چگونه نگران قضاوت قیامت نباشم ولی آماده باشم؟

مواجهه با مفهوم قیامت و روز حساب، برای بسیاری از انسان‌ها پرسش‌ها و نگرانی‌هایی را به همراه دارد. اینکه چگونه می‌توانیم بدون اسیر شدن در دام نگرانی‌های فلج‌کننده، خود را برای آن روز عظیم آماده کنیم، سؤالی بنیادین است که پاسخ آن را می‌توان در رهنمودهای عمیق قرآن کریم جستجو کرد. قرآن کریم رویکردی متعادل را بین ترس (خوف) و امید (رجاء) به خداوند متعال ارائه می‌دهد؛ رویکردی که انسان را به سوی عمل صالح و توکل حقیقی سوق می‌دهد، نه به سمت یأس یا بی‌تفاوتی. اولین قدم برای کاهش نگرانی و افزایش آمادگی، درک صحیح ماهیت روز قیامت است. قرآن به ما می‌آموزد که قیامت، روز عدل مطلق و رحمت بی‌کران الهی است. خداوند عادل، هرگز به کسی ستم نمی‌کند و هر کس نتیجه اعمال خود را خواهد دید. همانطور که در سوره زلزال (آیه ۷-۸) می‌خوانیم: «فَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَیْرًا یَرَهُ وَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ»؛ یعنی «هر کس به وزن ذره‌ای کار نیک کرده باشد، آن را می‌بیند و هر کس به وزن ذره‌ای کار بد کرده باشد، آن را می‌بیند.» این آیات به ما اطمینان می‌دهند که اعمال ما، هرچند کوچک، نادیده گرفته نمی‌شوند و عدالت کامل برقرار خواهد شد. این درک، خود به تنهایی می‌تواند بخشی از نگرانی‌ها را برطرف کند، چرا که می‌فهمیم نظام حاکم بر قیامت، نظامی از سر حکمت و عدل است، نه بی‌حساب و کتاب. برای آماده‌سازی، قرآن بر محوریت ایمان و عمل صالح تأکید فراوانی دارد. آمادگی برای قیامت در واقع همان زندگی با تقوا و حرکت در مسیر عبودیت الهی است. این آمادگی به معنای انجام دادن فرایض الهی مانند نماز، روزه، زکات و حج، و همچنین رعایت حقوق الناس است. خداوند در سوره بقره (آیه ۲۷۷) می‌فرماید: «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَآتَوُا الزَّكَاةَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ وَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ»؛ یعنی «آنان که ایمان آوردند و کارهای شایسته انجام دادند و نماز برپا داشتند و زکات دادند، پاداش‌شان نزد پروردگارشان محفوظ است و نه بیمی بر آنان است و نه اندوهگین می‌شوند.» این آیه به صراحت بیان می‌کند که ایمان و عمل صالح، کلید رهایی از ترس و اندوه در قیامت است. بنابراین، هرچه زندگی ما بیشتر با این اصول قرآنی هماهنگ باشد، نگرانی ما کمتر خواهد شد. توکل بر خداوند نیز نقش کلیدی در کاهش نگرانی دارد. توکل به معنای کنار گذاشتن تلاش نیست، بلکه به معنای انجام نهایت تلاش و سپس سپردن نتیجه به خداست. وقتی فردی همه تلاش خود را برای زندگی شایسته و اعمال صالح به کار می‌گیرد، دیگر جایی برای نگرانی‌های فلج‌کننده باقی نمی‌ماند، زیرا می‌داند که خدا مهربان‌ترین مهربانان است و پاداش نیکوکاران را ضایع نمی‌کند. در سوره طلاق (آیه ۳) آمده است: «وَمَن یَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ»؛ یعنی «و هر کس بر خدا توکل کند، او برایش کافی است.» این آیه آرامش‌بخش، به ما یادآوری می‌کند که با توکل خالصانه، خداوند خود عهده‌دار امور ما خواهد شد و از نگرانی‌های بی‌مورد نجاتمان خواهد داد. همچنین، قرآن بر اهمیت توبه و استغفار تأکید می‌کند. هیچ انسانی بی‌خطا نیست، اما رحمت خداوند وسیع است و درهای توبه همواره گشوده است. پشیمانی از گناهان و بازگشت به سوی خدا، گناهان گذشته را محو می‌کند و انسان را از بار سنگین آن‌ها رها می‌سازد. در سوره زمر (آیه ۵۳) می‌خوانیم: «قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ»؛ یعنی «بگو ای بندگان من که بر خود زیاده‌روی کرده‌اید! از رحمت خدا نومید نشوید، به راستی خدا همه گناهان را می‌آمرزد، زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است.» این پیام، دریچه‌ای از امید را به روی انسان می‌گشاید و نگرانی ناشی از خطاهای گذشته را به آرامش توبه و بخشش تبدیل می‌کند. با توبه نصوح و جبران مافات، می‌توانیم با قلبی مطمئن‌تر به سوی آینده حرکت کنیم. خلاصه اینکه، برای آماده شدن بدون نگرانی، باید بر ارکان ایمان و عمل صالح پایبند باشیم. این شامل انجام واجبات، دوری از محرمات، احسان به دیگران، مراقبت از حق‌الناس، و استغفار و توبه دائم است. همزمان، باید به رحمت و عدل الهی توکل کنیم و بدانیم که خداوند عادل و مهربان است. این تعادل بین عمل و توکل، بین خوف و رجاء، راهی است که نه تنها ما را برای قیامت آماده می‌کند، بلکه آرامش و اطمینان خاطر را نیز در زندگی دنیوی ما به ارمغان می‌آورد. نگران نباشید، بلکه عمل کنید و به فضل و رحمت او امیدوار باشید.