبر، آنچه از پروردگارت بر تو نازل شده، ابلاغ کن و اگر چنین نکنی، رسالتش را نرساندهای. و خداوند تو را از مردم نگه میدارد.
مائده : 67
داستانی دلنشین
روزی جوانی به نام احسان به یک معلم بزرگ اسلام مراجعه کرد و از او پرسید: "چگونه میتوانم به هدایت دیگران کمک کنم؟" معلم پاسخ داد: "با عمل نیکو و آموختن حقایق دین، میتوانی به عاقبت بخیری و دیگران را هدایت کنی. اولین قدم این است که خودت به راه راست بروی و سپس با سؤالات و هدایت دوستانت، آنها را به سمت خیر برگردانی." احسان تحت تأثیر قرار گرفت و تصمیم گرفت تا با الگو قرار دادن خود، به دیگران نیز کمک کند.