آیا قرآن ارزش علم را بالا می‌داند؟

قرآن کریم به عنوان کتاب آسمانی مسلمانان، همواره به دانش و علم اهمیت بالایی داده است. در سوره علق، آیه اول، خداوند به پیامبر خود می‌فرماید: "اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ"، که به معنای "بخوان به نام پروردگارت که آفرید" می‌باشد. این آیه نه تنها به حقیقت خواندن اشاره دارد بلکه دعوت به علم و مطالعه را به وضوح نمود می‌دهد. به همین دلیل، می‌توان گفت که اولین دستورالعمل الهی به پیامبر اسلام به‌نوعی تأکید بر اهمیت علم و آگاهی است. علاوه بر این، در سوره زمر، آیه 9 آمده است: "أَمَّنْ هُوَ قَانِتٌ آنَاءَ اللَّيْلِ سَاجِدًا وَقَائِمًا يَحْذَرُ الْآخِرَةَ وَيَرْجُو رَحْمَتَ رَبِّهِ" که نشان می‌دهد دانا و عابد در نزد خداوند مقامات بالاتری دارند. با این آیه نیز می‌توان دریافت که علم بخشی از عبادت است و شخصی که به علم دست می‌یابد، در واقع به یکی از بالاترین درجات انسانی نزدیک می‌شود. اهمیت علم در قرآن محدود به فهم حقایق دینی نمی‌شود؛ بلکه شامل دانش و درک از طبیعت، زندگی و تمامی جنبه‌های آن می‌شود. خداوند در سوره طلاق، آیه 12 تأکید می‌کند: "اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَمِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ". این آیه دلیلی بر علم و آگاهی خداوند درباره خلقت است و در عین حال به انسان‌ها این پیغام را می‌دهد که آن‌ها نیز باید در زمینه‌های مختلف علم و دانش خود را افزایش دهند. در ادامه، در آیه 11 سوره جاثیه آمده است: "إِنَّمَا يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ". این آیه به وضوح بیان می‌کند که علم و آگاهی افراد را به خشیت از خداوند نزدیک‌تر می‌کند. هنگامی که انسان به حقایق علمی و دینی و همچنین به عمق معرفت پی می‌برد، به تبع آن در برابر خداوند احساس تواضع و خشیت بیشتری پیدا می‌کند. از آنجا که عالم و عالم شدن یکی از مسیرهای دستیابی به تقوای الهی است، قرآن کریم بر اهمیت علم در زندگی اجتماعی و فردی انسان‌ها تأکید می‌کند. علم می‌تواند به عنوان عاملی مهم در بهبود وضعیت بشر و ارتقاء سطح زندگی او مطرح شود. الله تعالی در سوره انعام، آیه 83 می‌فرماید: "وَأُولَـٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ" که به خوبی نشان می‌دهد کسانی که علم را به دست می‌آورند در مسیر رستگاری و فلاح قرار می‌گیرند. این دیدگاه در قرآن کریم به وضوح نمایان است که علم، هم به عنوان یک ارزش و هم به عنوان ابزاری برای رهایی از جهل و نادانی، بسیار مورد توجه قرار گرفته است. علم نه تنها به فرد کمک می‌کند تا به درک بهتری از جهان و خداوند برسد، بلکه او را نیز به سوی عمل نیکو و اخلاقی هدایت می‌کند. علم به انسان می‌آموزد که چگونه در زندگی روزمره تصمیم‌گیری کند، چگونه با مشکلات و چالش‌ها رو به رو شود و چگونه به دیگران کمک کند. بنابراین، درک و آگاهی نه تنها یک وظیفه دینی بلکه یک مسئولیت اجتماعی محسوب می‌شود. قرآن کریم به صراحت بر ضرورت تعلیم و تربیت و نیز یادگیری علوم مختلف تأکید کرده است. در سوره بقره، آیه 269 می‌فرماید: "يُؤْتِي الْحِكْمَةَ مَن يَشَاءُ" که به روشنی نشان می‌دهد علم و دانش حاصل عنایت خداوند است و او به هر کسی که بخواهد، حکمت و علم عطا می‌کند. علم در قرآن همچنین به وسعتی غیرقابل اندازه‌گیری اشاره دارد. هیچگاه نمی‌توان گفت که یک فرد به اندازه کافی علم دارد. بلکه همواره فرصتی برای یادگیری و پیشرفت وجود دارد. یک عالم همیشه در جستجوی دانش و فهم جدیدتر است و این خصیصه او را از دیگر افراد متمایز می‌کند. در عصر حاضر، آسیب‌های ناشی از جهل و کاهش آگاهی می‌تواند تبعات جدی برای جامعه به دنبال داشته باشد. بنابراین، در زمانه‌ای که اطلاعات به سرعت در حال تغییر است، وظیفه ما این است که نه تنها خود را مسلح به علم کنیم بلکه دیگران را نیز تشویق به یادگیری نماییم. در نهایت، می‌توان نتیجه گرفت که علم و دانش در قرآن کریم نه تنها به عنوان یک عامل نجات‌دهنده و مایه پیشرفت و رشد انسان در دنیا و آخرت محسوب می‌شود، بلکه به عنوان یک مسیر روشن برای درک حقیقت و قرب به خداوند ارزیابی شده است. قرآن کریم همواره از ما می‌خواهد که در باب علم و دانش کوشا باشیم و خود را از تاریکی جهل برهانیم.